Τις κυρίαρχες τάσεις στην αγορά εργασίας και την εκπαίδευση για το εγγύς μέλλον περιέγραψε σήμερα, από το βήμα του υβριδικού συνεδρίου «Thessaloniki Future Thinking Dialogues», ο Στίβεν Στράους (Steven Strauss), λέκτορας και επισκέπτης καθηγητής, John L. Weinberg/Goldman Sachs & Co, στο αμερικανικό Πανεπιστήμιο του Πρίνστον.
Ποιες είναι όμως οι κυρίαρχες αυτές τάσεις; Συνέχιση της αυτοματοποίησης της εργασίας (περισσότερο σε επίπεδο αντικατάστασης συγκεκριμένων καθηκόντων μιας θέσης εργασίας και όχι του ίδιου του επαγγέλματος συνολικά), γήρανση του εργατικού δυναμικού, διεύρυνση της τηλεργασίας με αντίκτυπο στην ανάπτυξη των πόλεων, πίεση για αντι-παγκοσμιοποίηση, επαγγέλματα που θα πιεστούν από την τεχνολογική εξέλιξη και άλλα που θα κερδίσουν: αυτές είναι οι κυρίαρχες τάσεις που «βλέπει» ο κ.Στράους για το εγγύς μέλλον, οι οποίες βέβαια, όπως διευκρίνισε, δεν αποτελούν βεβαιότητες, αλλά απλές υποθέσεις.
Καθηγητής πανεπιστημίου ή «άνθρωπος για όλες τις δουλειές»; Ποια επαγγέλματα θα πιεστούν από την αυτοματοποίηση της εργασίας;
Κατά τον κ.Στράους, η τάση της αυτοματοποίησης και της χρήσης μηχανών με τεχνητή νοημοσύνη πιθανότατα θα συνεχιστεί, με αντίκτυπο στην αγορά εργασίας και σχεδόν όλα τα επαγγέλματα θα βιώσουν την αλλαγή. Ωστόσο, ορισμένα από τα επαγγέλματα χαμηλών προσόντων και εκείνα που απαιτούν υψηλές δεξιότητες, θεωρείται ότι κινδυνεύουν λιγότερο από την αυτοματοποίηση, σε αντίθεση με όσα βρίσκονται κάπου στη μέση, τα οποία αντιμετωπίζουν μεγαλύτερο κίνδυνο.
Ενδεικτικά ως προς αυτό, ανέφερε ένα ανέκδοτο που κυκλοφορεί, όπως είπε, στο Πρίνστον, σύμφωνα με το οποίο, δύο είναι τα επαγγέλματα που κινδυνεύουν λιγότερο από την αυτοματοποίηση: αυτό των καθηγητών που κάνουν βασική έρευνα και διδάσκουν με βάση τη σωκρατική μέθοδο και εκείνο του πολυτεχνίτη επιστάτη της πανεπιστημιούπολης, ο οποίος θα κάνει καθημερινά πολλές διαφορετικές και συχνά απρόσμενες εργασίες, από το να αλλάξει λάμπες μέχρι να επιδιορθώσει κάτι.
«Πιστεύω επίσης πως, δεδομένου ότι ο πληθυσμός γερνάει, θα αναπτυχθούν οι θέσεις εργασίας σε τομείς όπως η παροχή φροντίδας και κοινωνικών υπηρεσιών, οι οποίες δεν αυτοματοποιούνται εύκολα. Πιστεύω επίσης ότι επαγγέλματα όπως αυτά των μηχανικών ηλεκτρονικών υπολογιστών, των data scientists και όσα σχετίζονται με τα μαθηματικά, θα συνεχίσουν να γνωρίζουν ανάπτυξη». Αντίθετα, περισσότερο θα πιεστούν θέσεις εργασίας που σχετίζονται με επαγγέλματα υπαλλήλων γραφείου ή πωλήσεις λιανεμπορίου, κάτι που έχει ήδη αρχίσει να συμβαίνει στις ΗΠΑ, πρόσθεσε ο ομιλητής.
Αυτοματοποίηση συγκεκριμένων καθηκόντων, όχι συνολικά των επαγγελμάτων
Κατά τον κ.Στράους, όταν μιλάμε για αυτοματοποίηση της εργασίας και δεδομένου ότι η λεγόμενη Γενική Τεχνητή Νοημοσύνη δεν είναι ακόμα γεγονός, εννοούμε συνήθως την αντικατάσταση από μηχανές συγκεκριμένων καθηκόντων και δραστηριοτήτων ενός επαγγέλματος και όχι του επαγγέλματος καθεαυτού.
