Από την έντυπη έκδοση
Του Γιώργου Κούρου
[email protected]
«Φύλλο και φτερό» υποχρεούνται να κάνουν κατά τη διάρκεια ελέγχου οι φορολογικές αρχές τους τραπεζικούς λογαριασμούς των ελεγχομένων, καθώς μετά την παρέλευση του χρόνου παραγραφής των υποθέσεων «ουδέν λάθος αναγνωρίζεται».
Οι νέες εντολές που δόθηκαν προς τον ελεγκτικό μηχανισμό είναι αυστηρές, καθώς τα υπόλοιπα ή οι κινήσεις των τραπεζικών λογαριασμών των φορολογουμένων δεν αποτελούν σε καμία περίπτωση «συμπληρωματικά στοιχεία» που είναι ικανά να δικαιολογήσουν, εν όψει και των επιταγών της συνταγματικής αρχής της αναλογικότητας, την επιμήκυνση της πενταετούς προθεσμίας παραγραφής των ανέλεγκτων φορολογικών υποθέσεων.
Επισημαίνεται ότι η ΑΑΔΕ «κρούει τον κώδωνα» του κινδύνου να παραγραφούν χιλιάδες εκκρεμείς υποθέσεις, που έχουν, μάλιστα, μεγάλο εισπρακτικό ενδιαφέρον και «κλείνουν» στο τέλος του τρέχοντος έτους, από μια απλή καθυστέρηση στον έλεγχο των τραπεζικών λογαριασμών.
Ειδική εγκύκλιος
Είναι χαρακτηριστικό ότι η Διεύθυνση Επίλυσης Διαφορών της ΑΑΔΕ, σε ειδική εγκύκλιό της (υπ’ αριθμ. 3802/2021), επισημαίνει ότι η εξέταση της ακρίβειας των δηλώσεων φορολογίας εισοδήματος με βάση το υπόλοιπο και τις κινήσεις των τραπεζικών λογαριασμών του φορολογούμενου αποτελεί βασικό εργαλείο και τακτικό μέσο που έχει στο νόμιμο οπλοστάσιό του ο φορολογικός έλεγχος εδώ και πολλά χρόνια και το οποίο οφείλει να αξιοποιεί συστηματικά για την αποτελεσματική εκπλήρωση του έργου του, δεδομένου άλλωστε ότι η χρήση του όχι μόνο προβλέπεται ειδικώς στον νόμο, αλλά και διευκολύνεται σημαντικά στη σύγχρονη εποχή από την τεχνολογία, τις δυνατότητες της οποίας υποχρεούται να αξιοποιεί η φορολογική διοίκηση, προς εξυπηρέτηση της ταχύτητας, της ακρίβειας, της αξιοπιστίας και της αποτελεσματικότητας των ελέγχων της.
Σε κάθε περίπτωση, πάντως, βασική αρχή της ΑΑΔΕ είναι ότι η διοίκηση πρέπει να εξελίσσεται και να προσαρμόζεται σε όλα τα νέα δεδομένα και την τεχνολογία, ώστε να εξυπηρετείται η ορθή και αποτελεσματική εφαρμογή της φορολογικής νομοθεσίας και όχι η τελευταία να ερμηνεύεται και να εφαρμόζεται εν όψει των περιορισμών που προκύπτουν από τις υφιστάμενες τεχνικές ρυθμίσεις και δυνατότητες των ηλεκτρονικών συστημάτων της φορολογικής διοίκησης ή από τις τυχόν ανεπάρκειες και ελλείψεις στην οργάνωση, στελέχωση και λειτουργία των ελεγκτικών μηχανισμών της.
Δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, ότι τα τελευταία χρόνια οι φορολογικές αρχές έχουν ήδη αναπτύξει και θέσει σε λειτουργία ειδικό λογισμικό διασταύρωσης της ακρίβειας των δηλώσεων φορολογίας εισοδήματος με τα στοιχεία των τραπεζικών λογαριασμών των ελεγχόμενων φορολογουμένων.
