Από την έντυπη έκδοση
Του Θάνου Τσίρου
[email protected]
Ξαναγράφεται ο προϋπολογισμός του 2022, καθώς όλες οι βασικές προβλέψεις πάνω στις οποίες στηρίχτηκε το προσχέδιο του Οκτωβρίου ουσιαστικά έχουν ανατραπεί. Το οικονομικό επιτελείο θα περιμένει μέσα στις επόμενες ημέρες να συγκεντρώσει και τα πλέον επικαιροποιημένα στοιχεία -κυρίως σε ό,τι αφορά την εξέλιξη των τιμών και των δημοσίων εσόδων, αλλά και την πορεία της οικονομίας-, ώστε να προχωρήσει στις τελικές αλλαγές επί του προϋπολογισμού, με το τελικό σχέδιο να κατατίθεται στη Βουλή μέχρι τις 19 Νοεμβρίου.
Η πρόβλεψη για το ΑΕΠ θα αναθεωρηθεί προς τα πάνω για το 2021, ενώ για το 2022 θα μειωθεί ο στόχος της ποσοστιαίας μεταβολής, αλλά θα αυξηθεί ο στόχος του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος σε απόλυτο αριθμό. Διόρθωση προς τα πάνω θα γίνει για τα φορολογικά έσοδα, ενώ το ίδιο θα συμβεί και με την εκτίμηση για τον δείκτη τιμών καταναλωτή.
Αβεβαιότητα για το χρέος
Το μεγάλο ερώτημα αφορά την εκτίμηση για το χρέος. Από τη μια υπάρχει η εκφρασμένη πρόθεση για πρόωρη αποπληρωμή χρέους συνολικού ύψους περίπου 7-8 δισ. ευρώ το αμέσως επόμενο διάστημα -κάτι που παίζει κεντρικό ρόλο, καθώς μιλάμε για ποσό που αντιστοιχεί περίπου στο 4% του ΑΕΠ-, από την άλλη όμως υπάρχει η εκκρεμότητα εγγραφής στο χρέος των εγγυήσεων που έχει χορηγήσει το Δημόσιο στο πλαίσιο του προγράμματος «Ηρακλής».
Αν αποφασιστεί από τη Eurostat οι εγγυήσεις να ενσωματωθούν τελικώς στο χρέος, τότε το ποσό θα ανέβει σε σαφώς υψηλότερα επίπεδα σε σχέση με τα 355 δισ. ευρώ που έχουν εγγραφεί στο προσχέδιο, ανεξάρτητα από το αν η αύξηση αυτή θα επηρεάσει ή όχι το ετήσιο κόστος εξυπηρέτησης του χρέους.
Έσοδα Οκτωβρίου
Αυτή και η επόμενη εβδομάδα θα είναι καθοριστικές για το τελικό περιεχόμενο του προϋπολογισμού. Μέσα στα επόμενα 24ωρα, το γενικό λογιστήριο θα έχει την πρώτη εικόνα για την πορεία των φορολογικών εσόδων τον Οκτώβριο. Μετά και τον καταιγισμό πληρωμών της περασμένης Παρασκευής, μένει να φανεί πόσα έσοδα συγκεντρώθηκαν στο ταμείο και αν διατηρείται η υπέρβαση έναντι του στόχου και για τον προηγούμενο μήνα. Αν αυτό συμβεί -που είναι και το πιθανότερο-, θα αναθεωρηθεί προς τα πάνω και ο στόχος για τα φετινά φορολογικά έσοδα (το προσχέδιο έχει βάλει την οροφή στα 45,44 δισ. ευρώ), αλλά και για το 2022 (όπου ο στόχος έχει τεθεί στα 49,519 δισ. ευρώ).
Ο πληθωρισμός
Επίσης, αναμένονται τα αναλυτικά στοιχεία για την πορεία του πληθωρισμού. Δυστυχώς, τα νέα απ' αυτό το μέτωπο δεν είναι καλά προς το παρόν.
