Το τελικό σχέδιο για την «τροποποίηση και συμπλήρωση του νόμου 2251/1994, όπως ισχύει, για τη προστασία των καταναλωτών» παρουσίασαν σήμερα ο υπουργός Ανάπτυξης Δημήτρης Σιούφας, ο υφυπουργός Γιάννης Παπαθανασίου και ο Γενικός Γραμματέας Καταναλωτή Γιάννης Οικονόμου.
«Το νομοθέτημα έρχεται να τροποποιήσει και να συμπληρώσει και όχι να καταργήσει το πλαίσιο αυτό, το οποίο ισχύει από το 1994, το οποίο λειτούργησε κατά ικανοποιητικό τρόπο σχεδόν επί 13 χρόνια, οφείλει όμως να προσαρμοστεί στις σύγχρονες εξελίξεις της αγοράς, να εξοπλίσει τους καταναλωτές με νέα θεσμικά μέσα και διαδικασίες που με την εγγύηση του κράτους διευρύνουν την προστασία του και ταυτόχρονα διασφαλίζουν όρους εύρυθμης και ανταγωνιστικής λειτουργίας της αγοράς», δήλωσε μεταξύ άλλων ο κ. Σιούφας.
Σύμφωνα με ανακοίνωση του υπουργείου, τα κυριότερα σημεία του προτεινόμενου σχεδίου νόμου είναι:
Δικαιολογητικός λόγος και στόχοι του προτεινόμενου σχεδίου νόμου
«Το υφιστάμενο θεσμικό πλαίσιο του ν. 2251/1994, που λειτούργησε ικανοποιητικά για τα δικαιώματα και τα οικονομικά συμφέροντα των καταναλωτών για δεκατρία (13) χρόνια, με τη συμπλήρωση και την προσαρμογή του στις τρέχουσες εξελίξεις της αγοράς, θα εξοπλίσει τους καταναλωτές με νέα θεσμικά μέσα και διαδικασίες, που (με την εγγύηση του Κράτους) θα διευρύνουν την προστασία τους και, ταυτόχρονα, θα διασφαλίσουν τους όρους της εύρυθμης και ανταγωνιστικής λειτουργίας της αγοράς.
Το βασικό θεσμικό πλαίσιο για την προστασία των καταναλωτών, ορίζεται από το ν. 2251/94 και συγκροτείται, κατά βάση, από διατάξεις του Κοινοτικού Δικαίου. Η δυναμική της εξέλιξης των πραγμάτων στους τομείς της οικονομίας της αγοράς και του ανταγωνισμού έφεραν τους καταναλωτές αντιμέτωπους σε νέες μορφές συναλλαγών, προσαρμοσμένες στις σύγχρονες τεχνολογικές εξελίξεις. Η νέα συναλλακτική πραγματικότητα προκάλεσε το ενδιαφέρον του κοινοτικού νομοθέτη, ο οποίος ρύθμισε επιμέρους εξειδικευμένους τομείς της. Είναι, λοιπόν, επιτακτική ανάγκη, προσαρμογής του ισχύοντος πλαισίου στις νέες μορφές και συνθήκες συναλλαγών, αλλά και εναρμόνισής του με τις νέες ευρωπαϊκές ρυθμίσεις. Οι λόγοι αυτοί, η καλύτερη προστασία του καταναλωτή και η υποχρέωση ενσωμάτωσης της οδηγίας 2005/29 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου περί αθέμιτων εμπορικών πρακτικών, υπαγόρευσαν την αναληφθείσα νομοθετική πρωτοβουλία.
Στόχοι
- Η αποτελεσματική προστασία των καταναλωτών στο πεδίο των συναλλαγών καταναλωτικών προϊόντων και υπηρεσιών ιδίως ενόψει, των νέων μορφών συναλλαγών και της επίδρασης που ασκεί σ’ αυτές, η τεχνολογία.
- Η συμπλήρωση του ν. 2251/1994, με σκοπό την κάλυψη των υφιστάμενων νομορυθμιστικών κενών, και την προσαρμογή του σε επιμέρους συναφείς ρυθμίσεις της κοινοτικής και εθνικής νομοθεσίας.
- Η ενσωμάτωση, στον κορμό του ν. 2251/1994, της οδηγίας 2005/29 του Ε.Κ. περί αθέμιτων εμπορικών πρακτικών.
- Η υπαγωγή των δικαιωμάτων και των οικονομικών συμφερόντων των καταναλωτών στην προστασία του Κράτους, η οποία δεν αποτελεί προγραμματική, απλώς, διακήρυξη, αλλά μετουσιώνεται σε παρεμβάσεις και μέτρα εφαρμοσμένης πολιτικής.
Καινοτομίες
Ενημερωμένος, συνειδητοποιημένος καταναλωτής σημαίνει ισχυρός καταναλωτής, ενεργός πολίτης.
