Από την έντυπη έκδοση
Του Θάνου Τσίρου
[email protected]
Σε «μέγγενη» για τον φετινό προϋπολογισμό εξελίσσεται η ενεργειακή κρίση. Με τα μέτρα στήριξης ύψους 500 εκατ. ευρώ που ανακοινώθηκαν την προηγούμενη εβδομάδα εξαντλήθηκε ο διαθέσιμος δημοσιονομικός χώρος για τα φετινά μέτρα στήριξης, καθώς με τα σημερινά δεδομένα, για να μη διογκωθεί ακόμη περισσότερο το πρωτογενές έλλειμμα, θα πρέπει το ΑΕΠ να κλείσει με ρυθμό ανάπτυξης αισθητά άνω του 6%. Ωστόσο, τα 500 εκατ. ευρώ φαίνονται πολύ «λίγα» για να καλυφθεί το πρόσθετο κόστος που θα επωμιστούν τα νοικοκυριά ακόμη και μέχρι το τέλος του έτους.
Δεδομένου ότι οι προϋπολογισμοί του 2021 και του 2022 είναι ελλειμματικοί, οι πρόσθετοι πόροι που θα απαιτηθούν, αναγκαστικά θα προέλθουν από δανεισμό.
Εκτιμάται ότι αν διατηρηθούν τα καύσιμα στα σημερινά επίπεδα τιμών -και με δεδομένο ότι αυτές οι αυξήσεις έχουν αρχίσει να μετακυλίονται και σε άλλα προϊόντα- το κόστος για τα νοικοκυριά θα ξεπεράσει τα 2-2,5 δισ. ευρώ. Για να αποφευχθεί ο «βαρύς χειμώνας» το οικονομικό επιτελείο θα κληθεί να βρει πρόσθετο δημοσιονομικό χώρο όχι μόνο φέτος, αλλά και στο ξεκίνημα της επόμενης χρονιάς, καθώς τα πολύ δύσκολα εκτιμάται ότι θα προκύψουν τον Ιανουάριο και τον Φεβρουάριο όταν τα νοικοκυριά εκτός από τις υψηλότερες τιμές θα έχουν να αντιμετωπίσουν και πλήθος οικονομικών υποχρεώσεων απέναντι στο Δημόσιο.
Έρχεται ο λογαριασμός
Αντιμέτωπα με ένα «κοκτέιλ» αυξημένων οικονομικών υποχρεώσεων αλλά και κόστους διαβίωσης, κυρίως λόγω του διεθνούς ράλι τιμών στα καύσιμα, θα βρεθούν τους επόμενους μήνες τα πέντε εκατομμύρια ελληνικά νοικοκυριά. Από το τέλος Οκτωβρίου ξεκινά -και μάλιστα με διπλή δόση- ο ΕΝΦΙΑ, ο οποίος για όλο το διάστημα μέχρι τον Φεβρουάριο του 2022 θα πληρώνεται ταυτόχρονα με τον φόρο εισοδήματος αλλά και τις δόσεις προς τον ΕΦΚΑ για το κλείσιμο των εκκρεμοτήτων προηγούμενων ετών, ειδικά του 2020.
Από τις αρχές του 2022, μάλιστα, ξεκινά και η αποπληρωμή των υποχρεώσεων που συσσωρεύτηκαν κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Ακόμη και μετά το πρόσθετο «κούρεμα» που ανακοινώθηκε από τον πρωθυπουργό στη ΔΕΘ για τις επιστρεπτέες προκαταβολές, το ποσό που θα κληθούν να επιστρέψουν οι εταιρείες από τις αρχές του χρόνου εκτιμάται ότι θα πλησιάσει στα 5 δισ. ευρώ, ενώ τουλάχιστον άλλα 2,5 δισ. ευρώ είναι οι οφειλές που συσσωρεύτηκαν μέσα στην πανδημία και οι οποίες θα πρέπει να τακτοποιηθούν τώρα με τη ρύθμιση των 36 ή 72 δόσεων, που επίσης ξεκινάει από τις αρχές του χρόνου.
