Του Μιχάλη Ψύλου
[email protected]
Με ένα μεγάλο σοκ ξεκίνησε η νέα χρονιά για τον Τούρκο πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν: Ο ήδη υψηλός πληθωρισμός, πέταξε στο 36,08 % σύμφωνα με τα επίσημα μάλιστα, στοιχεία της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας (TUIK) . Ο Δείκτης Τιμών Καταναλωτή αυξήθηκε κατά 13,58% τον Δεκέμβριο σε σύγκριση με τον προηγούμενο μήνα.
Με απλά λόγια οι τιμές καταναλωτή ήταν πάνω από ένα τρίτο υψηλότερες από τον προηγούμενο χρόνο, αλλά και στο χειρότερο επίπεδο από τον Σεπτέμβριο του 2002, όταν ο Ερντογάν ανέλαβε την εξουσία.
Οι λεγόμενες τιμές παραγωγού -δηλαδή οι τιμές εκ του εργοστασίου- ήταν σχεδόν 80% υψηλότερες από τον προηγούμενο χρόνο. «Δεν με εκπλήσσουν αυτοί οι αριθμοί, όλοι το περιμέναμε ότι ο πληθωρισμός θα ξεπερνούσε κατά πολύ το 30%. Τώρα έχουμε το υψηλότερο ετήσιο ποσοστό πληθωρισμού τα τελευταία 19 χρόνια», λέει ο γνωστός οικονομολόγος Σελτσούκ Γκετσέρ στην Cumhuriyet.
«Κάθε μέρα που περνά, γινόμαστε φτωχότεροι», διαμαρτύρεται ο πρόεδρος της Ένωσης Εργατών Μετάλλου, Πεβρούλ Καβάκ. «Τα στοιχεία για τον πληθωρισμό που ανακοίνωσε η Στατιστική Υπηρεσία δεν αντικατοπτρίζουν την αλήθεια. Λόγω αυτών των μη ρεαλιστικών αριθμών που ανακοινώθηκαν, το ψωμί στο τραπέζι μας λιγοστεύει και γινόμαστε φτωχότεροι».
Με την λίρα να έχει χάσει το 44% της αξίας σε ένα χρόνο, οι τιμές αυξήθηκαν απότομα λόγω του συναλλαγματικού κραχ. Αλλά δεν είναι μόνο αυτό, τονίζει ο Τούρκος οικονομολόγος. «Κατά μία έννοια, η συναλλαγματική ισοτιμία ήταν μια δικαιολογία για τις αυξήσεις των τιμών. Η αγορά ήδη αναζητούσε μια δικαιολογία για να αυξήσει τις τιμές».
Με την ανακοίνωση των στοιχείων για τον πληθωρισμό, το δολάριο και το ευρώ ανατιμήθηκαν κατά περίπου 2%-στις 13.646 λίρες το δολάριο και 15.423 λίρες το ευρώ.
«Τα βασικά επιτόκια θα πρέπει τώρα να αυξηθούν άμεσα και επιθετικά», προειδοποιεί ο Εζλέμ Ντεριτσί Σενγκιούλ, συνιδρυτής της εταιρείας συμβούλων Spinn Consulting. «Τον Μάρτιο ο πληθωρισμός είναι πιθανό να φτάσει το 40% έως 50%». Το ίδιο προβλέπει και η Goldman Sachs.
Η «Inflation Research Group», μια ομάδα Τούρκων οικονομολόγων και ακαδημαϊκών που υπολογίζει τον τιμάριθμο σε ημερήσια και μηνιαία βάση, εκτιμά ότι ήδη ο πληθωρισμός τρέχει με ρυθμό 82,81%.
Και ο Ερντογάν το …Κοράνι
Σε πείσμα κάθε οικονομικής θεωρίας, ο Ερντογάν διατείνεται ότι θα καταπολεμήσει τον πληθωρισμό μειώνοντας τα επιτόκια. Ο Τούρκος πρόεδρος αποδίδει τις υπέρογκες αυξήσεις των τιμών σε χρηματιστές, αλλά και στους μανάβηδες, τους κρεοπώλες και τους μπακάληδες, αλλά όχι στον ίδιο που κυβερνά τη χώρα τα τελευταί 20 χρόνια. Απορρίπτει την παραδοσιακή οικονομία ως «καπιταλιστική λογική της Δύσης» και υπερασπίζεται τη νομισματική πολιτική του, επικαλούμενος το Κοράνι, αποδίδοντας τις απώλειες στη λίρα στις σκοτεινές μηχανορραφίες ξένων κερδοσκόπων και «βαρώνων» του χρήματος. «Είναι μια τρελή θεωρία», λέει η Αν Κρούγκερ, πρώην επικεφαλής οικονομολόγος της Παγκόσμιας Τράπεζας.