• Θεσμοθετείται η υποχρέωση της Πολιτείας για την πληροφόρηση και την επιμόρφωση των καταναλωτών, ιδιαίτερα των ευπρόσβλητων και ευαίσθητων ομάδων, σε θέματα που αφορούν στην αγορά, στον ανταγωνισμό, στον καταναλωτή, στην προστασία του φυσικού περιβάλλοντος και στην προαγωγή της βιώσιμης κατανάλωσης. Βιώσιμη κατανάλωση σημαίνει υπεύθυνη κατανάλωση, με σεβασμό στο περιβάλλον, στους φυσικούς πόρους και στην αειφόρο ανάπτυξη. Ο πολίτης σωστά ενημερωμένος, αποκτά καταναλωτική συνείδηση και ένα επίπεδο πολιτιστικής συμπεριφοράς που θα συμβάλλουν στην ανάπτυξη μιας υγιούς, ασφαλούς και ανταγωνιστικής αγοράς.
• Παρέχεται αυξημένη προστασία στους καταναλωτές, με τη διεύρυνση της έννοιας του όρου «καταναλωτής», ο οποίος, συμπεριλαμβάνει, όχι μόνο τα φυσικά, αλλά, και τα νομικά πρόσωπα, καθώς, επίσης, και τις ενώσεις προσώπων χωρίς νομική προσωπικότητα για τα οποία προορίζονται τα προϊόντα ή οι υπηρεσίες που προσφέρονται στην αγορά, εφόσον τα χρησιμοποιούν οι ίδιοι, ως τελικοί αποδέκτες.
- Αυστηρότεροι έλεγχοι, σαφέστεροι όροι συναλλαγών χωρίς ψιλά γράμματα.
• Ελέγχονται, αυστηρότερα, οι γενικοί όροι των συναλλαγών και, για πρώτη φορά, ρυθμίζονται οι απροσδόκητοι όροι των συναλλαγών (αιφνιδιαστική ρήτρα).
• Ρυθμίζονται οι προϋποθέσεις και ο τρόπος άσκησης του δικαιώματος υπαναχώρησης σε συμβάσεις εκτός εμπορικού καταστήματος, επεκτείνεται σε δέκα τέσσερις (14) ημερολογιακές ημέρες η προθεσμία άσκησης του δικαιώματος αυτού και οι σχετικές διαδικασίες απλουστεύονται και καθίστανται ασφαλέστερες με τη χρήση των σύγχρονων μέσων επικοινωνίας.
• Για την καταχώριση των προμηθευτών στο ειδικό μητρώο συνεκτιμώνται (στο πρόσωπο του ιδίου, προκειμένου για φυσικό πρόσωπο, και στο πρόσωπο των νομικών εκπροσώπων του, προκειμένου για νομικό πρόσωπο), η συμπεριφορά του, όπως υπαγορεύεται, από το νόμο έναντι των καταναλωτών και οι διοικητικές κυρώσεις που έχουν τυχόν επιβληθεί.
• Προβλέπεται η ενημέρωση του καταναλωτή για την πιθανή διάρκεια της ζωής του προϊόντος και το δικαίωμά του να ζητήσει την αντικατάσταση του προϊόντος με νέο ή να υπαναχωρήσει από τη σύμβαση, εφόσον το προϊόν εμφανίσει ελάττωμα κατά το χρόνο ισχύος της εγγύησης, καθώς και να ζητήσει την προσωρινή αντικατάσταση του ελαττωματικού προϊόντος, στην περίπτωση της επισκευής του, εφόσον ο χρόνος της υπερβαίνει τις δέκα (10) ημέρες.
• Προβλέπεται δικαίωμα αποζημίωσης του καταναλωτή σε περίπτωση που προσβληθεί το δικαίωμα χρήσης περιβαλλοντικών αγαθών που, από τη φύση τους, προορίζονταν και πράγματι χρησιμοποιήθηκαν από αυτόν, εφόσον η σχετική ζημία υπερβαίνει το ποσό των πεντακοσίων (500) ευρώ.
• Προβλέπεται χρηματική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης ή ψυχικής οδύνης και για παράβαση του νόμου περί προστασίας καταναλωτών.
• Διευρύνεται ο κύκλος των προσώπων που ευθύνονται έναντι των καταναλωτών, στον οποίο εμπίπτουν όλα τα πρόσωπα που αποτελούν τους κρίκους της αλυσίδας του εφοδιασμού της αγοράς, από τον προμηθευτή μέχρι το διανομέα των προϊόντων. Εισάγεται η έννοια του προϊόντος. Καθορίζονται τα στοιχεία αναφοράς των προτύπων για την τήρηση της γενικής επιταγής ασφάλειας των προϊόντων, χάριν της προστασίας των καταναλωτών. Θεσπίζεται υποχρέωση πληροφόρησης των καταναλωτών, στην ελληνική γλώσσα, για τους εγγενείς κινδύνους που παρουσιάζουν τα προϊόντα και προβλέπονται τα κατάλληλα μέτρα για την πρόληψη των κινδύνων αυτών.
