Από την έντυπη έκδοση
Ανεξάρτητη Αρχή προτίθεται να δημιουργήσει το υπουργείο Εργασίας, ώστε να ελέγχεται καλύτερα το ασφαλιστικό σύστημα της χώρας. Η αρχή αναμένεται να γίνει την 1η/1/2022 για την επικουρική ασφάλιση, συνδυαστικά με την έναρξη από την αρχή του νέου έτους του ΤΕΚΑ, δηλαδή του νέου Ταμείου Επικουρικής Κεφαλαιοποιητικής Ασφάλισης. Στη συνέχεια θα υπάρξει σύνδεση με την Επαγγελματική Ασφάλιση και με τα Ταμεία που βρίσκονται εκεί και λειτουργούν πιο αυτόνομα. Όμως, ο αρχικός σχεδιασμός περιλαμβάνει και παρεμβάσεις τής εν λόγω ανεξάρτητης αρχής, ακόμα και με ετήσια reports, και στο διανεμητικό σκέλος της Κοινωνικής Ασφάλισης.
Ουσιαστικά, ο στόχος που προωθείται αυτή η κομβική παρέμβαση, κατά το μοντέλο της Σουηδίας και της Αγγλίας, είναι διττός:
Αφενός, στοχεύει στο να πετύχει καλύτερη εποπτεία στο νεοσύστατο ΤΕΚΑ, αλλά και στα Επαγγελματικά Ταμεία. Στο υπουργείο Εργασίας έχουν αντιληφθεί ότι μια εποπτεία όπως είναι η σημερινή, τριπλού τύπου, στην οποία συμμετέχει η Εθνική Αναλογιστική Αρχή και η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς, περισσότερο προσθέτει γραφειοκρατία και δεν επιτελεί τον πραγματικό της ρόλο. Σε αυτό το πεδίο, μια ανεξάρτητη αρχή, με προκαθορισμένες κατευθύνσεις και στόχους, εκτιμάται ότι θα μπορούσε να πετύχει πολύ καλύτερα αποτελέσματα. Άλλωστε, η λειτουργία του Κεφαλαιοποιητικού Συστήματος επικουρικής ασφάλισης, που αποτελεί μεταρρύθμιση η οποία τίθεται σε ισχύ σε ένα δίμηνο, θα πρέπει να υπόκειται σε αυστηρό έλεγχο, ειδικά στα «πρώτα της βήματα».
Άρα, κρίνεται ως ιδιαίτερα σημαντικό να υπάρχει ένας οριοθετημένος φορέας ελέγχου της λειτουργίας του ΤΕΚΑ, στο πλαίσιο της ομαλής μετάβασης από την προηγούμενη συνθήκη του διανεμητικού συστήματος στην καινούργια.
Ο δεύτερος λόγος της παρέμβασης που κυοφορείται και η οποία πάντως βρίσκεται σε αρχικό στάδιο, είναι η ίδια η φύση του Ασφαλιστικού Συστήματος. Με δεδομένο ότι το δημογραφικό πρόβλημα είναι υπαρκτό, το υπουργείο Εργασίας θέλει να δημιουργήσει έναν μηχανισμό, που θα μπορεί έγκυρα και σε «πραγματικό χρόνο» να παρουσιάζει στοιχεία που θα δείχνουν το «δούναι και λαβείν» του συνταξιοδοτικού συστήματος. Έτσι, θα μπορούν να γίνονται καλύτερες «μακροοικονομικές προβολές» για το διανεμητικό σύστημα ασφάλισης, για να διαπιστώνεται ποια είναι η πορεία του και αν και πότε χρειάζεται να γίνουν οι όποιες παρεμβάσεις.Το ζητούμενο είναι να μπορεί το υπουργείο Εργασίας να γνωρίζει με σχετική ασφάλεια τι θα γίνει έπειτα από κάποια χρόνια στο ασφαλιστικό σύστημα, για να μπορεί να παρεμβαίνει προληπτικά.
Στο ίδιο μήκος κύματος, το μοντέλο της ανεξάρτητης αρχής που προωθείται θα περιλαμβάνει και στοιχεία από την ιδιωτική ασφάλιση. Θα φαίνεται έτσι καλύτερα, σε σχέση με το σύνολο του πληθυσμού, ποια είναι τα ποσοστά αναπλήρωσης που πρέπει να υπάρχουν για μελλοντικές συντάξεις. Ακόμα και το σκέλος της βελτίωσης της αποταμίευσης του ασφαλιστικού συστήματος θα μπορεί να διαπιστωθεί με μεγαλύτερη ακρίβεια.