Είναι γεγονός, εξάλλου, όπως παραδέχεται μάλιστα και η ΑΑΔΕ, ότι αν θεωρηθεί ότι στοιχεία για το υπόλοιπο ή και τις κινήσεις των τραπεζικών λογαριασμών μπορούν να αποτελούν «συμπληρωματικά στοιχεία», ο κανόνας της πενταετούς παραγραφής δεν θα είχε κατ’ ουσίαν πεδίο εφαρμογής και η εμφανιζόμενη ως παρέκκλιση δεκαετής παραγραφή θα καθίστατο ο κανόνας, δεδομένου ότι, αν όχι το σύνολο των φορολογουμένων, εν πάση περιπτώσει, η συντριπτική πλειονότητα αυτών τηρούσε ήδη από πολλών ετών και εξακολουθεί να τηρεί τραπεζικούς λογαριασμούς, χωρίς τους οποίους, άλλωστε, δεν είναι πλέον δυνατή η πραγματοποίηση μεγάλου πλήθους συναλλαγών.
Οι ανωτέρω οδηγίες κάθε άλλο παρά τυχαία δόθηκαν αφού οι φορολογικές αρχές έχουν ήδη «στοχοποιήσει» δεκάδες χιλιάδες υποθέσεις φορολογίας εισοδήματος, ΦΠΑ, ακινήτων και άλλων φορολογικών αντικειμένων, με μεγάλο φορολογικό και ως εκ τούτου εισπρακτικό ενδιαφέρον, που παραγράφονται στο τέλος του τρέχοντος έτους.
Οι υπηρεσίες της ΑΑΔΕ, μάλιστα, έχουν βάλει στο φουλ τις «μηχανές» τους, καθώς θα πρέπει να ολοκληρώσουν τάχιστα το έργο τους, αφού -με βάση και την ισχύουσα νομοθεσία- θα πρέπει να δοθεί και ένα εύλογο χρονικό διάστημα, συγκεκριμένα 20 ημερών, σε κάθε ελεγχόμενο, προκειμένου να αντικρούσει την πράξη διορθωτικού προσδιορισμού φόρου από τη στιγμή που του κοινοποιείται.
Έως 31 Δεκεμβρίου
Σε κάθε περίπτωση το σίγουρο είναι ότι μετά τις 31 Δεκεμβρίου 2021 παραγράφονται:
* Υποθέσεις του έτους 2005, αφού εάν για κάποιο έτος δεν είχε υποβληθεί δήλωση φορολογίας εισοδήματος ή υποβλήθηκε εκπρόθεσμη αρχική δήλωση φορολογίας εισοδήματος, η προθεσμία παραγραφής είναι 15ετής. Αυτό σημαίνει ότι οι φορολογικές αρχές έχουν δικαίωμα να διενεργήσουν ελέγχους και να επιβάλουν πρόστιμα και προσαυξήσεις μέχρι τις 31 Δεκεμβρίου 2021.
* Υποθέσεις ΦΠΑ του 2010 για τις οποίες δεν υποβλήθηκε εκκαθαριστική δήλωση ΦΠΑ. Για τις υποθέσεις αυτές ισχύει δεκαετής περίοδος παραγραφής.
* Υποθέσεις φορολογίας εισοδήματος και ΦΠΑ της χρήσης του 2010, για τις οποίες προέκυψαν «συμπληρωματικά στοιχεία», όπως -για παράδειγμα- εικονικά τιμολόγια, και επομένως υπάρχουν ενδείξεις ότι αποκρύφτηκε εισόδημα και υπήρξε περίπτωση φοροδιαφυγής. Σε αυτή την περίπτωση ο χρόνος της μη παραγραφής επεκτείνεται στη δεκαετία.
* Υποθέσεις φορολογίας εισοδήματος που αφορούν τη χρήση του 2012, αλλά οι επιτηδευματίες υπέβαλαν εκπρόθεσμα τις φορολογικές δηλώσεις, αφού για τις εν λόγω υποθέσεις η βασική προθεσμία παραγραφής φτάνει στα οκτώ έτη.
