Από την έντυπη έκδοση
Του Νίκου Μπέλλου
[email protected]
Καθοδήγηση προς τα κράτη-μέλη ώστε να διασφαλίζεται ότι καμία από τις επενδύσεις που θα χρηματοδοτούνται από τα 672,5 δισ. ευρώ του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (βασική συνιστώσα του Ταμείου Ανάκαμψης) δεν θα βλάπτει σημαντικά σε άλλους τομείς τους περιβαλλοντικούς στόχους της Ε.Ε., παρέχει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Η καθοδήγηση περιγράφει βασικές αρχές και μια μεθοδολογία δύο σταδίων για την αξιολόγηση της «μη πρόκλησης σημαντικής βλάβης» στο πλαίσιο του Ταμείου Ανάκαμψης, προκειμένου να διευκολύνει τα κράτη-μέλη στην εκπόνηση των σχεδίων.
Η τήρηση της αρχής της «μη πρόκλησης σημαντικής βλάβης» αποτελεί προϋπόθεση για την έγκριση των σχεδίων από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Συμβούλιο, όπως προβλέπεται στον κανονισμό για τη θέσπιση του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας.
Όπως τονίζει η Κομισιόν, η αρχή της μη πρόκλησης σημαντικής βλάβης πρέπει να ερμηνεύεται κατά την έννοια του άρθρου 17 του κανονισμού για την ταξινόμηση (Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία). Το άρθρο αυτό ορίζει τι συνιστά «σημαντική επιβάρυνση» για τους έξι περιβαλλοντικούς στόχους που καλύπτονται από τον κανονισμό για την ταξινόμηση, ως εξής:
1. Μια δραστηριότητα επιβαρύνει σημαντικά τον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής εάν οδηγεί σε σημαντικές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου.
2. Μια δραστηριότητα επιβαρύνει σημαντικά την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή εάν οδηγεί σε αυξημένο αρνητικό αντίκτυπο των πραγματικών και των αναμενόμενων κλιματικών συνθηκών στην ίδια τη δραστηριότητα ή σε ανθρώπους, φυσικούς πόρους ή περιουσιακά στοιχεία.
3. Μια δραστηριότητα επιβαρύνει σημαντικά τη βιώσιμη χρήση και την προστασία των υδάτινων και των θαλάσσιων πόρων εάν είναι επιβαρυντική για την καλή κατάσταση ή για το καλό οικολογικό δυναμικό των υδατικών συστημάτων, συμπεριλαμβανομένων των επιφανειακών και των υπόγειων υδάτων, ή για την καλή περιβαλλοντική κατάσταση των θαλάσσιων υδάτων.
4. Μια δραστηριότητα επιβαρύνει σημαντικά την κυκλική οικονομία, συμπεριλαμβανομένης της πρόληψης δημιουργίας και της ανακύκλωσης αποβλήτων, εάν η εν λόγω δραστηριότητα οδηγεί σε σημαντικές ανεπάρκειες ως προς τη χρήση υλικών ή στην άμεση ή έμμεση χρήση φυσικών πόρων, ή εάν αυξάνει σημαντικά την παραγωγή, την αποτέφρωση ή τη διάθεση αποβλήτων, ή εάν η μακροπρόθεσμη διάθεση αποβλήτων ενδέχεται να προκαλέσει σημαντική και μακροπρόθεσμη βλάβη στο περιβάλλον.
5. Μια δραστηριότητα επιβαρύνει σημαντικά την πρόληψη και τον έλεγχο της ρύπανσης εάν οδηγεί σε σημαντική αύξηση των εκπομπών ρύπων στην ατμόσφαιρα, στα ύδατα ή στο έδαφος.
6. Μια δραστηριότητα επιβαρύνει σημαντικά την προστασία και την αποκατάσταση της βιοποικιλότητας και των οικοσυστημάτων εάν είναι σε σημαντικό βαθμό επιβαρυντική για την καλή κατάσταση και την ανθεκτικότητα των οικοσυστημάτων ή είναι επιβαρυντική για την κατάσταση διατήρησης οικοτόπων και ειδών, συμπεριλαμβανομένων όσων είναι κοινοτικού ενδιαφέροντος.
Έλεγχος ανά μέτρο
Τα κράτη-μέλη πρέπει να παρέχουν αξιολόγηση ως προς τη μη πρόκληση σημαντικής βλάβης για κάθε μέτρο των εθνικών σχεδίων ανάκαμψης και ανθεκτικότητας.
