Της Μαρίας Βε
Το «Παιχνίδι του καλαμαριού» (Squid Game), η νοτιοκορεάτικη τηλεοπτική σειρά, στην οποία υπερχρεωμένοι άνθρωποι ανταγωνίζονται μεταξύ τους σε ένα θανατηφόρο τουρνουά, έχει γίνει η κορυφαία σειρά του Netflix σε 90 χώρες, συμπεριλαμβανομένων των Ηνωμένων Πολιτειών, και αποτελεί ήδη το πιο δημοφιλές πρωτότυπο πρόγραμμα της πλατφόρμας.
Μάλιστα εκτιμάται ότι, η τελευταία πολιτιστική εξαγωγή από τη Νότια Κορέα, όχι μόνο είναι καλά μελετημένη, αλλά αποτυπώνει και τι; βαθιές ανησυχίες μεταξύ πολλών ανθρώπων, σχετικά με την ολοένα αυξανόμενη εισοδηματική ανισότητα.
Άλλωστε από το τρέιλερ ακόμη, παρατηρούμε ότι η σειρά αφορά το «παιχνίδι» μιας καπιταλιστικής κοινωνίας, εις βάρος «απεγνωσμένων» και «ταλαιπωρημένων» πολιτών.
Πώς ξεκίνησε και τι συνέβαλε στην «άνθιση»
Αν και εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο ασχολούνται τώρα με τον πολιτισμό της Νότιας Κορέας, λίγοι γνωρίζουν πώς γνώρισε τόση επιτυχία.
Η πολιτιστική ανάπτυξη της χώρας, δεν ήταν απλώς το έργο μιας μικρής μερίδας εμπνευσμένων δημιουργών, αλλά το αποτέλεσμα μιας μακροχρόνιας προσπάθειας της κυβέρνησης, να προωθήσει συγκεκριμένες δημιουργικές βιομηχανίες, προκειμένου να επιτύχει μεγαλύτερη οικονομική ανάπτυξη και παγκόσμια επιρροή.
Έτσι, σιγά σιγά απέκτησε πιο ενεργό ρόλο στη σύγχρονη διεθνή πολιτική, εξαπλώνοντας τα δημοκρατικά ιδεώδη της, παράλληλα με την πανταχού παρούσα λαϊκή κουλτούρα της.
Ωστόσο, η πολιτιστική αναγέννηση της Νότιας Κορέας, δημιουργήθηκε μέσα από αντιξοότητες. Ο πρόεδρος Κιμ Ντε-τζουνγκ, ο οποίος ήρθε στην εξουσία το 1998, εν μέσω βαθιάς ασιατικής χρηματοπιστωτικής κρίσης, έθεσε ως στόχο να αυξήσει την αξία της πολιτιστικής βιομηχανίας της Νότιας Κορέας (μουσική, σαπουνόπερες, ταινίες, κινούμενα σχέδια, παιχνίδια κα), σε 290 δισεκατομμύρια δολάρια μέσα σε δύο χρόνια, μεγαλύτερο από τον τομέα των ημιαγωγών (τσιπ), ο οποίος τότε είχε αξία 280 δισεκατομμύρια δολάρια.
Η κυβέρνηση αύξησε επίσης τον προϋπολογισμό της πολιτιστικής βιομηχανίας από 14 εκατομμύρια δολάρια το 1998, σε 84 εκατομμύρια δολάρια το 2001.
Ταυτόχρονα, σε συνεργασία με τεχνολογικές, εταιρείες δημοσίων σχέσεων και άλλους ιδιωτικούς φορείς, ανέπτυξε λεπτομερή επιχειρηματικά σχέδια ανάπτυξης υπερπόντιων αγορών για κορεάτικα τηλεοπτικά δράματα, ταινίες και δημοφιλή τραγούδια.
Μάλιστα πρόσφερε δάνεια σε επιχειρηματίες και εκπαίδευση σε επίδοξους καλλιτέχνες.
Έτσι, ακολούθησαν παγκόσμιες επιτυχίες όπως το τηλεοπτικό δράμα του 2002 «Winter Sonata», που οι πωλήσεις του ξεπέρασαν τα 3,5 εκατομμύρια δολάρια μόνο στην Ιαπωνία, ενώ αξίζει να σημειωθεί ότι όταν ο πρωταγωνιστής επισκέφθηκε το Τόκιο το 2004, χιλιάδες γυναίκες βρέθηκαν στο αεροδρόμιο για να τον υποδεχτούν.
