Από την έντυπη έκδοση
Της Δανάης Αλεξάκη
[email protected]
Την πληθωριστική «ωρολογιακή βόμβα» πυροδοτεί εκ νέου ο πόλεμος Ρωσίας - Ουκρανίας και ήδη ο αντίκτυπος στην οικονομία είναι ισχυρός. Ο νέος γύρος κλιμάκωσης των ενεργειακών τιμών, οι οποίες επηρεάζουν τα μέγιστα την εφοδιαστική αλυσίδα, τις πρώτες ύλες, το κόστος παραγωγής, δημιουργεί ένα ακόμα πληθωριστικό «ντόμινο» που καταλήγει σε νέο κύμα ανατιμήσεων σε βασικά προϊόντα και αγαθά, με τις πρώτες εκτιμήσεις των αναλυτών να τοποθετούν στο τραπέζι ακόμα και τον διπλασιασμό του ετήσιου ποσοστού της πληθωριστικής πίεσης στο ράφι.
Ο πληθωρισμός τόσο σε εγχώριο επίπεδο -που τον Ιανουάριο ξεπέρασε το 6%- όσο και σε παγκόσμιο θα παραμείνει επί μακρόν σε υψηλά επίπεδα για όλο το 2022, με τους αναλυτές να «κοιτάζουν» με σκεπτικισμό και το 2023.
«Βιώνουμε έναν ατελή πληθωρισμό» ανέφερε ο Ananda Roy, International SVP Strategic Growth Insights, IRI, σε πρόσφατη διαδικτυακή του παρουσίαση, επισημαίνοντας ότι «οι προοπτικές για το 2022 υποδηλώνουν ότι πλέουμε σε ασταθή μακροοικονομικά νερά. Δεν είναι η πρώτη περίοδος πληθωρισμού που έχουμε δει και σίγουρα δεν θα είναι η τελευταία, αλλά αυτή είναι πολύ διαφορετική.
Από το 1920 και τη Μεγάλη Ύφεση δεν έχει υπάρξει ξανά τέτοια σύγκλιση παραγόντων: αυξανόμενες τιμές εμπορευμάτων και ενέργειας, διαταραχές και διακοπή στις μεταφορές, επταπλασιασμός του κόστους διανομής, έλλειψη εποχικών εργατών, ελλείψεις πρώτων υλών, συνεχιζόμενη αβεβαιότητα γύρω από την Covid-19, κυβερνητικά και διασυνοριακά ζητήματα μοναδικά για κάθε χώρα, όπως π.χ. Brexit στο Ηνωμένο Βασίλειο, αντίκτυπος της κλιματική κρίσης στις καλλιέργειες. Όλοι αυτοί οι παράγοντες εάν συνδυαστούν τότε έχουμε μια τέλεια (ή ατελή) καταιγίδα». Σημειώνεται ότι η παρουσίαση του κ. Roy πραγματοποιήθηκε κατά την πρώτη μέρα της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία και δεν περιλαμβάνει την παράμετρο του πολέμου και τον αντίκτυπο που προκαλεί στις παγκόσμιες οικονομίες.
Φτωχοποίηση νοικοκυριών
Χωρίς την προσμέτρηση του «κόστους» του πολέμου της Ρωσίας στην Ουκρανία, οι εκτιμήσεις τοποθετούσαν τη συρρίκνωση του μέσου διαθέσιμου ευρωπαϊκού εισοδήματος στο τέλος του 2022 στα 1.600 ευρώ.
«Όσο διαρκεί ο πόλεμος κανείς δεν μπορεί να προχωρήσει σε εκτιμήσεις για το “κόστος” στις οικονομίες και στα εισοδήματα, ωστόσο ο νέος “μαύρος κύκνος” ήδη οδηγεί σε φτωχοποίηση των νοικοκυριών» αναφέρουν μιλώντας στη «Ν» αναλυτές της εγχώριας αγοράς ταχυκίνητων αγαθών.
Εξάλλου, οι παγκόσμιες τιμές των τροφίμων είχαν ήδη εκτοξευθεί σε επίπεδα-ρεκόρ τους τελευταίους μήνες, ενώ σύμφωνα με την τελευταία έκθεση του Παγκόσμιου Οργανισμού Τροφίμων (FAO), τον Ιανουάριο οι παγκόσμιες τιμές των τροφίμων έφθασαν στο υψηλότερο επίπεδο από το 2011. Οι πρώτες εκτιμήσεις στο Ινστιτούτο Οικονομικών Ερευνών του Μονάχου εκφράζουν ήδη ανησυχία ότι, ελέω του πολέμου στην Ουκρανία, οι τιμές των τροφίμων θα μπορούσαν να αυξηθούν έως και 7% φέτος, γεγονός που σηματοδοτεί περαιτέρω ανατιμήσεις για τα δύο τρίτα των βασικών καταναλωτικών προϊόντων.
Σε εγχώριο επίπεδο, σύμφωνα με στελέχη της αγοράς, οι τιμοκατάλογοι του χονδρεμπορίου, πριν από τη ρωσική εισβολή, προέβλεπαν ανατιμήσεις 8%-20%, ενώ στο προσεχές διάστημα για μεγάλη μερίδα προμηθευτών θεωρείται μονόδρομος ένας ακόμα γύρος αυξήσεων. «Η βιομηχανία δεν μπορεί να σηκώσει το βάρος μόνη της. Οι επόμενοι μήνες θα είναι κρίσιμοι μέσα σε ένα περιβάλλον εξαιρετικής αβεβαιότητας. Ωστόσο, αυτό που θεωρείται βέβαιο είναι ότι στις καλλιέργειες σιτηρών το κόστος δεν θα υποχωρήσει νωρίτερα από 12 μήνες, ενώ αντίστοιχα και το κόστος ενέργειας και μεταφορών δεν θα αποσυμπιεστεί άμεσα.