Το μοντέλο που θέλει να ακολουθήσει το υπουργείο Εργασίας δεν κινείται τόσο πολύ στη λογική της Εθνικής Αρχής Συντάξεων, όπως υπάρχει σε άλλες χώρες. Προτιμάται σε αυτή τη φάση να προωθηθεί ένα μοντέλο που θα δείχνει πώς μπορεί το ασφαλιστικό σύστημα να διατηρήσει τη σταθερότητά του, αποφεύγοντας τυχόν κλυδωνισμούς που μπορεί να προκύψουν από περιόδους κρίσης σαν και αυτή που βίωση η χώρα την τελευταία δεκαετία. Το μοντέλο της διοίκησης αυτής της Ανεξάρτητης Αρχής αναμένεται να γνωστοποιηθεί στο ευρύ κοινό στις αρχές της νέας χρονιάς. Ήδη, πάντως, φαίνεται πως έχει δοθεί η σχετική έγκριση από το Μέγαρο Μαξίμου.
Φορείς με ενεργητικό 1,6 δισ. ευρώ
Στην Ελλάδα λειτουργούν 25 Ταμεία Επαγγελματικής Ασφάλισης (ΤΕΑ). Το ενεργητικό τους, με βάση τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία, στο τέλος του 2020 προσέγγισε το 1,65 δισ. ευρώ. Σε σχέση με το 2015 προκύπτει μια αύξηση που φτάνει στο 45,8% σωρευτικά, σύμφωνα με τα στοιχεία που έχει γνωστοποιήσει η Τράπεζα της Ελλάδος (ΤτΕ). Από το σύνολο του κεφαλαίου των ΤΕΑ, τα 731 εκατ. ευρώ, δηλαδή κάτι παραπάνω από το 44%, ήταν τοποθετημένα σε χρεωστικούς τίτλους, δηλαδή ομόλογα. Σε μετοχές είχαν τοποθετηθεί άλλα 388 εκατ. ευρώ, δηλαδή το 23,5% του συνόλου. Επίσης, ανήλθαν στα 212 εκατ. ευρώ οι συνολικές καταθέσεις των Ταμείων.
Από το σύνολο των ΤΕΑ, η συντριπτική πλειονότητα, τα 21, είναι προαιρετικής ασφάλισης και μόνο τέσσερα είναι υποχρεωτικής. Καλύπτουν σχεδόν 185.000 ασφαλισμένους - εργαζόμενους, αριθμός που αντιστοιχεί σε κάτι λιγότερο από το 5% των απασχολούμενων της χώρας.
Από το 2011 μέχρι και το 2019 προκύπτει μια μέση ετήσια απόδοση, στα χαρτοφυλάκια που διαχειρίζονται τα ΤΕΑ, η οποία φτάνει στο 4,9%.
Τι θα είναι το Ταμείο Επικουρικής Κεφαλαιοποιητικής Ασφάλισης
Το Ταμείο που πρόκειται να ιδρυθεί από 1.1.2022, το ΤΕΚΑ, είναι Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου. Η επιλογή του Διοικητικού Συμβουλίου και του διευθύνοντος συμβούλου θα γίνεται με ιδιαίτερα αυστηρές αξιοκρατικές διαδικασίες, πάντα υπό την αιγίδα του ΑΣΕΠ. Η λειτουργία του βασίζεται στην επαγγελματική διαχείριση, υιοθετούνται πρότυπα καλής διακυβέρνησης και στόχος είναι να υπάρχει διαφάνεια τόσο ως προς τις λειτουργίες του όσο και ως προς την παρεχόμενη πληροφόρηση.
