Του Μιχάλη Ψύλου
[email protected]
«Οι πολιτικοί της Ευρώπης αντιμετωπίζουν ένα πιεστικό ερώτημα: Πότε θα δούμε το τέλος του; Και δεν αναφέρονται στον κορωνοϊό, αλλά στον πληθωρισμό, που βρίσκεται στο υψηλότερο ποσοστό από τη δημιουργία του ευρώ» γράφει η ιστοσελίδα Politico.
H Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα υποστηρίζει ότι η άνοδος των τιμών ρεκόρ είναι προσωρινή και αποκλείει προς το παρόν την αύξηση των επιτοκίων, εκτιμώντας ότι ο πληθωρισμός πρόκειται να υποχωρήσει ξανά κάτω από τον στόχο του 2% το 2023 και το 2024. Ο Γερμανός οικονομολόγος Σεμπάστιαν Ντούλιεν δεν πιστεύει ότι αυτό είναι λάθος. «Αυτή τη στιγμή δεν φαίνεται ότι οι εκτιμήσεις για τον πληθωρισμό θα ξεφύγουν από τον έλεγχο» λέει σε συνέντευξή του στο γερμανικό δίκτυο ntv. «Κατά την άποψή μου, η ΕΚΤ έχει κάνει τα πάντα σωστά μέχρι στιγμής. Διότι αυτό που βλέπουμε δεν είναι πληθωρισμός, με την έννοια ότι η αύξηση των τιμών οδηγεί σε αύξηση των μισθών, που με τη σειρά τους ωθεί τις τιμές προς τα πάνω. Αυτή τη στιγμή κάποιες ειδικές περιστάσεις προκαλούν προσωρινή άνοδο του μετρούμενου ποσοστού πληθωρισμού» υποστηρίζει ο Γερμανός οικονομολόγος.
Η Suddeutsche Zeitung κάνει λόγο για «σύγκρουση μεταξύ της ΕΚΤ και των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων». Ο Γερμανός οικονομολόγος Χένρικ Μίλερ γράφει στον Der Spiegel ότι «οι κεντρικές τράπεζες των οποίων οι προβλέψεις και οι υποσχέσεις αποδεικνύονται κατάφωρα λανθασμένες χάνουν τη φήμη τους. Αλλά οι υπουργοί Οικονομικών και τα κοινοβούλια ενδέχεται να διαπιστώσουν ότι ορισμένα προγράμματα δαπανών δεν μπορούν πλέον να χρηματοδοτηθούν και έτσι προκαλούν απογοήτευση στους πολίτες και στη χειρότερη περίπτωση, πολιτική αποσταθεροποίηση».
Άλλωστε, οι κυβερνήσεις στη Γηραιά Ηπειρο δεν έχουν την πολυτέλεια να ξεπεράσουν εύκολα τον υψηλό πληθωρισμό, καθώς οι ψηφοφόροι παλεύουν να ανταπεξέλθουν με τους υψηλούς λογαριασμούς στα καύσιμα, αλλά και στο σούπερ μάρκετ.
Ο πληθωρισμός της ευρωζώνης βρίσκεται στο 5%, αλλά υπάρχουν μεγάλες περιφερειακές διαφορές. Η Ανατολική Ευρώπη πλήττεται ιδιαίτερα από τις ανεξέλεγκτες τιμές των τροφίμων. Ο πληθωρισμός ξεπέρασε το διψήφιο όριο για να φτάσει το 10,7% τον Δεκέμβριο στη Λιθουανία, το δεύτερο υψηλότερο ποσοστό στην ΕΕ, σε μεγάλο βαθμό λόγω της θεαματικής αύξησης των τιμών της ενέργειας. Στο Βέλγιο, περίπου ένα εκατομμύριο άνθρωποι δηλώνουν πως δυσκολεύονται να πληρώσουν τα τιμολόγια του ρεύματος, στην Ιταλία οι τιμές των ζυμαρικών αυξήθηκαν σχεδόν κατά 40% και σε όλες τις χώρες της ΕΕ η ιλιγγιώδης αύξηση του ενεργειακού κόστους απειλεί να εκμηδενίσει την παραγωγική ικανότητα σε πολλούς τομείς- από το αλουμίνιο έως τη ζαχαροπλαστική.
