Από την έντυπη έκδοση
Στη Σοφία Εμμανουήλ
[email protected]
Εργασία εξ αποστάσεως, ψηφιοποίηση και αυτοματοποίηση εδραιώνονται ως οι τρεις κορυφαίες τάσεις στην αγορά εργασίας, μετά την ώθηση που έλαβαν από την εμφάνιση της πανδημίας της νόσου Covid-19, αλλά ταυτόχρονα καταστάσεις όπως το άγχος, η κατάθλιψη, οι κρίσεις πανικού, τα συμπτώματα μετατραυματικού στρες και άλλες διαταραχές έχουν πάρει διαστάσεις, επιζητώντας αποτελεσματική αντιμετώπιση στη μετά τον κορονοϊό εποχή.
Η πανδημία έδειξε ότι το 20%-25% των εργαζομένων στις προηγμένες οικονομίες δυνητικά μπορεί να εργάζεται εξ αποστάσεως τρεις ίσως και περισσότερες ημέρες της εβδομάδας. Ταυτόχρονα αυξήθηκαν οι ψηφιακές πλατφόρμες και πολλαπλασιάστηκε η δυναμική του ηλεκτρονικού εμπορίου 2-5 φορές, ενώ τεχνολογίες ρομποτικής και τεχνητής νοημοσύνης εισάγονται στις επιχειρηματικές διαδικασίες, αλλάζοντας άρδην το μοντέλο. Σε αυτό το περιβάλλον η McKinsey προβλέπει αύξηση των αλλαγών σε ρόλους και επαγγέλματα για το εργατικό δυναμικό με μέσο ρυθμό 25% μέχρι το 2030 και μετατόπιση της ζήτησης θέσεων εργασίας σε νέα επαγγέλματα, που δεν υπήρχαν πριν. Αυτή η τάση, που δεν φαίνεται ακόμη έντονη στην ελληνική αγορά, έχει δώσει κάποια δείγματα με την έλλειψη εξειδικευμένου προσωπικού στις εταιρείες ho.re.ca κατά την επανεκκίνηση της αγοράς. Δηλαδή, πολλοί εργαζόμενοι, π.χ. στην εστίαση, στράφηκαν κατά την περίοδο των lockdowns σε άλλες λύσεις για να καλύψουν τις ανάγκες τους, που δεν ήταν δυνατόν να διαχειριστούν με την κρατική αποζημίωση για εργαζόμενους σε αναστολή σύμβασης, ή αναζήτησαν σε άλλα επαγγέλματα προοπτικές καριέρας. Η τάση μετατόπισης του εργατικού δυναμικού σε άλλους τομείς είναι πιο έντονη σε ορισμένες χώρες όπως οι ΗΠΑ, με την αύξηση να εκτιμάται ότι μπορεί να φτάσει το 30% στο τέλος της δεκαετίας, σύμφωνα με τη McKinsey, και πιο ήπια στην Ευρώπη, με τη Γερμανία να κινείται στο 21% και το Ηνωμένο Βασίλειο στο 14%. Συνολικά, σύμφωνα με τους υπολογισμούς της McKinsey στην έρευνα «The future of work after Covid-19», μόνο σε 8 μεγάλες οικονομίες που αντιπροσωπεύουν το 62% του παγκόσμιου ΑΕΠ (ΗΠΑ, Γερμανία, Ηνωμένο Βασίλειο, Κίνα, Γαλλία, Ιαπωνία, Ισπανία και Ινδία) πάνω από 100 εκατ. άνθρωποι πιθανόν να πρέπει να αλλάξουν δουλειά.
Ο αντίκτυπος της πανδημίας της νόσου Covid-19 θα συνεχιστεί μετά την κρίση υγείας, αναμορφώνοντας μακροπρόθεσμα την αγορά εργασίας, και σε αυτό το περιβάλλον, όπως σημειώνει η κ. Όλγα Παπατριανταφύλλου, Mindfulness trainer/ψυχοθεραπεύτρια και ιδρύτρια του Mindfulness Institute (https://mindfulnessinstitute.gr), οι ηγέτες των επιχειρήσεων και οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής πρέπει γρήγορα να αναπτύξουν ψηφιακές υποδομές και να καινοτομήσουν με καλές πρακτικές, οφέλη και μηχανισμούς υποστήριξης των εργαζομένων.