Ο Οκτώβριος κλείνει με τη μέση τιμή μήνα για την ηλεκτρική ενέργεια να διαμορφώνεται στα υψηλότερα επίπεδα όλων των εποχών, κάτι που είναι δεδομένο ότι θα αποτυπωθεί πολύ έντονα και στον πληθωρισμό του Νοεμβρίου, και στον πληθωρισμό του Δεκεμβρίου. Με δεδομένο το ύψος, μάλιστα, όπου θα φτάσουν οι τιμές μέχρι το τέλος του χρόνου, η μεταβολή του δείκτη τιμών καταναλωτή θα είναι ανοδική και για τουλάχιστον το πρώτο εξάμηνο του 2021, καθώς η σύγκριση θα γίνεται με τις χαμηλότερες τιμές της πανδημίας.
Αναμενόμενες μεταβολές
Με αυτά τα δεδομένα, το τελικό σχέδιο του προϋπολογισμού αναμένεται να αποτυπώνει τις ακόλουθες μεταβολές:
1. Το ΑΕΠ του 2021 αναμένεται να αναθεωρηθεί προς τα 178 δισ. ευρώ έναντι εκτίμησης για 176,8 δισ. ευρώ στο προσχέδιο. Αντίστοιχα η πρόβλεψη για το ΑΕΠ του 2022 θα διαμορφωθεί πάνω από τα 187-188 δισ. ευρώ. Η μεταβολή για το 2021 θα ανέβει πάνω από το 7% και για το 2022 θα περιοριστεί προς το 4%.
2. Τα φορολογικά έσοδα του 2021 θα κλείσουν προς τα 47 δισ. ευρώ (από 45,44 δισ. ευρώ στο προσχέδιο), ενώ για το 2022 ο πήχης θα ανέβει πάνω από τα 50 δισ. ευρώ.
3. Το χρέος είναι το μεγάλο ερώτημα. Αν γραφτούν οι εγγυήσεις του «Ηρακλή», αναμένεται να προστεθούν στο χρέος έως και 19 δισ. ευρώ, κάτι που σημαίνει ότι σε επίπεδο γενικής κυβέρνησης ο πήχης μπορεί να περάσει τα 370 δισ. ευρώ και σε επίπεδο κεντρικής κυβέρνησης ακόμη και τα 400 δισ. ευρώ. Από την άλλη, βέβαια, πρέπει να αποτυπωθεί και η επίπτωση από τις πρόωρες πληρωμές χρέους (κυρίως προς ΔΝΤ και διμερή δάνεια, τα GLF) με την αξιοποίηση των ταμειακών διαθεσίμων της χώρας που και χθες έφταναν στα 39 δισ. ευρώ.
Αισιοδοξία, αλλά και προβληματισμοί από το ΚΕΠΕ
Πέντε στοιχεία αισιοδοξίας και τέσσερις πηγές προβληματισμού για τον προϋπολογισμό του 2022 απαριθμεί σε ανάλυσή του το Κέντρο Προγραμματισμού και Οικονομικών Ερευνών (ΚΕΠΕ). Η καλύτερη του αναμενομένου πορεία του τουρισμού, το άνοιγμα των οικονομικών δραστηριοτήτων, η παράταση της ρήτρας διαφυγής, η νομισματική πολιτική της ΕΚΤ και η προοπτική αύξηση των επενδύσεων είναι οι πέντε πηγές αισιοδοξίας. Από την άλλη, προβληματισμό δημιουργούν οι γεωπολιτικές εξελίξεις, ο πληθωρισμός, η αύξηση των κρουσμάτων και ο κίνδυνος καθυστέρησης στην υλοποίηση των έργων του Ταμείου Ανάκαμψης. ακ
Αναλυτικά, οι πέντε πηγές αισιοδοξίας είναι οι εξής:
1. Το άνοιγμα των οικονομικών δραστηριοτήτων, παρά την εξέλιξη της πανδημίας, οδηγεί σε βελτίωση των προσδοκιών για την πορεία της εγχώριας ζήτησης, των επενδύσεων, των εξαγωγών κ.λπ., οδηγώντας σε αυξημένους ρυθμούς μεγέθυνσης του ΑΕΠ τόσο για το 2021 όσο και το 2022.