Σε αυτό το πλαίσιο, η βιομηχανία παραμένει στη δίνη του πληθωριστικού κυκλώνα για μεγάλο διάστημα. Αυτή τη στιγμή δεν μπορεί να υπολογιστεί με ακρίβεια πόσο θα επιβαρυνθεί το καλάθι της νοικοκυράς, όμως η πρόβλεψη για πληθωρισμό 3% το 2022 στα βασικά καταναλωτικά προϊόντα θεωρείται πλέον ιδιαίτερα αισιόδοξο σενάριο» επισημαίνουν αναλυτές στη «Ν», προσθέτοντας ότι «η διάρκεια του πολέμου είναι σημαντικός παράγοντας που μπορεί να οδηγήσει σε τουλάχιστον διπλασιασμό του μη σταθμισμένου ποσοστού του πληθωρισμού στο ράφι για το σύνολο του έτους. Είναι όμως νωρίς για ασφαλείς προβλέψεις γιατί η συγκυρία είναι πρωτόγνωρη» εξηγούν στη «Ν» οι αναλυτές της αγοράς οργανωμένης λιανικής.
Καταναλωτικές συμπεριφορές
Σε ό,τι αφορά τις καταναλωτικές συμπεριφορές, σύμφωνα με την παρουσίαση του κ. Roy χρειάζονται 3 έως 6 μήνες πριν οι αυξήσεις τιμών αλλάξουν ουσιαστικά την αγοραστική και καταναλωτική συμπεριφορά. Η επιλογή λιγότερων προϊόντων, η αναζήτηση προσφορών και η αλλαγή ακόμα και της αλυσίδας είναι άμεσες αντιδράσεις των καταναλωτών, ενώ το ηλεκτρονικό κανάλι αναδεικνύεται σε ένα ισχυρό «εργαλείο» για τον καταναλωτή. «Ο καταναλωτής αποκτά άμεσα τη δυνατότητα αξιολόγησης του κόστους του καλαθιού του, αλλά και σύγκρισης τιμών με άλλες αλυσίδες, προχωρώντας χωρίς το αίσθημα “ντροπής” στο να αφαιρέσει προϊόντα προκειμένου να μην ξεπεράσει το budget που μπορεί να υποστηρίξει» αναφέρει ο κ. Roy.
Αξίζει επίσης να επισημανθεί ότι σε σχετική ευρωπαϊκή έρευνα που πραγματοποίησε η IRI για τις online συνήθειες, το 48% των καταναλωτών δήλωσε ότι αγοράζει προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας και ενώ το 55% δηλώνει ότι δεν θα δοκίμαζε ποτέ ένα νέο προϊόν διαμέσου online αγοράς.
Ένας ακόμα παράγοντας που καθορίζει τη συμπεριφορά αφορά την αγοραστική δυνατότητα και πρόθεση των καταναλωτών. Με βάση την έρευνα της IRI, η Ελλάδα και η Ισπανία εμφανίζουν τα χαμηλότερα ποσοστά πρόθεσης αλλά και αγοραστικής δυνατότητας καταναλωτών, σε ένα σύνολο 21 χωρών.
Όπως επισήμανε ο κ. Roy, μεταξύ των καταναλωτών χαμηλού έως μεσαίου εισοδήματος, θα υπάρξει περικοπή δαπανών ακόμα και σε βασικές κατηγορίες, ενώ η εστίαση θα επικεντρωθεί στις προσφορές, με την τάση αυτή να επηρεάζει τις πωλήσεις στα φρέσκα φρούτα, τα λαχανικά, το κρέας και τα θαλασσινά. Αυτό οδηγεί σε υψηλότερη κατανάλωση κατεψυγμένων τροφίμων και επιδόρπιων, αλλά κυρίως στην επιλογή της ιδιωτικής ετικέτας.
Περικοπές δαπανών
Μεταξύ των καταναλωτών μεσαίου έως υψηλού εισοδήματος, θα υπάρξουν επίσης περιορισμοί σε κάποιες δαπάνες όπως ταξίδια στο εξωτερικό, λευκές συσκευές και είδη τεχνολογίας, ωστόσο στο «καλάθι» αναμένεται να επικρατήσει η στροφή σε πιο υγιεινές επιλογές. Και σε αυτή την κατηγορία καταναλωτών, ωστόσο, η ιδιωτική ετικέτα έρχεται να διεκδικήσει θέση, με τους premium κωδικούς wellbeing να προσελκύει το ενδιαφέρον των υψηλότερων εισοδημάτων.
«Αυτή είναι μια περίοδος που οι καταναλωτές αξιολογούν ενεργά τις επιλογές τους σε κάθε κατηγορία, αντί να παρακινούνται από τη δραστηριότητα του μάρκετινγκ και της διαφήμισης. Δημιουργούνται νέες συμπεριφορές αγοραστών, πολλές από τις οποίες θα συνεχιστούν μετά την υποχώρηση των πληθωριστικών ρεκόρ. Η βιομηχανία τροφίμων και οι έμποροι λιανικής πρέπει να αλλάξουν την προσέγγισή τους στον πληθωρισμό για να αντιμετωπίσουν τις τρέχουσες τάσεις και να κατανοήσουν ότι η μικρή λιανική και τα μικρομεσαία σήματα είναι πιο ευάλωτοι από τις μεγάλες εταιρείες ή την ιδιωτική ετικέτα» επισημαίνει ο κ. Roy.