Ενδεικτικά ανέφερε στοιχεία μελετών, βάσει των οποίων από τις 57 διαφορετικές δραστηριότητες που διεκπεραιώνει σήμερα ένας καθηγητής/καθηγήτρια πανεπιστημίου, μόνο οι εννέα θεωρούνται ως αυτοματοποιήσιμες στο εγγύς μέλλον. Στην περίπτωση ενός/μίας αστυνομικού, το ίδιο ισχύει για μόλις 23 από τα 84 διαφορετικά καθήκοντα και δραστηριότητες που διεκπεραιώνει στη δουλειά του, ενώ για έναν/μία πυροσβέστη, μόνο για 14 από τα 49. Είπε δε χαρακτηριστικά, ότι «αν μπορείς να το ορίσεις, να το τεκμηριώσεις και να το εξηγήσεις, είναι αυτοματοποιήσιμο. Αντίθετα, η αυτοματοποίηση είναι δύσκολη όταν υπάρχει ασάφεια, όταν έχουμε να κάνουμε με επίλυση σύνθετων προβλημάτων, ανθρώπινη διάδραση και χάραξη πολιτικής, ή όταν τα δεδομένα που χρειάζεται η Τεχνητή Νοημοσύνη για να λειτουργήσει (inputs και outputs) δεν είναι άμεσα διαθέσιμα».
Ο Αμερικανός καθηγητής επισήμανε ακόμα, ότι η αυτοματοποίηση μπορεί να μειώσει το κόστος σε διάφορες περιπτώσεις, χωρίς να «καταστρέφει» θέσεις εργασίας ως σύνολο. Ενδεικτικά ανέφερε, ότι αν μια πόλη, για παράδειγμα, χρησιμοποιήσει drones για περιπολίες, αντί για ανθρώπους, τότε οι πόροι που θα εξοικονομηθούν θα μπορούσαν να «μεταφραστούν», είτε σε λιγότερους φόρους για τους πολίτες, είτε σε περισσότερες προσλήψεις κοινωνικών λειτουργών.
Η τηλεργασία θα φέρει αλλαγές στην αστική ανάπτυξη
Ο κ. Στράους εκτιμά ακόμα, ότι θα συνεχιστεί η ανάπτυξη της τηλεργασίας, η οποία με αφορμή την πανδημία αυξήθηκε στις ΗΠΑ από περίπου 4% σε σχεδόν 50%. «Ισως η τάση αυτή αναστραφεί ελαφρώς με τα εμβόλια (αφού η σταδιακή υποχώρηση του ιού θα επιτρέψει την επιστροφή πολλών ανθρώπων στις φυσικές εγκαταστάσεις των εταιρειών), αλλά συνολικά περιμένω πολύ μεγαλύτερη κοινωνική αποδοχή της απομακρυσμένης εργασίας, δεδομένου ότι βελτιώθηκαν και οι σχετικές τεχνολογίες πολύ. Αυτό πιστεύω πως θα προκαλέσει μεγάλες αλλαγές στην αστική ανάπτυξη» επισήμανε.
Όπως είπε, η ανάπτυξη της τηλεργασίας πιθανώς θα είναι βοηθητική για τις "υπερ-πόλεις" (super-cities) του πλανήτη, καθώς οι άνθρωποι θα μπορούν να δουλεύουν από τα προάστιά τους αντί να συνωστίζονται στο (συνήθως επιβαρυμένο και ακριβό) κέντρο, ή μπορεί να είναι και επιβλαβής για αυτές και ωφέλιμη για τις μικρότερες περιφερειακές πόλεις, καθώς οι εργαζόμενοι θα μπορούν να εργάζονται απομακρυσμένα από οπουδήποτε - π.χ. από την Ελλάδα - για μια μεγάλη εταιρεία.
Πληθυσμός που γηράσκει, 20άρηδες με πολλαπλές καριέρες και πίεση για αντι-παγκοσμιοποίηση
Η συνεχής γήρανση του εργατικού δυναμικού αποτελεί μια ακόμα τάση που αναμένεται να επηρεάσει την αγορά εργασίας στα επόμενα χρόνια, στερώντας την από την προσφορά εργαζομένων. «Το 1960, οι ΗΠΑ ήταν χώρα νέων. Η μέση ηλικία των Αμερικανών ήταν τότε τα 30 χρόνια. Σήμερα είναι τα 38 και το 2060 αναμένεται να είναι 43, ενώ ο αριθμός των ατόμων άνω των 65, αναμένεται σχεδόν να διπλασιαστεί σε σχέση με σήμερα, από το 16% στο 23%» σημείωσε.