«Στο μέλλον,οι καταναλωτές θα πρέπει να προσαρμοστούν στο γεγονός ότι οι αγορές στο σούπερ μάρκετ ή στη λαϊκή αγορά θα γίνουν πιο ακριβές» σύμφωνα με ανάλυση της DZ Bank. «Δεν αναμένεται γρήγορο τέλος στις αυξήσεις των τιμών των τροφίμων» εκτιμά η γερμανική τράπεζα.
Ιδρώνουν οι πολιτικοί
Η ωρολογιακή αυτή βόμβα κάνει τους κυβερνώντες να ιδρώνουν και να πειραματίζονται, με ομαδικές ενισχύσεις, όπως φορολογικές περικοπές, αύξηση των δόσεων στις οφειλές στο δημόσιο και επιβολή πλαφόν σε ορισμένα είδη πρώτης ανάγκης. Το μεγάλο ερώτημα είναι αν αυτή η άνοδος του πληθωρισμού θα αποτελέσει μια «στιγμιαία» έκρηξη με αποτέλεσμα οι τιμές της ενέργειας και των τροφίμων να υποχωρήσουν τόσο γρήγορα όσο ανέβηκαν ή αν πρόκειται για μια μακροπρόθεσμη, οδυνηρή συνέπεια. «Θα έχουμε ένα μεγάλο πολιτικό και κοινωνικό πρόβλημα, αν δεν δούμε τους μισθούς να αυξάνονται» λέει ο Γκούντραμ Βολφ, διευθυντής της δεξαμενής σκέψης Bruegel, στις Βρυξέλλες. «Βρίσκω πολύ δύσκολο για τους οικονομολόγους να βγουν και να πουν με μεγάλη βεβαιότητα ότι πρόκειται για προσωρινό φαινόμενο ή κάποιοι άλλοι να υποστηρίξουν το αντίθετο. Νομίζω ότι πρέπει να είμαστε μετριοπαθείς και να αποδεχτούμε ότι στην πραγματικότητα δεν γνωρίζουμε τι θα γίνει σε αυτό το στάδιο» εκτιμά ο Βέλγος οικονομολόγος Πολ ντε Γκράουε, καθηγητής Ευρωπαϊκής Πολιτικής Οικονομίας στο London School of Economics.
Στην έκρηξη του πληθωρισμού συμβάλουν οι υψηλές τιμές της ενέργειας, με τους οικονομολόγους να διχάζονται μεταξύ εκείνων που εκτιμούν ότι οι τιμές της ηλεκτρικής ενέργειας θα μειωθούν μεσοπρόθεσμα και εκείνων που υποστηρίζουν ότι η βαθιά δυσλειτουργία της αγοράς σημαίνει ότι ο πληθωρισμός θα παγιωθεί. Η κατάσταση επιδεινώνεται επίσης από τις εντάσεις με τη Ρωσία, η οποία προμηθεύει το 40% του φυσικού αερίου της Ευρώπης και τη μεγάλη αύξηση της ζήτησης, μετά την προηγούμενη κατάρρευση της οικονομικής παραγωγής, λόγω της πανδημίας.
Έκτακτα μέτρα
Οι περισσότερες κυβερνήσεις λαμβάνουν κάποια έκτακτα μέτρα για να ανακουφίσουν τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις: Στην Ιταλία, η κυβέρνηση του Μάριο Ντράγκι χορήγησε κάπου 3,5 δισεκατομμύρια ευρώ για να βοηθήσει στην αντιμετώπιση των υψηλών λογαριασμών κοινής ωφελείας. Ο Μάριο Ντράγκι σημείωσε επίσης ότι «ο δρόμος της κυβερνητικής υποστήριξης είναι σημαντικός, αλλά δεν μπορεί να είναι ο μόνος. Είναι απαραίτητο να ζητήσουμε από αυτούς που έχουν αποκομίσει μεγάλα κέρδη από την αύξηση της τιμής του φυσικού αερίου, να τα μοιραστούν με την υπόλοιπη κοινωνία».