* Υποθέσεις επιχειρήσεων που δήλωσαν ψευδή στοιχεία για τα ακαθάριστα έσοδα ή τις δαπάνες που πραγματοποίησαν κατά τη διαχειριστική περίοδο του 2015.
* Υποθέσεις της χρήσης 2015, είτε φορολογίας εισοδήματος, είτε ΦΠΑ, για τις οποίες έχουν υποβληθεί αρχικές εμπρόθεσμες δηλώσεις ή έχουν υποβληθεί αρχικές εκπρόθεσμες δηλώσεις το αργότερο μέχρι τις 31-12-2020.
* Υποθέσεις που προέκυψαν από εισαγγελικές παραγγελίες, εντολές ανακριτικών και προανακριτικών πράξεων, περιλαμβανομένων αιτημάτων και εντολών διενέργειας φορολογικών ελέγχων που έχουν προκύψει από εντολή οποιασδήποτε Εισαγγελικής ή Δικαστικής Αρχής και διατηρούνται στην ΑΑΔΕ.
* Υποθέσεις των ΔΟΥ και της Υπηρεσίας Ερευνών και Διασφάλισης Δημοσίων Εσόδων (ΥΕΔΔΕ) που αφορούν διενέργεια μερικού επιτόπιου ελέγχου διαπίστωσης της εκπλήρωσης των φορολογικών υποχρεώσεων, της τήρησης των βιβλίων και της έκδοσης των φορολογικών στοιχείων, για φορολογουμένους που ασκούν οποιαδήποτε δραστηριότητα ή διακινούν αγαθά.
* Υποθέσεις που αφορούν παραβάσεις μη έκδοσης ή έκδοσης ανακριβούς φορολογικού στοιχείου ή λογιστικού παραστατικού που διαπιστώθηκαν έπειτα από διενέργεια κατά προτεραιότητα μερικού ελέγχου φορολογίας εισοδήματος και ΦΠΑ.
* Υποθέσεις για τις οποίες έχει εκδοθεί σημείωμα διαπιστώσεων με τα αποτελέσματα του φορολογικού ελέγχου και προσωρινός προσδιορισμός φόρων και προστίμων.
* Υποθέσεις που αφορούν εκθέσεις έρευνας της ΥΕΔΔΕ.
Το ισχύον καθεστώς για την παραγραφή
Με βάση τις ισχύουσες διατάξεις, το καθεστώς για την παραγραφή υποθέσεων έχει διαμορφωθεί ως εξής:
1. Η κανονική περίοδος παραγραφής εξακολουθεί να είναι 5ετής. Η πενταετία αρχίζει να μετρά αμέσως μετά το τέλος του έτους εντός του οποίου πρέπει να υποβληθεί η σχετική φορολογική δήλωση.
2. Σε κάθε περίπτωση κατά την οποία εντός της κανονικής 5ετούς προθεσμίας παραγραφής θα εντοπίζονται νέα στοιχεία, από τα οποία προκύπτει ακόμη μεγαλύτερη φορολογητέα ύλη και συνακόλουθα υποχρέωση για πληρωμή επιπλέον φόρου, η προθεσμία αυτή θα παρατείνεται για ένα ακόμη έτος.
3. Στις περιπτώσεις που μετά τη λήξη της κανονικής 5ετούς προθεσμίας παραγραφής οι φοροελεγκτικές αρχές εντοπίζουν στοιχεία που θεωρούνται νέα και αποδεικνύουν ότι το πραγματικό ύψος της φορολογητέας ύλης ήταν μεγαλύτερο και το ποσό του φόρου που έπρεπε να πληρώσει ο φορολογούμενος είναι υψηλότερο, τότε η περίοδος παραγραφής θα παρατείνεται για 5 έτη και θα γίνεται 10ετής στον φόρο εισοδήματος, ενώ στον ΦΠΑ θα παρατείνεται για 5 έτη και θα γίνεται 10ετής ακόμη και στις περιπτώσεις που δεν διενεργήθηκε αρχικός έλεγχος εντός της κανονικής 5ετούς προθεσμίας παραγραφής.
