Από την έντυπη έκδοση
Της Έφης Τριήρη
[email protected]
Μήπως τελικά ήρθε η ώρα για αναθεώρηση των κανόνων του Συμφώνου Σταθερότητας;
Τρεις κορυφαίοι Γάλλοι οικονομολόγοι, που συμβουλεύουν τη γαλλική κυβέρνηση και έχουν βοηθήσει στην κατάρτιση του οικονομικού προγράμματος της Γαλλίας, ζητούν αναφανδόν την αναθεώρηση των δημοσιονομικών κανόνων, εστιάζοντας στα υπέρογκα χρέη των χωρών και προτείνοντας να εγκαταλειφθεί ο κανόνας για τα δημόσια ελλείμματα, που άλλωστε έχει παραβιαστεί πολλάκις στο παρελθόν.
Δεν είναι η πρώτη φορά που ακούγονται φωνές εντός της Ε.Ε. για επανεξέταση των κανόνων του Συμφώνου Σταθερότητας, προκειμένου να καταστούν πιο ευέλικτοι και να βοηθήσουν τις υπερχρεωμένες οικονομίες να βρουν τον βηματισμό τους στη μετά κορονοϊό εποχή. Είναι όμως η πρώτη φορά που προτείνεται συγκεκριμένο σχέδιο με απλουστευμένες συστάσεις και συγκεκριμένους στόχους που θα μπορούσαν να βοηθήσουν τις οικονομίες να ανακάμψουν από τα υπέρογκα χρέη που συσσωρεύθηκαν κατά τη διάρκεια της κρίσης της πανδημίας, καθώς όλες οι χώρες έσπευσαν να πάρουν άνευ προηγουμένου μέτρα για να στηρίξουν επιχειρήσεις και νοικοκυριά.
Βάσει των κανόνων του Συμφώνου Σταθερότητας, οι χώρες-μέλη της Ε.Ε. οφείλουν να παρουσιάζουν κάθε χρόνο έλλειμμα έως 3% του ΑΕΠ τους και ποσοστό χρέους επί του ΑΕΠ όχι περισσότερο από 60%. Κάθε χρόνο οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις καταθέτουν τα σχέδια προϋπολογισμού τους στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, τα οποία στη συνέχεια πρέπει να εγκριθούν από τα κράτη-μέλη. Στις αρχές του 2020, όταν ξέσπασε η πανδημία, η Ε.Ε. ενεργοποίησε τη γενική ρήτρα διαφυγής από το Σύμφωνο Σταθερότητας προκειμένου να δοθεί σε κάθε χώρα-μέλος μεγαλύτερο περιθώριο κινήσεων για την αντιμετώπιση της κρίσης του κορονοϊού. Παράλληλα, ήρε προσωρινά τους περιορισμούς στις κρατικές ενισχύσεις, για να μπορεί κάθε χώρα να ενισχύσει τις επιχειρήσεις της ανάλογα με τη δημοσιονομική ευχέρεια που διαθέτει.
Η Κομισιόν έκανε τον προηγούμενο μήνα σύσταση να παραταθεί η δημοσιονομική ευελιξία και το 2022, κάτι που ωστόσο θα αποφασιστεί μετά τις νέες εαρινές προβλέψεις της Κομισιόν για την ανάπτυξη και τον πληθωρισμό της Ε.Ε. τον Μάιο. Μετά από αυτό, οι υπουργοί Οικονομικών της Ε.Ε. θα λάβουν τελική απόφαση για τα όρια του δανεισμού, αφού όμως εντός του τρέχοντος μηνός οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις θα καταρτίσουν τα προσχέδια για τη δημοσιονομική τους στρατηγική για τα επόμενα δύο χρόνια.
Αχρείαστη αυστηρότητα
Τώρα, οι οικονομολόγοι Φιλίπ Μαρτέν, Ζαν Πιζανί-Φερί και Ξαβιέ Ραγκό σε μελέτη τους αναφέρουν ότι το όριο του 3% για τα δημοσιονομικά ελλείμματα, όπως και του 60% για το χρέος, είναι απαρχαιωμένο και εκτιμούν ότι το όριο του ελλείμματος θα μπορούσε να οδηγήσει σε επικίνδυνα αχρείαστη αυστηρότητα στους προϋπολογισμούς των χωρών μετά την κρίση. Αντί λοιπόν για το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης, οι τρεις οικονομολόγοι συστήνουν ότι θα πρέπει να εστιάσουμε στη βιωσιμότητα του χρέους κάθε χώρας-μέλους, υποχρεώνοντας τις κυβερνήσεις να θέσουν έναν πενταετή στόχο για το χρέος τους που θα υπόκειται σε εξέταση και επαναξιολόγηση από μία ανεξάρτητη εθνική δημοσιονομική αρχή και από την Ε.Ε. συγχρόνως. Επίσης, για να παραμένουν τα δημοσιονομικά των χωρών εντός του στόχου, οι οικονομολόγοι προτείνουν οι κυβερνήσεις να ορίζουν ένα όριο δαπανών που θα είναι συνδεδεμένο με το εν δυνάμει ποσοστό ανάπτυξης των οικονομιών τους.
Ο Φιλίπ Μαρτέν είναι επικεφαλής του Συμβουλίου Οικονομικής Ανάλυσης, ένα ανεξάρτητο όργανο που συνδέεται άμεσα με το γραφείο του Γάλλου πρωθυπουργού, ο Ζαν Πιζανί-Φερί βοήθησε τον πρόεδρο της Γαλλίας Εμανουέλ Μακρόν να καταρτίσει το οικονομικό του πρόγραμμα και ο Ξαβιέ Ραγκό είναι επικεφαλής του think tank OFCE στο Παρίσι.