• Εισάγεται ειδική ρύθμιση για την προστασία τη ψυχικής υγείας των ανήλικων από την κυκλοφορία στην αγορά προϊόντων που απευθύνονται σε αυτούς. Προβλέπεται σχετική ρυθμιστική παρέμβαση του υπουργού Ανάπτυξης, μετά από γνωμοδότηση της συνιστώμενης Επιτροπής Προστασίας Ανηλίκων και θεσπίζεται υποχρέωση ταξινόμησης και επισήμανσης των ανωτέρω προϊόντων με βάση την ηλικία των παιδιών και τις ανάγκες προστασίας τους.
• Εναρμονίζεται με την οδηγία 2005/29 του Ε.Κ. και Συμβουλίου η υφιστάμενη ρύθμιση σχετικά με τη διαφήμιση.
• Ενισχύεται η προστασία των καταναλωτών με την ενσωμάτωση της κοινοτικής οδηγίας περί αθέμιτων εμπορικών πρακτικών, τις οποίες εφαρμόζουν οι προμηθευτές στον κύκλο των συναλλαγών τους με τους καταναλωτές.
Ειδικότερα: Εισάγονται οι ορισμοί των βασικών εννοιών. Καθορίζεται το πεδίο εφαρμογής των σχετικών διατάξεων. Ρυθμίζονται οι επιμέρους μορφές των αθέμιτων εμπορικών πρακτικών. Προβλέπεται πλήρες σύστημα διοικητικών κυρώσεων, εναρμονισμένο με αυτό του ν. 2251/1994, καθώς και η δυνατότητα του υπουργού Ανάπτυξης να διατάσσει, για λόγους δημοσίου συμφέροντος, την άμεση παύση αθέμιτης εμπορικής πρακτικής. Οι διατάξεις περί αθέμιτων εμπορικών πρακτικών, που διαλαμβάνουν στον πυρήνα τους, σπουδαίας σημασίας έννοιες, όπως αυτές της ουσιώδους στρέβλωσης της οικονομικής συμπεριφοράς των καταναλωτών από τη χρήση εμπορικών πρακτικών εκ μέρους των προμηθευτών, του κώδικα ορθής συμπεριφοράς των προμηθευτών, ως συμφωνίας ή συνόλου κανόνων αυτορρύθμισης και αυτοδέσμευσης των προμηθευτών σχετικά με εμπορικές πρακτικές, της επαγγελματικής ευσυνειδησίας, της κατάχρησης επιρροής ή εκμετάλλευσης της θέσης ισχύος των προμηθευτών έναντι των καταναλωτών, διαμορφώνουν ένα επιπλέον, ευρύτατο φάσμα νομοθετικής και διοικητικής προστασίας των καταναλωτών. Παραπλανητικές πράξεις και παραλείψεις των προμηθευτών, που επιχειρούν να διαμορφώσουν ή να υποκλέψουν, υπέρ των συμφερόντων τους, τη συναλλακτική βούληση των καταναλωτών (όπως, μεταξύ της ευρύτατης περιπτωσιολογίας, η παραπλανητική εμπορική πρακτική του δολώματος και της μεταστροφής ή της κεκαλυμμένης διαφήμισης) και επιθετικές εμπορικές πρακτικές (όπως, παρενοχλήσεις, καταναγκασμοί, κατάχρηση επιρροής των προμηθευτών), αντιμετωπίζονται πλέον αποτελεσματικά, στο πεδίο της πρόληψης και της καταστολής.
• Αναμορφώνεται και εκσυγχρονίζεται το πλαίσιο οργάνωσης και λειτουργίας των ενώσεων καταναλωτών, προβλέπεται η πιστοποίησή τους, ενισχύεται η κρατική εποπτεία και ο έλεγχος των δράσεών τους κατά το νόμο και το καταστατικό τους.
• Παρέχεται η δυνατότητα στις ενώσεις καταναλωτών να ασκούν συλλογική αγωγή πέραν των ήδη προβλεπομένων και για αναγνώριση του δικαιώματος αποκατάστασης της ζημίας που υφίστανται οι καταναλωτές από παράνομη συμπεριφορά των προμηθευτών.