4. Στις περιπτώσεις που οι φοροελεγκτικές αρχές διαπιστώνουν ότι για κάποιο έτος μέχρι το 2013 δεν υποβλήθηκε δήλωση φορολογίας εισοδήματος, η προθεσμία παραγραφής του δικαιώματος του Δημοσίου για έλεγχο του συγκεκριμένου έτους θα γίνεται 15ετής, δηλαδή θα παρατείνεται κατά 10 επιπλέον χρόνια μετά τη λήξη της κανονικής (5ετούς) προθεσμίας παραγραφής.
5. Στις περιπτώσεις που οι φοροελεγκτικές αρχές διαπιστώνουν ότι για κάποιο έτος από το 2014 και μετά δεν υποβλήθηκε δήλωση φορολογίας εισοδήματος, η προθεσμία παραγραφής του δικαιώματος του Δημοσίου για έλεγχο του συγκεκριμένου έτους θα γίνεται 10ετής από 5ετής.
6. Στις περιπτώσεις που οι φοροελεγκτικές αρχές διαπιστώνουν ότι για κάποιο έτος δεν υποβλήθηκε δήλωση ΦΠΑ, η προθεσμία παραγραφής του δικαιώματος του Δημοσίου για έλεγχο του συγκεκριμένου έτους θα γίνεται από 5ετής 10ετής.
7. Εάν υποβληθεί εκπρόθεσμη αρχική ή τροποποιητική δήλωση εντός των πρώτων τεσσάρων ετών της κανονικής 5ετούς περιόδου παραγραφής του δικαιώματος του Δημοσίου για έλεγχο, η προθεσμία παραγραφής θα εξακολουθεί να είναι 5ετής.
8. Σε περίπτωση υποβολής εκπρόθεσμης αρχικής ή τροποποιητικής δήλωσης εντός της 5ετούς προθεσμίας παραγραφής, η προθεσμία αυτή θα παρατείνεται μόνο για ένα έτος και θα γίνεται ουσιαστικά 6ετής.
9. Εφόσον υποβάλλεται εκπρόθεσμη αρχική δήλωση φορολογίας εισοδήματος μετά την παρέλευση της κανονικής 5ετούς περιόδου παραγραφής, η παράβαση θα εξομοιώνεται με μη υποβολή δήλωσης και η προθεσμία παραγραφής θα γίνεται 15ετής για τα έτη μέχρι το 2013 και 10ετής για τα έτη από το 2014 και μετά.
10. Εάν υποβληθεί εκπρόθεσμη αρχική δήλωση φορολογίας εισοδήματος το τελευταίο έτος της 5ετούς περιόδου παραγραφής της χρήσης του 2013, δηλαδή μέχρι 31/12/2019, τότε η προθεσμία παραγραφής θα παραταθεί για τρία ακόμη έτη, θα γίνει δηλαδή 8ετής.
11. Εφόσον υποβάλλεται εκπρόθεσμη αρχική δήλωση ΦΠΑ μετά την παρέλευση της κανονικής 5ετούς περιόδου παραγραφής, η παράβαση θα εξομοιώνεται με μη υποβολή δήλωσης και η προθεσμία παραγραφής θα γίνεται 10ετής.
12. Σε περίπτωση διαπίστωσης φοροδιαφυγής για τις χρήσεις των ετών 2012-2017 προβλέπεται πλέον 10ετής κι όχι 20ετής περίοδος παραγραφής.
13. Σε περίπτωση διαπίστωσης φοροδιαφυγής για τις χρήσεις των ετών 2018, 2019 και επομένων προβλέπεται πλέον 5ετής κι όχι 20ετής περίοδος παραγραφής.
