Του Μιχάλη Ψύλου
[email protected]
Τεράστιες ουρές μπροστά από τα ανταλλακτήρια συναλλάγματος στην Κωνσταντινούπολη: Οι ξένοι είναι χαρούμενοι για τη μεγάλη συναλλαγματική ισοτιμία: Δώδεκα λίρες για ένα δολάριο, έπαιρναν σήμερα το μεσημέρι. Χθες ήταν πάνω από 13,5 λίρες, το δολάριο.
Αντίθετα, οι Τούρκοι πολίτες είναι οργισμένοι. Η απογοήτευση είναι ζωγραφισμένη στα πρόσωπά τους και ξεσπά κάθε βράδυ, πλέον, στους δρόμους: «Hükümet Istifa!»- Κυβέρνηση, παραιτηθείτε! Ακόμη και η φιλοκυβερνητική Yeni Safak αποκαλύπτει ότι έχουν ξεσπάσει συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας σε 13 πόλεις της Τουρκία.
Ο Σεντάτ, σερβιτόρος στην Κωνσταντινούπολη, υποστηρίζει τις διαδηλώσεις. «Γιατί όχι; Ο κόσμος πρέπει να εκφραστεί. Άλλωστε, δεν είναι κακό να διαμαρτύρεσαι»", λέει. Το βρίσκει δύσκολο πάντως να συμμετέχει και ο ίδιος: «Έχω γυναίκα και παιδιά στο σπίτι. Δεν μπορώ να συμμετέχω», λέει. Οι διαδηλώσεις δεν είναι άλλωστε ακόμη μαζικές, καθώς η αστυνομία επεμβαίνει αμέσως για να τις διαλύσει. Η οργή όμως δεν διαλύεται. Γιατί οι πολίτες έχουν φτάσει στα όριά τους. Σχεδόν το 50% των Τούρκων, αμείβεται με τον κατώτατο μισθό, 2.825 λίρες το μήνα. Στην αρχή της χρονιάς, ισοδυναμούσε με 380 δολάρια, σήμερα με 230.
Η λίρα έχει χάσει περίπου το 75% της αξίας της έναντι του δολαρίου την τελευταία δεκαετία και το 45% από την αρχή του χρόνου. Μπορεί το ΑΕΠ να αυξήθηκε κατά 1,8% πέρυσι, αλλά η συνολική οικονομική εικόνα για τον μέσο πολίτη είναι ζοφερή: Ο πληθωρισμός τρέχει στο 20%. η ανεργία είναι στο 14% και το χάσμα μεταξύ πλουσίων και φτωχών έχει αυξηθεί.
Ασφυκτική πίεση
Για πρώτη φορά μετά από αρκετά χρόνια, ο Τούρκος πρόεδρος Ερντογάν βρίσκεται υπό ασφυκτική πίεση. Μιλάει για «πόλεμο οικονομικής ανεξαρτησίας» και για «συνομωσία κερδοσκόπων», υποσχόμενος ότι σε τρεις- τέσσερις μήνες «θα φανούν τα θετικά αποτελέσματα του νέου οικονομικού του μοντέλου».
Ο Ερντογάν, οι κυβερνητικοί αξιωματούχοι και ο σχεδόν, πλήρως ελεγχόμενος Τύπος, συνεχίζουν βέβαια να προσφέρουν μια αφήγηση που δεν συνάδει με αυτό που βιώνει ο κόσμος, προκαλώντας όλο και περισσότερα ερωτήματα και αμφιβολίες, ακόμη και στους οπαδούς του κυβερνώντος κόμματος. Γεγονός που φαίνεται ξεκάθαρα πλέον στις δημοσκοπήσεις, με το κυβερνών κόμμα AKP να υποχωρεί κάτω από το 30%.
Δεύτερος «πόλεμος ανεξαρτησίας»
Ο Ερντογάν είχε κηρύξει και πριν τρία χρόνια «Πόλεμο Οικονομικής Ανεξαρτησίας». Ήταν στις 16 Οκτωβρίου 2018, όταν το δολάριο ήταν ακόμα 5,77 λίρες. «Κηρύσσει απελευθερωτικό πόλεμο κάθε φορά που κολλάει. Ίσως θέλει να εκμεταλλευτεί τη φήμη του Ατατούρκ, αλλά πλέον είναι πολύ αργά», γράφει ο γνωστός δημοσιογράφος Μουράτ Γετκίν στην ιστοσελίδα Yetkinreport.
Ο Τούρκος Πρόεδρος αντιμετωπίζει σήμερα την μεγαλύτερη πρόκληση για την πολιτική του επιβίωση ,λόγω της οικονομίας που καταρρέει, των δημοσκοπήσεων και της διεθνούς απομόνωσης, λέει ο Στίβεν Κουκ, ανώτερος συνεργάτης για τη Μέση Ανατολή και Αφρική στο Council on Foreign Relations, της Ουάσιγκτον.
Σε ανάλυσή του στο αμερικανικό περιοδικό «Foreign Policy» , ο Κουκ τονίζει ότι «η Τουρκία είναι απομονωμένη διεθνώς, η οικονομία συνεχίζει να επιδεινώνεται, υπάρχουν ερωτηματικά για την υγεία του Ερντογάν και τα νούμερα στις δημοσκοπήσεις δεν φαίνονται καλά. Η κατάσταση για τον πρόεδρο και το κόμμα του φαίνεται ζοφερή».
Ένας από τους τρόπους με τους οποίους ο Ερντογάν προσπαθεί κατά καιρούς να βελτιώσει τις πιθανότητες πολιτικής επιβίωσης είναι η επιθετική εξωτερική πολιτική, ειδικά στην ανατολική Μεσόγειο.
«Είναι εντελώς ασαφές τι θα μπορούσε να βελτιώσει τη διεθνή θέση της Τουρκίας και να ενισχύσει την τουρκική οικονομία, ειδικά από τη στιγμή που ο Ερντογάν δεν έχει καμία πρόθεση να επανεξετάσει την οικονομική πολιτική ,που ο ίδιος χαράσσει», λέει ο Στίβεν Κουκ. «Ο Τούρκος πρόεδρος έχει υπονομεύσει την ανεξαρτησία της Κεντρικής Τράπεζας, αλλάζοντας τους διοικητές της, οι οποίοι υπόκεινται σε σχεδόν αδιάκοπη πολιτική πίεση.
Ο Ερντογάν εκφοβίζει τους Τούρκους κεντρικούς τραπεζίτες -ενάντια σε κάθε οικονομική λογική- για να διατηρήσουν τα επιτόκια χαμηλά. Το αποτέλεσμα ήταν η απότομη υποτίμηση της λίρας, που κάνει τα πάντα πιο ακριβά για τους Τούρκους πολίτες και προκαλεί όλεθρο στους ισολογισμούς των τουρκικών εταιρειών, που πρέπει να αποπληρώσουν τα δάνειά τους σε δολάρια. Μια φτηνή λίρα βοηθά, φυσικά, τις τουρκικές εξαγωγές, αλλά το κοινωνικό κόστος είναι τεράστιο», τονίζει ο Αμερικανός αναλυτής.