Τι κι αν ο αρχηγός του κράτους προσπάθησε να κάνει …εύπεπτη τη λίρα με διάφορα κίνητρα. Απευθύνοντας μάλιστα δραματική έκκληση στους πολίτες «να κρατήσουν τις αποταμιεύσεις τους στο δικό μας νόμισμα», όπως είπε σε ομιλία του στην Κωνσταντινούπολη την παραμονή της Πρωτοχρονιάς. Όταν ο Ερντογάν ανακοίνωσε τα κίνητρα για τις καταθέσεις σε λίρες στις 20 Δεκεμβρίου, η ισοτιμία της λίρας αυξήθηκε σχεδόν κατά 50% μέσα σε λίγες ώρες. Ωστόσο, το «θαύμα» κράτησε ελάχιστα. Η λίρα βρίσκεται ήδη σε πτώση και πάλι. Τις τελευταίες πέντε ημέρες των συναλλαγών του 2021, η λίρα έχασε 20% έναντι του δολαρίου.
Ο απλός κόσμος για να προστατευτεί από τον πληθωρισμό, αλλάζει όπως μπορεί τις λίρες με δολάρια ή ευρώ, μόλις μπει ο μισθός στον λογαριασμό. Οι μισές καταθέσεις στις ιδιωτικές τράπεζες είναι σε ξένο νόμισμα.
Άσχημα τα μαντάτα για τους πολίτες
«Είμαστε αποφασισμένοι να πετύχουμε τους στόχους μας καθιστώντας την Τουρκία μία από τις 10 κορυφαίες οικονομίες του κόσμου», ισχυρίστηκε ανερυθρίαστα ο Πρόεδρος Ταγίπ Ερντογάν, στο πρωτοχρονιάτικο μήνυμά του. Λίγες ώρες μετά, ακολούθησε βροχή αυξήσεων με την έλευση του 2022. Η νέα χρονιά ξεκίνησε με ένα σοκ τιμών: τα τιμολόγια του ρεύματος αυξήθηκαν από 50% έως 130% Το φυσικό αέριο αυξήθηκε κατά 25% στις κατοικίες και 50% στη βιομηχανική παραγωγή. Η αύξηση των τιμών στην ενέργεια αντανακλάται σε όλα τα βασικά καταναλωτικά προϊόντα ,από το ψωμί ως το τυρί, το κρέας, το γάλα, τα αυγά, τα λαχανικά και τα φρούτα. Η τιμή της βενζίνης και του πετρελαίου κίνησης αυξήθηκε κατά 12 λίρες το λίτρο. Τα τέλη για τη διέλευση της γέφυρας και της σήραγγας της «Ευρασίας», στην Κωνσταντινούπολη, αυξήθηκαν επίσης. Αύξηση 18% σημειώθηκε στα ενοίκια των δημοσίων κατοικιών.
«Ενώ η θέση της Τουρκίας με βάση τα διεθνή πρότυπα υποχωρεί σταδιακά: από το κατά κεφαλήν εισόδημα ως την κατανομή του εισοδήματος, από τα δικαιώματα των γυναικών ως την ανεξαρτησία του δικαστικού σώματος και την ελευθερία του Τύπου, ο Πρόεδρος Ερντογάν συνεχίζει να θέτει στόχους με ροζ γυαλιά», γράφει ο γνωστός δημοσιογράφος Μουράτ Γετκίν.
"Τελικά, όλα είναι θέμα εμπιστοσύνης», γράφει η γερμανική FAZ. Και προσθέτει.» Οι Τούρκοι έχουν όλο και λιγότερη εμπιστοσύνη στον κυρίαρχο ηγεμόνα τους, ακόμα κι αν ελέγχει σε μεγάλο βαθμό τα Μέσα Ενημέρωσης, επιτίθεται στους διαδηλωτές ,καταγγέλλει τους πολιτικούς της αντιπολίτευσης ως «τρομοκράτες» και στέλνει στον εισαγγελία τους επικριτές -όχι μόνο της οικονομικής του πολιτικής». Εκλογές θα γίνουν το αργότερο τον επόμενο χρόνο. Αρκετοί πιστεύουν όμως ότι η νομισματική και οικονομική κρίση στην οποία βυθίζει ο Ερντογάν τη χώρα, θα αποβεί μοιραία και τον ίδιο…