Σύμφωνα με αξιωματούχους, αυτός ήταν και ο λόγος που ο αριθμός των ξένων τουριστών που ταξίδευσαν στη Νότια Κορέα, αυξήθηκε σχεδόν κατά 75% από το 2003 έως το 2004.
Μακρύς ο δρόμος προς τη δόξα
Καθώς κατανόησαν ποιο είναι το συμφέρον της χώρας, οι επόμενες κυβερνήσεις της Νότιας Κορέας άδραξαν την ευκαιρία να αξιοποιήσουν αυτές τις επιτυχίες.
Αύξησαν τις επιδοτήσεις και εισήγαγαν φορολογικά κίνητρα για πολιτιστικές νεοφυείς επιχειρήσεις, έδωσαν προτεραιότητα στις πολιτιστικές εξαγωγές ως μέσο ενίσχυσης της εθνικής εικόνας και οικονομίας της Νότιας Κορέας, ενώ προώθησαν ακόμη και κορεάτικα τρόφιμα.
Η επιτυχία του πασίγνωστου πια τραγουδιού «Gangnam Style» του Psy το 2012, που από τότε έχει προβληθεί πάνω από τέσσερα δισεκατομμύρια φορές στο YouTube, βοήθησε στη δικαιολόγηση των σχεδίων της κυβέρνησης να ρίξει εκατομμύρια δολάρια σε έργα που περιελάμβαναν μια σειρά από γιγαντιαία αμφιθέατρα και πολιτιστικά κέντρα.
Ως εκ τούτου, η οικονομική απόδοση αυτών των πολιτικών ήταν τεράστια. Το 2019, η Νότια Κορέα εξήγαγε 12,3 δισεκατομμύρια δολάρια σε ποπ κουλτούρα (από μόλις 189 εκατομμύρια δολάρια το 1998), συμπεριλαμβανομένων παιχνιδιών για υπολογιστές, μουσικών περιοδειών και καλλυντικών.
Παράλληλα, σύμφωνα με εκτιμήσεις, ο αριθμός των Νοτιοκορεατών που απασχολούνταν σε πολιτιστικούς τομείς αυξήθηκε σε 644.847 το 2017, αποτελώντας το 3% του συνόλου του εργατικού δυναμικού.
Το μουσικό συγκρότημα BTS, αποτελεί από μόνο του μια οικονομική δύναμη. Γνωστό παγκοσμίως από το 2013, με πολυάριθμα βραβεία και ρεκόρ Γκίνες, παράγει περίπου 3,5 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως, ενώ το 2017, περίπου 800.000 τουρίστες - σχεδόν το 7% όλων των αφίξεων στη Νότια Κορέα – επισκέφθηκαν τη χώρα λόγω του ενδιαφέροντός τους για τα μέλη του συγκροτήματος.
Φοβού την ήρεμη δύναμη
Πολλοί στις ΗΠΑ, αντιλαμβάνονται τη Νότια Κορέα ως μικρή και όχι και τόσο απειλητική.
Ωστόσο, κορεάτικες εταιρείες όπως η Samsung, η LG, η Kia και η Hyundai έχουν γίνει πια αδιαμφισβήτητα μέρη της καθημερινής αμερικανικής ζωής - σε αντίθεση με τις ιαπωνικές εταιρείες όπως η Toyota, η Sony και η Honda τη δεκαετία του 1980 και οι κινεζικές εταιρείες όπως η Huawei σήμερα.
Ταυτόχρονα, έχει ενισχυθεί η μακροχρόνια στρατιωτική συμμαχία μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Νότιας Κορέας.
Παρόλο που ο Ντόναλντ Τραμπ ισχυρίστηκε ότι η Νότια Κορέα επιδιώκει να εκμεταλλευτεί την «αμερικανική μεγαλοπρέπεια», οι Αμερικανοί γενικά έχουν μια θετική άποψη για τη χώρα, κυρίως διότι έμαθαν καλύτερα τον πολιτισμό της, μέσω των εξαγωγών.
Αντιθέτως, η κυβέρνηση της Βόρειας Κορέας, περιγράφει αυτές τις πολιτιστικές εξαγωγές ως «όπλο». Οι εκατέρωθεν προπαγανδιστικές κινήσεις κατά καιρούς, δεν αφήνουν περιθώρια καλής γειτνίασης, ενώ η Πιονγιάνγκ, προειδοποιεί τους πολίτες να απέχουν από οτιδήποτε αφορά τη Νότια Κορέα, συμπεριλαμβανομένης της μόδας, της μουσικής, ακόμη και των ιδιωματισμών στη γλώσσα.