• Παρέχεται η δυνατότητα στο μεμονωμένο καταναλωτή να επιδιώκει, σε ατομικό επίπεδο, χωρίς χρονοβόρες δικαστικές διαδικασίες και έξοδα, την ικανοποίηση δεδομένης απαίτησής του εξαιτίας των ζημιογόνων αποτελεσμάτων που συνεπάγεται, σε βάρος του, παράνομη συναλλακτική συμπεριφορά προμηθευτών, αξιοποιώντας σχετική αμετάκλητη δικαστική απόφαση που έχει εκδοθεί επί συλλογικής αγωγής.
• Παρέχεται η δυνατότητα στον υπουργό Ανάπτυξης να ρυθμίζει, με αποφάσεις του, τους όρους και τις προϋποθέσεις προσαρμογής της συμπεριφοράς των προμηθευτών στο δεδικασμένο αμετάκλητων δικαστικών αποφάσεων επί αγωγών καταναλωτών ή ενώσεων καταναλωτών, εφόσον από το δεδικασμένο προκύπτουν συνέπειες ευρύτερου δημόσιου ενδιαφέροντος που επηρεάζουν την εύρυθμη λειτουργία της αγοράς.
• Καθιερώνεται υποχρέωση των προμηθευτών να απαντούν, εντός συγκεκριμένης προθεσμίας, στις καταγγελίες των καταναλωτών που τους διαβιβάζει η Γενική Γραμματεία Καταναλωτή, με την απειλή επιβολής διοικητικών κυρώσεων.
• Βελτιώνεται το πλαίσιο λειτουργίας των Επιτροπών φιλικού διακανονισμού και εναρμονίζεται με τις σχετικές διατάξεις του ν. 3297/2004 περί Συνηγόρου του Καταναλωτή.
• Το Συμβούλιο των Καταναλωτών μετονομάζεται σε Εθνικό Συμβούλιο Αγοράς και Καταναλωτή, στο οποίο πλέον περιλαμβάνονται όλοι οι εμπλεκόμενοι φορείς της αγοράς, τόσο από πλευράς προμηθευτών, όσο και από πλευράς καταναλωτών και αναβαθμίζεται ο ρόλος του. • Αναμορφώνεται και εκσυγχρονίζεται το πλαίσιο των διοικητικών κυρώσεων χάριν, ιδίως, της πρόληψης, αλλά και της αποτελεσματικής καταστολής των παραβάσεων και παρέχεται στον υπουργό Ανάπτυξης το δικαίωμα να δημοσιοποιεί παραβάσεις και τις επιβαλλόμενες γι’ αυτές κυρώσεις που ενέχουν ιδιαίτερη σημασία για το ευρύ καταναλωτικό κοινό.
• Προβλέπεται, ότι οι κυρώσεις για παραβάσεις διατάξεων του νόμου περί προστασίας καταναλωτών, που διαπράττονται από πιστωτικά ιδρύματα ή επιχειρήσεις και οργανισμούς που εποπτεύονται από την Τράπεζα Ελλάδας ή από εταιρείες παροχής επενδυτικών υπηρεσιών, που εποπτεύονται από την Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς, επιβάλλονται κατόπιν γνώμης των εν λόγω εποπτευουσών αρχών.
• Προβλέπεται η σύσταση ειδικών κλιμακίων ελέγχου της συναλλακτικής συμπεριφοράς των προμηθευτών, στο πλαίσιο εφαρμογής του νόμου περί προστασίας καταναλωτών.
• Παρέχεται η αναγκαία νομοθετική εξουσιοδότηση για τη ρύθμιση, με αποφάσεις του υπουργού Ανάπτυξης, των ζητημάτων που ανακύπτουν κατά τη σύναψη και εκτέλεση συμβάσεων μεταξύ καταναλωτών και επιχειρήσεων αδυνατίσματος και γυμναστηρίων, στις οποίες ο καταναλωτής συνήθως είναι το μέρος που αναδέχεται καταπλεονεκτικές ρήτρες.
• Απαγορεύεται η επιβολή κατάσχεσης επί ακινήτου που αποτελεί, αποδεδειγμένα, τη μοναδική κατοικία οφειλέτη Τραπεζών για ικανοποίηση απαιτήσεών τους από καταναλωτικά δάνεια και πιστωτικές κάρτες έως συνολικού ποσού δέκα (10) χιλιάδων ευρώ. Η εισαγόμενη ρύθμιση συνιστά εκπλήρωση χρέους στοιχειώδους κοινωνικής αλληλεγγύης και αναγκαίο μέτρο κοινωνικής ευαισθησίας.
• Προβλέπεται η κωδικοποίηση, σε ενιαίο κείμενο, όλων των βασικών νομοθετημάτων που ρυθμίζουν θέματα προστασίας των καταναλωτών, γεγονός που θα συμβάλει, σημαντικά, τόσο στην ασφάλεια του Δικαίου και την ομαλή εξέλιξη των σχετικών συναλλαγών, όσο και στην αναβάθμιση του επιπέδου προστασίας των Καταναλωτών».