Η Γαλλία, η οποία πίεσε με την Ισπανία - μέχρι στιγμής ανεπιτυχώς - για μια ολική μεταρρύθμιση της ευρωπαϊκής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, έχει δεσμευτεί να διατηρήσει την αύξηση των λογαριασμών κοινής ωφελείας των νοικοκυριών κάτω από το 4% και έχει υποσχεθεί να παρουσιάσει νέα μέτρα για τον σκοπό αυτόν τις επόμενες ημέρες, όπως δήλωσε ο υπουργός Οικονομικών, Μπρουνό Λε Μερ.
Η Βουλγαρία έχει επίσης παγώσει τις τιμές του ηλεκτρικού ρεύματος και της θέρμανσης μέχρι τα τέλη Μαρτίου, προκαλώντας την οργή, βέβαια, στις επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας. Η βουλγαρική κυβέρνηση για να βοηθήσει τους συνταξιούχους που έχουν πληγεί περισσότερο, αλλά και να αυξήσει το χαμηλό ποσοστό εμβολιασμού), προσφέρει επίδομα 75 λέβα (38 ευρώ) στους ηλικιωμένους που εμβολιάζονται.
Στην Ουγγαρία, η κυβέρνηση Όρμπαν, που αντιμετωπίζει και μια δύσκολη εκλογική αναμέτρηση την άνοιξη, ανακοίνωσε ότι η τιμή των βασικών τροφίμων θα μειωθεί, ενώ η Σερβία και η Βόρεια Μακεδονία έχουν ήδη επιβάλει παρόμοια ανώτατα όρια σε βασικά αγαθά όπως το ψωμί, η ζάχαρη και το ηλιέλαιο.
Η Πολωνία, η Ρουμανία και η Τσεχία εξετάζουν τη μείωση των συντελεστών ΦΠΑ για την ηλεκτρική ενέργεια και το φυσικό αέριο, ενώ ο πρωθυπουργός της Πολωνίας, Ματέους Μοραβιέτσκι, ανακοίνωσε μια σειρά επιδομάτων σε οικογένειες με χαμηλό εισόδημα, μεταξύ 400 και 1.437 ζλότι (88 έως 317 ευρώ), ανάλογα με το μέγεθος του νοικοκυριού και τους μισθούς.
Μισθολογικές αυξήσεις
«Ο πληθωρισμός, η άνοδος της τιμής της ενέργειας και του κόστους ζωής είναι ο μεγάλος πονοκέφαλος των ευρωπαίων ηγετών, καθώς επηρεάζει άμεσα τις τσέπες των ψηφοφόρων και συνεπώς είναι ένα πολύ σημαντικό πολιτικό πρόβλημα που πρέπει να επιλυθεί» λέει ο Μουζτάμπα Ραχμάν, διευθυντής Ευρώπης στην εταιρεία ανάλυσης πολιτικού κινδύνου Eurasia Group. «Δεν μπορεί το θέμα του πληθωρισμού, να εναπόκειται αποκλειστικά στην ΕΚΤ» αναφέρει.
Κάποιες κυβερνήσεις εξετάζουν επίσης το ενδεχόμενο αύξησης των μισθών. Στο Βέλγιο υπάρχει μια αυτόματη διαδικασία που κλειδώνει νομικά τις αυξήσεις μισθών, με βάση τον πληθωρισμό. Οι εργοδότες αντιδρούν όμως, υποστηρίζοντας ότι η υποχρεωτική αύξηση των μισθών θα καταστήσει τις εξαγωγές μη ανταγωνιστικές.
Το να μην επιτραπεί η όμως αύξηση των μισθών, εγκυμονεί επίσης πολιτικούς κινδύνους σε ολόκληρη την ήπειρο, αυξάνοντας την πίεση από τα συνδικάτα και τον κίνδυνο απεργιακών κινητοποιήσεων. «Ανησυχούμε πολύ γιατί αυτό το πληθωριστικό κύμα έχει καταστροφικές επιπτώσεις στους μισθούς» δήλωσε ο Λούκα Βισεντίνι, γενικός γραμματέας της Ευρωπαϊκής Συνομοσπονδίας Συνδικάτων.