Παρ 'όλα αυτά, πολλοί Βορειοκορεάτες καταφέρνουν να παρακολουθούν νοτιοκορεάτικες σειρές και να ακούν μουσική σε USB, που διακινούνται λαθραία από την Κίνα στη μαύρη αγορά.
Σύμφωνα με τους εδικούς, εάν η Σεούλ φερθεί έξυπνα, θα καταφέρει να βοηθήσει τον πολιτισμό της Νότιας Κορέας να διεισδύσει στον Βορρά και να βοηθήσει στην ειρηνική επανένωση της χερσονήσου, δημιουργώντας ένα δημοκρατικό και πιο ελκυστικό μοντέλο για τους Βόρειους.
Το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα
Για δεκαετίες, άλλες χώρες όπως η Ιαπωνία και οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν χρησιμοποιήσει το πολιτιστικό τους στίγμα για να προωθήσουν τα ανθρώπινα δικαιώματα, να ενθαρρύνουν την οικονομική ανάπτυξη και να υποστηρίξουν την παγκόσμια δημοκρατία.
Όμως, η Νότια Κορέα, παρά το υψηλό δυναμικό ανάπτυξης και τη προφανή δομική σταθερότητα της οικονομίας, επί του παρόντος, βάσει ΑΕΠ, κατατάσσεται πολύ χαμηλότερα από την Ιαπωνία, τις Ηνωμένες Πολιτείες και τις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες.
Τα βήματα είναι μικρά αλλά σταθερά. Δεν είναι εύκολο να ξεχαστεί το 2017, όταν υπέστη τουλάχιστον 7,5 δισεκατομμύρια δολάρια οικονομικές απώλειες, καθώς η Κίνα εκτός άλλων, ακύρωσε τις τουριστικές επισκέψεις και μείωσε τις αγορές αγαθών, ως αντίποινα για τη συνεργασία της Νότιας Κορέας με τις ΗΠΑ για ένα νέο πυραυλικό αμυντικό σύστημα.
Φυσικά, ταινίες όπως τα «Παράσιτα» και σειρές όπως το «Squid Game», αποτελούν δίκοπο μαχαίρι, καθώς παρουσιάζουν τη δύναμη της καπιταλιστικής κουλτούρας, ενώ ταυτόχρονα απεικονίζουν τους κινδύνους της υπερβολικής εισοδηματικής ανισότητας σε ένα καπιταλιστικό σύστημα.
Το γεγονός όμως ότι η Νότια Κορέα παράγει τέτοιου είδους αφηγήσεις, θα μπορούσε να σημαίνει μια ελευθερία έκφρασης, αδιανόητη σε πολλές χώρες, συμπεριλαμβανομένης και της Κίνας.
Ευκαιρία για λήψη σημαντικών αποφάσεων
Κατά κοινή ομολογία, η Νότια Κορέα αποτελεί παράδειγμα προς μίμηση για άλλες χώρες, καθώς εργάζεται προς τη σωστή κατεύθυνση, όσον αφορά την ανάπτυξη.
Οι νέοι Νοτιοκορεάτες δεν επιθυμούν πλέον να δουλεύουν ως μισθωτοί σε μεγάλους εταιρικούς ομίλους, αλλά φιλοδοξούν σε μια καλλιτεχνική και πιο δημιουργική καριέρα.
Σύμφωνα με αναλυτές, το νέο αυτό επιχειρηματικό μοντέλο είναι πιο κατάλληλο στην εποχή της πληροφορίας και θα δώσει τη δύναμη στη Νότια Κορέα να επιταχύνει τη δύσκολη μετάβασή της από μια οικονομία οργανωμένη γύρω από τη βαριά βιομηχανία, σε μια εστιασμένη στην παραγωγή προϊόντων πνευματικής ιδιοκτησίας.
Ωστόσο, η Σεούλ θα πρέπει να μελετήσει τον τρόπο που θα αξιοποιήσει αυτή τη δύναμη για να επιτύχει τους στόχους της εξωτερικής πολιτικής της χώρας και σε αυτό το πλαίσιο να λάβει μια τελεσίδικη απόφαση.
Θέλει μόνο να εξάγει ψυχαγωγία ή θέλει να εξάγει τα δημοκρατικά ιδεώδη της, παγιώνοντας την πολιτιστική της «αστρική δύναμη» στην πορεία;
Με πληροφορίες από Foreign Affairs