Η συζήτηση για αναθεώρηση των δημοσιονομικών κανόνων, που ευρέως εξακολουθούν να θεωρούνται υπερβολικά περίπλοκοι ακόμη και μετά τις προηγούμενες αναθεωρήσεις τους, είχε ανοίξει πριν ακόμη ξεσπάσει η πανδημία, καθότι οι συγκεκριμένοι κανόνες είχαν παραβιαστεί κατά καιρούς από πολλές χώρες-μέλη, συμπεριλαμβανομένης και της Γαλλίας, η οποία για μία δεκαετία ζητούσε ευελιξία στα δημοσιονομικά ελλείμματα, έχοντας μάλιστα έρθει και σε αντιπαράθεση με τη Γερμανία. Δεν είναι επίσης και πολύ μακρινή η διαμάχη της Ρώμης με τις Βρυξέλλες, αναφορικά με το δημοσιονομικό έλλειμμα της Ιταλίας το 2019. Να σημειωθεί ότι το 2019 δέκα κράτη-μέλη της Ε.Ε. βρέθηκαν μη συμμορφούμενα με τις απαιτούμενες δημοσιονομικές προσαρμογές - πρόκειται για τον μεγαλύτερο αριθμό που καταγράφηκε από την αυστηροποίηση του Συμφώνου Σταθερότητας την περίοδο 2011-13 και μετά.
Επιχειρήματα για αλλαγές
Εκείνοι που ερίζουν υπέρ της χαλάρωσής τους υποστηρίζουν ότι αφενός οι κανόνες αυτοί είναι απαρχαιωμένοι, καθότι υιοθετήθηκαν το 1993, αφετέρου είναι πολύ αυστηροί και οδηγούν τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις σε πολιτικές λιτότητας, οι οποίες τελικά αυτούς που επιβαρύνουν περισσότερο είναι οι απλοί πολίτες.
Άλλωστε, οι ίδιες οι δυσκολίες συμμόρφωσης με τους κανόνες του Συμφώνου Σταθερότητας από τις χώρες-μέλη υποσκάπτουν την ισχύ και την εγκυρότητά τους, όπως χαρακτηριστικά αναφέρουν αναλυτές και οικονομολόγοι. Έχει αποδειχθεί περίτρανα ότι οι αυστηροί δημοσιονομικοί κανόνες δεν κατάφεραν να μειώσουν τα χρέη τα προηγούμενα χρόνια και τώρα είναι περισσότερο από εύλογο ότι τα δημόσια χρέη θα αυξηθούν ακόμη περισσότερο όταν θα τελειώσει η πανδημία, με αποτέλεσμα να είναι σχεδόν σίγουρο ότι οι χώρες-μέλη θα παραβιάσουν και πάλι τους κανόνες.
Επισημάνσεις Τζεντιλόνι
Εν τω μεταξύ, η Ε.Ε. θα πρέπει πρώτα να θέσει σε ισχύ το σχέδιό της για το Ταμείο Ανάκαμψης και μετά να εξετάσει την επέκτασή του, δήλωσε ο επίτροπος για τις Οικονομικές και Νομισματικές Υποθέσεις Πάολο Τζεντιλόνι, μιλώντας στο πλαίσιο της εαρινής συνόδου του ΔΝΤ στην Ουάσιγκτον. Αυτό που θέλησε να τονίσει ο επίτροπος είναι ότι τα κεφάλαια που θα δανειστούν από κοινού και θα αποπληρώσουν όλες οι χώρες-μέλη της Ε.Ε. δεν αποτελούν σε καμία περίπτωση έκτακτη βοήθεια για την αντιμετώπιση της κρίσης του κορονοϊού. «Αυτά τα χρήματα δεν είναι έκτακτη βοήθεια. Η έκτακτη απάντηση στην κρίση ήταν πολύ δυναμική και δόθηκε από τις χώρες-μέλη. Αυτά τα κοινά κονδύλια προσφέρονται για ποιοτική ανάπτυξη, θα πρέπει να είναι συνδεδεμένα με τη μετάβαση στην πράσινη και ψηφιακή οικονομία, καθώς και με μεταρρυθμίσεις» ανέφερε ο Τζεντιλόνι σε συζήτηση που είχε με τη γενική διευθύντρια του ΔΝΤ Κρισταλίνα Γκεοργκίεβα. «Σε επίπεδο Ε.Ε. θα πρέπει πρώτα να υλοποιήσουμε τα εθνικά σχέδια ανάκαμψης. Το να ανοίξουμε τη συζήτηση για νέα κονδύλια, τη στιγμή που ολοκληρώνουμε τα σχέδια και την έγκριση του Ταμείου θα ήταν αντιπαραγωγικό» ανέφερε ο Τζεντιλόνι, απαντώντας εμμέσως πλην σαφώς σε δηλώσεις Γάλλων αξιωματούχων, που ζήτησαν επέκταση του Ταμείου Ανάκαμψης.
Οι «υπέρμαχοι» της πειθαρχίας
Σχετικά με τις προτάσεις των Γάλλων οικονομολόγων Φιλίπ Μαρτέν, Ζαν Πιζανί-Φερί και Ξαβιέ Ραγκό για την αναθεώρηση του Συμφώνου Σταθερότητας είναι πολύ πιθανό να υπάρξουν αντιδράσεις από χώρες όπως η Γερμανία και η Ολλανδία, που επί μακρόν τάσσονται υπέρ των αυστηρών περιορισμών για να αποτραπούν οι υπερβολές που θα μπορούσαν να απειλήσουν την οικονομική σταθερότητα της ευρωπαϊκής οικονομίας.