Από Δεκέμβριο και μετά θα αρχίσει να δείχνει το… σκληρό της πρόσωπο και η ενεργειακή κρίση. Αν διατηρηθούν στα σημερινά επίπεδα οι τιμές σε ηλεκτρική ενέργεια, φυσικό αέριο και πετρέλαιο, οι εκκαθαριστικοί λογαριασμοί ρεύματος που θα περιλαμβάνουν και τους φθινοπωρινούς ή τους χειμερινούς μήνες, αλλά και η προμήθεια των ορυκτών καυσίμων θα πλήξουν τους προϋπολογισμούς των νοικοκυριών παρά τα μέτρα στήριξης των 500 εκατ. ευρώ που ανακοίνωσε την προηγούμενη εβδομάδα η κυβέρνηση. Και αυτό διότι το κόστος μόνο από τις ανατιμήσεις στην ενέργεια μπορεί να ξεπεράσει τα 2-2,5 δισ. ευρώ σε βάθος εξαμήνου.
Τα δεδομένα θέτουν το οικονομικό επιτελείο σε κατάσταση συναγερμού καθώς το «κοκτέιλ» επηρεάζει το διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών και τον ρυθμό ανάπτυξης του 4ου τριμήνου, το οποίο εν πολλοίς θα καθορίσει και το τελικό ποσοστό ανάπτυξης για τη φετινή χρονιά. Η αύξηση των τιμών στα καύσιμα μπορεί να ευνοεί σε δημοσιονομικούς όρους -δεδομένου ότι με την άνοδο των τιμών βεβαιώνονται και περισσότεροι φόροι λόγω ΦΠΑ-, από την άλλη όμως «φουσκώνουν» οι εισαγωγές με αποτέλεσμα να συμπιέζεται ο ρυθμός ανάπτυξης.
Ανοικτό ενδεχόμενο
Το ενδεχόμενο να ανακοινωθούν και πρόσθετα μέτρα στήριξης ανάλογα και με την εξέλιξη της ενεργειακής κρίσης είναι ανοικτό. Ωστόσο οι τελικές αποφάσεις θα ληφθούν προς το τέλος του χρόνου καθώς οι παράγοντες που αλληλεπιδρούν είναι πολλοί. Πρώτον, παίζει ρόλο η διάρκεια και η ένταση της ενεργειακής κρίσης. Ύστερα από μια σύντομη αποκλιμάκωση των τιμών κυρίως στο φυσικό αέριο, την οποία προκάλεσαν στο τέλος της προηγούμενης εβδομάδας οι δηλώσεις του Ρώσου προέδρου, η πτωτική πορεία δεν είχε συνέχεια. Επίσης, στα ύψη παραμένουν και οι τιμές της ηλεκτρικής ενέργειας.
Όσο για το πετρέλαιο, χθες ξεπέρασε και τα 84 δολάρια το βαρέλι, κάτι που δείχνει ότι η έναρξη της φετινής σεζόν για το πετρέλαιο θέρμανσης θα γίνει στις 15 Οκτωβρίου με το υψηλότερο επίπεδο τιμών πετρελαίου της τελευταίας τριετίας. Δεύτερον, καθοριστική θα είναι η σημασία του ρυθμού ανάπτυξης κατά το τρίτο και το τέταρτο τρίμηνο της φετινής χρονιάς καθώς θα φανεί αν υπάρχουν πρόσθετα δημοσιονομικά περιθώρια για παροχές.
Να σημειωθεί ότι από τα 500 εκατ. ευρώ που ανακοινώθηκαν την Παρασκευή, στο προσχέδιο του προϋπολογισμού είχαν προϋπολογιστεί στα 250 εκατ. ευρώ. Γι' αυτό και ο υπουργός Οικονομικών δήλωνε το Σαββατοκύριακο ότι τα μέτρα αντιμετώπισης του κύματος ακρίβειας λειτουργούν εις βάρος άλλων πολιτικών στήριξης που θα μπορούσαν να υλοποιηθούν. Το ποσό των 250 εκατ. ευρώ θα καλυφθεί χωρίς να απαιτηθεί περαιτέρω αύξηση του φετινού πρωτογενούς ελλείμματος, το οποίο έχει ήδη εκτοξευτεί πάνω από το 7% του ΑΕΠ. Ωστόσο, δεν είναι εύκολο να υπολογιστεί από τώρα αν θα υπάρξει επιπλέον δημοσιονομικός χώρος ώστε να χρηματοδοτηθούν και νέα μέτρα στήριξης.