Αναφέρει ως παράδειγμα την άρση των εμποδίων στην κινητικότητα των εργαζομένων, τον εξοπλισμό με τα κατάλληλα εργαλεία τεχνολογίας και τη στήριξη των απασχολούμενων στην gig economy. Η κ. Παπατριανταφύλλου τονίζει ότι οι εργαζόμενοι θα αντιμετωπίσουν ακόμη μεγαλύτερα κενά στις απαιτήσεις δεξιοτήτων, ενώ εξηγεί πως η αλλαγή των επιχειρηματικών μοντέλων και το νέο μίγμα δεξιοτήτων που απαιτούν οι νέες θέσεις εργασίας θα μετατοπίσουν τη ζήτηση θέσεων υψηλού μισθού, περιορίζοντας εκείνες μεσαίου και χαμηλού μισθού, όπως δείχνουν οι μελέτες.
Αξίζει να σκεφτεί κανείς τα εκατομμύρια των ανθρώπων που απασχολούνται σε κλάδους όπως η φιλοξενία, το λιανεμπόριο, η γραμματειακή υποστήριξη και η παραγωγή, όπου στο περιβάλλον εργασίας υπάρχει μεγαλύτερη εγγύτητα μεταξύ εργαζομένων και άρα εν μέσω πανδημίας υποχρεώθηκαν σε παύση, με αναστολή συμβάσεων εργασίας. Σε εργασιακούς χώρους που δεν απαιτείται στενή επαφή μεταξύ εργαζομένων ή μεταξύ εργαζομένων και πελατών το αποτύπωμα της πανδημίας μπορεί να εξασθενήσει γρήγορα.
Επαγγελματικά ταξίδια
Επιπλέον, η εκτεταμένη χρήση τηλεδιασκέψεων κατά τη διάρκεια της πανδημίας ανέδειξε μια νέα διάσταση στην εργασία και πολλές εταιρείες αναμένεται να αντικαταστήσουν έτσι κάποια επαγγελματικά ταξίδια μετά την πανδημία. Ενώ τα ταξίδια αναψυχής και ο τουρισμός πιθανότατα θα ανακάμψουν όταν τελειώσει η πανδημία, όπως έχει ήδη συμβεί στην Κίνα, δεν αναμένεται να συμβεί το ίδιο με τα επαγγελματικά ταξίδια. Η McKinsey εκτιμά ότι περίπου το 20% των επαγγελματικών ταξιδιών θα περικοπεί οριστικά, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την απασχόληση στις εμπορικές δραστηριότητες αεροδρομίων, ξενοδοχείων, εστίασης κ.ο.κ. Πάντως και οι εργαζόμενοι είναι θετικοί στη νέα αυτή πραγματικότητα. Πρόσφατη μελέτη της Boston Consulting Group δείχνει ότι σε ποσοστό 75% οι εργαζόμενοι που έχουν παραμείνει απομακρυσμένοι κατά τη διάρκεια της πανδημίας της νόσου Covid-19, είναι τόσο παραγωγικοί στην εκτέλεση των ατομικών τους καθηκόντων όσο ήταν πριν από την εκδήλωση της πανδημίας. Αντίστοιχη έρευνα δείχνει ότι το 55% των Αμερικανών εργαζομένων θα προτιμούσε ένα μίγμα εργασίας σπιτιού και γραφείου. Άλλες μελέτες επιβεβαιώνουν αυτές τις τάσεις και στην ελληνική αγορά.
Ευκαιρίες από τις τεχνολογικές επενδύσεις
Σύμφωνα με νέα μελέτη που εκπόνησε η Accenture σε συνεργασία με την BusinessEurope, οι αυξανόμενες επενδύσεις σε ψηφιακές τεχνολογίες και βιωσιμότητα θα μπορούσαν να προσθέσουν έως και 5,7 εκατ. νέες θέσεις εργασίας σε ολόκληρη την Ευρώπη έως το 2030. Η μελέτη «Europe’s new dawn - Reinventing industry for future competitiveness» σημειώνει ότι οι τεχνολογικές επενδύσεις θα πρέπει να εστιάσουν στην τεχνητή νοημοσύνη, που αναφέρθηκε από το 66% των ερωτηθέντων στην έρευνα, το 5G και 6G (58%), το cloud (52%) και τις μπαταρίες επόμενης γενιάς (34%). Όταν ζητήθηκε από τους συμμετέχοντες να προσδιορίσουν τομείς με υψηλή ανάπτυξη, το «smart manufacturing» αναφέρθηκε από τους περισσότερους ερωτηθέντες (55%), ακολουθούμενο από την «ψηφιακή υγεία» (50%), την «έξυπνη κινητικότητα» (46%) και την «ενεργειακή μετάβαση» (33%).