Στον νόμο για το ΤΕΚΑ και για τη μετάβαση από το διανεμητικό στο κεφαλαιοποιητικό μοντέλο επικουρικής ασφάλισης προβλέπονται δύο εγγυήσεις. Μία προς τους ασφαλισμένους του υφισταμένου συστήματος, ότι οι συντάξεις τους θα εξακολουθήσουν να υπολογίζονται με βάση τους τωρινούς κανόνες και δεν θα υπάρξει καμία περικοπή σύνταξης. Και μία προς τους ασφαλισμένους του νέου συστήματος, ότι η σύνταξη που θα λάβουν θα αντιστοιχεί κατ' ελάχιστον στο ποσό των εισφορών που έχουν καταβάλει σε πραγματικούς όρους, δηλαδή λαμβάνοντας υπόψη και την επίδραση του πληθωρισμού.
Στο ΤΕΚΑ, από το νέο έτος, θα εγγράφονται υποχρεωτικά όλοι οι νεοεισερχόμενοι στην αγορά εργασίας. Επίσης, θα μπορούν να εγγραφούν προαιρετικά όσοι εργάζονται ήδη και είναι έως 35 ετών, αλλά και όσοι εργάζονται σε κλάδους που δεν έχουν επικούρηση.
Επιπρόσθετα, στον νόμο υπάρχουν δύο διαφοροποιήσεις σε σχέση με το υφιστάμενο σύστημα: Πρώτον, σε ασφαλισμένους που δεν θα συμπληρώσουν δεκαπενταετία ασφάλισης επιστρέφονται οι εισφορές τους σε πραγματικούς όρους (αλλά όχι και οι αποδόσεις των επενδύσεών τους). Δεύτερον, σε περίπτωση αναπηρίας ή θανάτου ασφαλισμένου με χαμηλές εισφορές, παρέχεται σύνταξη που να αντιστοιχεί κατ' ελάχιστον στις εισφορές δεκαπενταετίας ανειδίκευτου εργάτη.
Η λειτουργία του ΤΕΚΑ, μέσα από την ενεργοποίηση του νέου νόμου (ν.4826/21), θα είναι η εξής:
Οι εισφορές των νέων εργαζόμενων θα αποταμιεύονται και θα επενδύονται, δημιουργώντας ένα αποθεματικό, από το οποίο θα πληρωθούν οι μελλοντικές τους συντάξεις. Οι εισφορές που πληρώνει ο κάθε νέος εργαζόμενος θα πηγαίνουν στη δική του σύνταξη, η οποία θα υπολογίζεται στη βάση του σωρευμένου ποσού εισφορών και αποδόσεων.
Το ύψος των εισφορών για το νέο επικουρικό σύστημα παραμένει ως έχει. Δηλαδή 6,5% μέχρι τα μέσα του 2022 και 6% από εκεί και πέρα για τους μισθωτούς και βάσει ασφαλιστικής κλάσης για τους αυτοαπασχολούμενους.
Το αποθεματικό αυτό θα το διαχειρίζεται το ΤΕΚΑ, που θα επενδύει τις αποταμιεύσεις. Θα υπάρχουν τρία επενδυτικά προφίλ, μεταξύ των οποίων θα διαλέγει ο ασφαλισμένος: το «συντηρητικό», το «ισορροπημένο» και το «επιθετικό», με δυνατότητα αλλαγής ανά πενταετία.
Το ζητούμενο για το ΤΕΚΑ είναι να μην επωμιστεί σημαντικό κόστος μετάβασης από το ένα σύστημα (το διανεμητικό) στο άλλο (το κεφαλαιοποιητικό). Η λειτουργία μιας Ανεξάρτητης Αρχής ελέγχου και εποπτείας θα έχει και αυτό τον ρόλο. Θα τσεκάρει, δηλαδή, σε «πραγματικές συνθήκες» την πορεία του Ταμείου, θα προβλέπει την εξέλιξή του και θα μπορεί να διαβλέψει με μεγαλύτερη ακρίβεια, σε σχέση με τις αναλογιστικές μελέτες που συνόδευαν τον πρόσφατο νόμο, ποια θα είναι η επιβάρυνση κατά τα επόμενα έτη για τον κρατικό προϋπολογισμό. Σε κάθε περίπτωση, η πρώτη δεκαετία λειτουργίας του νέου Ταμείου θα είναι η πλέον ομαλή, καθώς η επιβάρυνση από χρόνο σε χρόνο θα είναι μικρή. Μετά το 2030 όμως θα υπάρξουν αυξήσεις που τότε θα πρέπει να προσδιοριστούν με ακόμα μεγαλύτερη ακρίβεια.