2. Η σημαντικότατη ανάπτυξη του τουρισμού, εσωτερικού και εξωτερικού, που αναμένεται σε επίπεδο ταξιδιωτικών εσόδων να φτάσει στο περίπου 80% του 2019, αν συνεχιστεί η έλευση τουριστών, όπως φαίνεται από τις κρατήσεις, και στους επόμενους μήνες.
3. Η περαιτέρω παράταση της γενικής ρήτρας διαφυγής του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης και το 2022 προνοεί για την αποφυγή τυχόν ανακοπής της πορείας οικονομικής ανάκαμψης από μια απότομη περιστολή της επεκτατικής δημοσιονομικής πολιτικής στα κράτη-μέλη, γεγονός που δίνει τη δυνατότητα στην ελληνική κυβέρνηση να παρέμβει όπου κριθεί απαραίτητο και να βοηθήσει την οικονομική δραστηριότητα.
4. Ο επενδυτικός προσανατολισμός του προϋπολογισμού τόσο του 2021, με την αύξηση των δαπανών του ΠΔΕ, καθώς και του προσχεδίου για το 2022, που στηρίζεται τόσο στη δυναμική της ανάκαμψης του 2021 όσο και στους πόρους που θα εισρεύσουν στην ελληνική οικονομία από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας.
5. Η νομισματική πολιτική της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ), που μέσω του προγράμματος αγοράς στοιχείων ενεργητικού λόγω της πανδημίας (Pandemic Emergency Purchase Programme) διευκολύνει την Ελλάδα, διατηρώντας το κόστος δανεισμού χαμηλά. Η πολιτική αυτή προβλέπεται να συνεχιστεί έως τουλάχιστον τον Μάρτιο του 2022, ενώ ακόμα και μετά τη λήξη του προγράμματος, η ΕΚΤ προτίθεται να επανεπενδύει τα εν λόγω ομόλογα του χαρτοφυλακίου της τουλάχιστον έως το τέλος του 2023, περίοδο κατά την οποία αναμένεται η ελληνική οικονομία να επανακτήσει την επενδυτική βαθμίδα και να συμπεριληφθούν τα ελληνικά ομόλογα στο τακτικό πρόγραμμα αγοράς της ΕΚΤ (Asset Purchase Program).
Πηγές κινδύνου
Στον αντίποδα, υπάρχουν και πηγές αβεβαιότητας που -αν επιβεβαιωθούν- θα οδηγήσουν σε επιβράδυνση της ανάκαμψης της ελληνικής οικονομίας. Πηγές αβεβαιότητας αποτελούν:
1. Η πορεία της πανδημίας. Η έξαρση κρουσμάτων, θανάτων και νοσηλειών -αλλά και η επιβράδυνση των εμβολιασμών- θα οδηγήσει σε ασφυξία το υγειονομικό σύστημα της χώρας και σε ανάγκη λήψης νέων μέτρων και περιορισμών.
2. Η εξέλιξη του ρυθμού πληθωρισμού λόγω των ανατιμήσεων των διεθνών τιμών της ενέργειας και άλλων παραγωγικών εισροών, που θα οδηγήσει σε αυξήσεις των τιμών των βασικών αγαθών και του κόστους μεταφοράς και κατά συνέπεια σε μείωση του διαθέσιμου εισοδήματος.
3. Ο ρυθμός ενεργοποίησης των σχημάτων στήριξης των επενδύσεων που χρηματοδοτούνται από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας. Οποιαδήποτε καθυστέρηση στην εκταμίευση κονδυλίων από το Ταμείο μπορεί να επιβραδύνει τις προγραμματισμένες επενδύσεις και άρα να οδηγήσει σε επιβράδυνση της οικονομικής ανάκαμψης.
4. Η εξέλιξη των γεωπολιτικών παραγόντων (Ανατολική Μεσόγειος, Τουρκία, μεταναστευτικό κ.λπ.) που μπορεί να αποτελέσουν σημαντική τροχοπέδη στην ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας.