Σύμφωνα με τον κανονισμό για τη θέσπιση Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, κανένα μέτρο που περιλαμβάνεται σε σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας δεν θα πρέπει να συνεπάγεται σημαντική επιβάρυνση για τους περιβαλλοντικούς στόχους, και η Επιτροπή δεν μπορεί να αξιολογήσει θετικά το σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας εάν ένα ή περισσότερα μέτρα δεν συμμορφώνονται με την αρχή της μη πρόκλησης σημαντικής βλάβης. Κατά συνέπεια, τα κράτη-μέλη πρέπει να παρέχουν μεμονωμένη αξιολόγηση της μη πρόκλησης σημαντικής βλάβης για κάθε μέτρο στο πλαίσιο κάθε συνιστώσας του σχεδίου.
Ως εκ τούτου, η αξιολόγηση της μη πρόκλησης σημαντικής βλάβης δεν πρέπει να διενεργείται στο επίπεδο του σχεδίου ή των επιμέρους συνιστωσών του σχεδίου, αλλά σε επίπεδο μέτρου. Αυτό ισχύει εξίσου για τα μέτρα που θεωρείται ότι συμβάλλουν στην πράσινη μετάβαση και για όλα τα άλλα μέτρα που περιλαμβάνονται στα σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας. Τα κράτη-μέλη πρέπει να αξιολογούν τόσο τις μεταρρυθμίσεις όσο και τις επενδύσεις.
Όταν ένα μέτρο έχει συντελεστή 100% όσον αφορά την υποστήριξη των στόχων της κλιματικής αλλαγής, η αρχή της μη πρόκλησης σημαντικής βλάβης θεωρείται ότι τηρείται ως προς τον σχετικό στόχο της κλιματικής αλλαγής (δηλαδή τον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής ή την προσαρμογή σε αυτήν). Όταν ένα μέτρο έχει συντελεστή 100% όσον αφορά την υποστήριξη περιβαλλοντικών στόχων άλλων από εκείνων που σχετίζονται με το κλίμα, η αρχή της μη πρόκλησης σημαντικής βλάβης θεωρείται ότι τηρείται ως προς τον σχετικό περιβαλλοντικό στόχο (δηλαδή τους υδάτινους και θαλάσσιους πόρους, την κυκλική οικονομία, την πρόληψη και τον έλεγχο της ρύπανσης, ή τη βιοποικιλότητα και τα οικοσυστήματα). Σε κάθε περίπτωση, τα κράτη-μέλη θα πρέπει να προσδιορίσουν και να τεκμηριώσουν ποιον από τους έξι περιβαλλοντικούς στόχους του κανονισμού για την ταξινόμηση στηρίζει το μέτρο. Τα κράτη-μέλη θα πρέπει ωστόσο να καταδείξουν ότι το μέτρο δεν επιβαρύνει σημαντικά τους υπόλοιπους περιβαλλοντικούς στόχους.
Τι ισχύει για έργα ενέργειας
Τα μέτρα που προωθούν τον μεγαλύτερο εξηλεκτρισμό θεωρούνται από την Κομισιόν συμβατά με την αξιολόγηση ως προς τη μη πρόκληση σημαντικής βλάβης για τον περιβαλλοντικό στόχο του μετριασμού της κλιματικής αλλαγής. Ωστόσο, η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας δεν αποτελεί ακόμη κλιματικά ουδέτερη δραστηριότητα σε ολόκληρη την Ε.Ε. και, κατ’ αρχήν, η αυξημένη κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας υψηλής έντασης άνθρακα αντιπροσωπεύει πρωτογενή έμμεση επίπτωση των εν λόγω μέτρων, τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα. Στο πλαίσιο αυτό, οι εν λόγω επενδύσεις θα πρέπει να θεωρείται ότι συμμορφώνονται με την αρχή της μη πρόκλησης σημαντικής βλάβης στον τομέα του μετριασμού της κλιματικής αλλαγής στο πλαίσιο του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, υπό την προϋπόθεση ότι τα κράτη-μέλη αποδεικνύουν ότι ο μεγαλύτερος εξηλεκτρισμός συνοδεύεται από μεγαλύτερη ικανότητα παραγωγής ενέργειας από ΑΠΕ. Τα μέτρα που σχετίζονται με την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και/ή θερμότητας με χρήση ορυκτών καυσίμων, καθώς και με τις σχετικές υποδομές μετάδοσης και διανομής, δεν θα πρέπει να θεωρούνται ότι συμμορφώνονται κατά γενικό κανόνα με την αρχή της μη πρόκλησης σημαντικής βλάβης, δεδομένης της ύπαρξης εναλλακτικών λύσεων χαμηλών εκπομπών. Πάντως, μπορούν να γίνουν περιορισμένες εξαιρέσεις για μέτρα που σχετίζονται με την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και/ή θερμότητας με χρήση φυσικού αερίου, καθώς και με σχετικές υποδομές μεταφοράς και διανομής φυσικού αερίου. Αυτό αφορά ιδίως τα κράτη-μέλη, όπως η Ελλάδα, που αντιμετωπίζουν σημαντικές δυσκολίες κατά τη μετάβαση από πηγές ενέργειας υψηλής έντασης άνθρακα.