Την ίδια στιγμή, η διάρκεια του εργασιακού βίου όσων είναι 21 ετών σήμερα, θα είναι στο εγγύς μέλλον έως και 50 χρόνια, κάτι που πιθανώς σημαίνει ότι θα χρειαστεί να αλλάξουν καριέρες και εργοδότες κατά τη διάρκεια της ζωής τους.
Μια άλλη τάση που «βλέπει» ο Αμερικανός καθηγητής, είναι η αντι-παγκοσμιοποίηση, κάτι που επίσης αναμένεται να έχει αντίκτυπο στην αγορά εργασίας. «Με τα εμβόλια και τους ημιαγωγούς, πολλές κυβερνήσεις κατάλαβαν ότι οι εταιρείες, είναι μεν "παγκόσμιοι πολίτες" όταν τα πράγματα πάνε καλά, αλλά στις επείγουσες καταστάσεις, εταιρείες και εργοστάσια παραγωγής είναι εθνικά περιουσιακά στοιχεία, όχι παγκόσμιοι πόροι» ανέφερε.
Η ψηφιακή επανάσταση θα είναι μαραθώνιος και όχι αγώνας ταχύτητας
Ο καθηγητής του Πρίνστον επισήμανε ακόμα πως, παρότι γίνεται τόσος λόγος για τα οφέλη του ψηφιακού μετασχηματισμού στην παραγωγικότητα της εργασίας, τα στατιστικά δεν επιβεβαιώνουν μέχρι στιγμής αυτή την εικόνα: «Στις ΗΠΑ η παραγωγικότητα αυξάνεται σε ετήσια βάση κατά 2%-4% τα τελευταία 20 χρόνια, αλλά παρ' όλη την συζήτηση για το τι μπορεί να κάνει σε αυτό το πεδίο ο ψηφιακός μετασχηματισμός, δεν είδαμε μέχρι σήμερα κάποια μεγάλη αύξηση στην παραγωγικότητα. Για αυτό πιστεύω πως η ψηφιακή επανάσταση θα είναι μαραθώνιος, όχι αγώνας ταχύτητας» εκτίμησε.
Τα ζητούμενα για την εκπαίδευση: STEM για όλους και καλλιέργεια των soft skills
Κατά τον Στίβεν Στράους, οι εξελίξεις αναδεικνύουν τη μεγάλη σημασία που έχουν οι σπουδές STEM (Επιστήμη-Τεχνολογία-Μηχανική-Μαθηματικά), όχι μόνο για όσους ασχολούνται με τα αντίστοιχα επαγγέλματα, αλλά για όλες και όλους, αφού σε όλες τις θέσεις εργασίας θα υπάρχει στο μέλλον αλληλεπίδραση με Τεχνητή Νοημοσύνη και μηχανική μάθηση, και όσες κι όσοι έχουν έστω βασική γνώση αυτών των αντικειμένων και της πληροφορικής, θα κάνουν ευκολότερα τη δουλειά τους.
Τα soft skills (σ.σ. οριζόντιες δεξιότητες, όπως η προσαρμοστικότητα ή η δυνατότητα για ομαδική εργασία, που δεν πιστοποιούνται από κάποιο πτυχίο) είναι επίσης δύσκολο να αυτοματοποιηθούν και η καλλιέργειά τους βασική.
Mαθαίνω πώς να μαθαίνω. Δημιουργώ ένα εκπαιδευτικό σύστημα που δεν τιμωρεί τις επιλογές των 17χρονων
«Το πιο σημαντικό για την επόμενη γενιά είναι να μάθουν πώς να μαθαίνουν, κι από πλευράς του εκπαιδευτικού συστήματος, το σημαντικό είναι να προετοιμάσουμε τους ανθρώπους για μια ζωή δια βίου μάθησης. Να μη δημιουργούμε ένα εκπαιδευτικό σύστημα στο οποίο άνθρωποι θα "μπλοκάρονται" επειδή δεν έκαναν τη σωστή επιλογή στα 17 τους» είπε χαρακτηριστικά και πρόσθεσε πως τα τρία μεγάλα βασικά ερωτήματα (που πρέπει να θέτουν κυβερνήσεις, τοπικές αρχές, επιχειρήσεις και πολίτες, όταν σχεδιάζουν για το αύριο) είναι τα εξής: Πώς θα είναι πιθανώς το μέλλον; Πώς είμαστε εμείς αυτή τη στιγμή; Πώς μπορούμε να προετοιμαστούμε για αυτό το μέλλον;
Πηγή: ΑΜΠΕ