Ενσωμάτωση της ενσυνειδητότητας στις επιχειρήσεις
Tο υβριδικό μοντέλο εργασίας πάντως ενδείκνυται για την αντιμετώπιση του στρες που δημιουργεί η υπερβολική χρήση της οθόνης στην εξ αποστάσεως εργασία. Η κ. Παπατριανταφύλλου σημειώνει ότι η ενσωμάτωση του mindfulness (ενσυνειδητότητα) στις επιχειρήσεις σήμερα είναι πιο σημαντική από ποτέ. Μπορεί να βοηθήσει τους εργαζομένους να διαχειριστούν το στρες και να είναι περισσότερο ευτυχισμένοι και υγιείς, με αντίκτυπο στην παραγωγικότητα και την αποτελεσματικότητά τους. Γνωρίζουμε ότι το στρες στον χώρο εργασίας ευθύνεται για πολλά θέματα, όπως οι απουσίες, οι χρόνιες ασθένειες, η επαγγελματική εξουθένωση, η αναποτελεσματικότητα, η μειωμένη δημιουργικότητα και οι συγκρούσεις. Όλα αυτά υπονομεύουν το ηθικό και την υγεία των εργαζομένων, αλλά και την απόδοση των εταιρειών. Η πανδημία ήρθε να προσθέσει κινδύνους με τις αμέτρητες ώρες σύνδεσης στις πλατφόρμες δικτύωσης για τις ανάγκες επικοινωνίας και εργασίας. «Στην αρχή της πανδημίας χρησιμοποιούσαμε zoom μόνο για την εργασία. Μέσα στην πανδημία μάθαμε να χρησιμοποιούμε αυτή τη μέθοδο για να μιλήσουμε στους φίλους μας, για να παρακολουθήσουμε events, για να γιορτάσουμε γενέθλια, αποφοιτήσεις κ.ά.», σημειώνει. Συνιστά παρατήρηση των αντιδράσεων του σώματος, διακοπή της εργασίας για μερικές ανάσες και κινήσεις αλλά και υπενθυμίσεις στον υπολογιστή για διακοπή των πολύωρων συνδέσεων.
Οι συμβουλές διαχείρισης της νέας κατάστασης στο περιβάλλον εργασίας είναι χρήσιμες όσο η αγορά αλλάζει. Το ηλεκτρονικό εμπόριο και άλλες ψηφιακές διαδικασίες αναπτύσσονται ραγδαία δημιουργώντας αυξημένη ζήτηση για εξ αποστάσεως εργασία. Πολλοί καταναλωτές ανακάλυψαν την ευκολία του ηλεκτρονικού εμπορίου εν μέσω πανδημίας και ενώ αυξάνεται το ποσοστό όσων χρησιμοποιούν για πρώτη φορά τα ψηφιακά κανάλια και λένε ότι θα συνεχίσουν.
Άλλα είδη ψηφιακών συναλλαγών, όπως η τηλεϊατρική, οι διαδικτυακές τραπεζικές συναλλαγές και η ψυχαγωγία μέσω πλατφορμών streaming, έχουν επίσης αναπτυχθεί δυναμικά.
Η εμπειρία έχει δείξει ότι σε περιόδους ύφεσης μειώνονται οι θέσεις εργασίας με καθήκοντα ρουτίνας, καθώς οι επιχειρήσεις επιδιώκουν να ελέγξουν τη βάση κόστους τους και να αντιμετωπίσουν την πίεση στα περιθώρια κέρδους. Σήμερα αυτό επιτυγχάνεται με την υιοθέτηση τεχνολογιών αυτοματισμού και με τον επανασχεδιασμό των διαδικασιών. Δύο στις τρεις εταιρείες παγκοσμίως αυξάνουν τις επενδύσεις στον αυτοματισμό και την τεχνητή νοημοσύνη.
