Όλα ξεκίνησαν με ένα υπολογιστή, ένα κινητό και μια καφετιέρα, θυμάται ο επικεφαλής του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας Κλάους Ρέγκλινγκ. Για να αντιμετωπιστεί η κρίση χρέους που χτύπησε αμείλικτα πριν από δέκα χρόνια και την Ευρωζώνη οι χώρες του ευρώ θέλησαν να δημιουργήσουν ένα τείχος προστασίας του κοινού τους νομίσματος.
Μετά από αρκετές προσπάθειες και πλήθος έκτακτες Συνόδους Κορυφής οι ευρωπαίοι ηγέτες έθεσαν στις 25 Μαρτίου του 2011 τα θεμέλια του θεσμού, ο οποίος αποκρυσταλλώθηκε στη συνέχεια ως Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας.
Με το θεσμό ως ανάχωμα αποτράπηκε ο εφιάλτης του επονομαζόμενου Grexit. Παράλληλα η ευρωζώνη απέκτησε ένα εργαλείο, το οποίο αν και μισητό στις περισσότερες χώρες-δανειολήπτες, ήταν σε θέση να αποτρέψει τέτοιες και παρόμοιες κρίσεις. «Ο ΕΜΣ είναι πλέον ένας σημαντικός θεσμός της ζώνης του ευρώ», δηλώνει ο οικονομολόγος Γκούτραμ Βόλφ από τη δεξαμενή σκέψης Bruegel των Βρυξελλών.
Η Γερμανία δίστασε να πει το ναι στη βοήθεια προς την Ελλάδα
Η πορεία μέχρι τη σύσταση του ΕΜΣ περιγράφεται λεπτομερώς σε ένα «Inside Story», το οποίο εξέδωσε ο θεσμός με αφορμή τη συμπλήρωση δέκα ετών από την ιστορική πλέον Σύνοδο Κορυφής της ΕΕ στις 25 Μαρτίου του 2011. Όταν στα τέλη του 2009 η Ελλάδα αποκάλυψε για πρώτη φορά το πραγματικό της δημοσιονομικό έλλειμμα ήταν η Γερμανία εκείνη που δίστασε να πει το ναι σε οικονομική βοήθεια. Οι διμερείς πιστώσεις που δρομολογήθηκαν δεν ήταν αρκετές για να ηρεμήσουν τις χρηματαγορές.
Τον Μάιο το 2010 δημιουργήθηκε το Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας EFSF, το οποίο ωστόσο και λόγω των γερμανικών αντιρρήσεων δεν είχε στη διάθεσή του δικά του κεφάλαια. Είχε προσωρινό χαρακτήρα με μοναδικό του όπλο τις εγγυήσεις των χωρών-μελών της ευρωζώνης.
Τον Μάρτιο του 2011 ήρθε επιτέλους η ώρα του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας. Οι χώρες-μέλη συνεισέφεραν κεφάλαια συνολικού ύψους 80 δισεκατομμυρίων ευρώ, από τα οποία τα 22 το Βερολίνο. Επιπλέον οι χώρες της ευρωζώνης δεσμεύθηκαν πως αν παραστεί ανάγκη θα διέθεταν στο μηχανισμό άλλα 624 δις ευρώ. Τον Οκτώβριο του 2012 όλα ήταν έτοιμα. Ο ΕΜΣ χορηγούσε οικονομική βοήθεια με αντάλλαγμα ριζικές μεταρρύθμισες.
Λαγκάρντ: Καθοριστική η ταχύτητα αντίδρασης
Η μεγαλύτερη πρόκληση για τον νεοσύστατο ευρωπαϊκό θεσμό ήταν ο πόλεμος νεύρων γύρω από την τύχη της Ελλάδας, η οποία έλαβε το 2015 συνολικά 86 δις ευρώ. Μετά από διαφωνίες ετών για την οικονομική βοήθεια, τα μέτρα λιτότητας και τρία προγράμματα οικονομικής προσαρμογής η Ελλάδα εξήλθε το 2018 των μνημονίων έχοντας αντλήσει σχεδόν 290 δις ευρώ.
Στην επετειακή έκδοση του ΕΜΣ η τότε υπ. Οικονομικών της Γαλλίας και νυν προέδρος της ΕΚΤ Κριστίν Λαγκάρντ κατέληξε στο συμπέρασμα ότι σε περιόδους κρίσεων το καθοριστικό είναι η όσο το δυνατόν πιο γρήγορη αντίδραση.
Όταν την άνοιξη του 2020 η πανδημία επιβράδυνε ανησυχητικά την ευρωπαϊκή οικονομία χρειάστηκαν μόνο μερικές εβδομάδες για να ληφθεί η απόφαση για ένα Ευρωπαϊκό Ταμείο Ανάπτυξης με τη βοήθεια του οποίου θα αντιμετωπιστούν οι επιπτώσεις της ύφεσης. Ο νέος θεσμός έχει στη διάθεσή του συνολικά 540 δις ευρώ.
Κανείς δεν έχει ζητήσει βοήθεια από το Ταμείο Ανάκαψης
Στις προσπάθειες θωράκισης της ευρωζώνης συμμετείχε και ο ΕΜΣ με 240 δις ευρώ για την αντιμετώπιση των δαπανών για την υγεία. Μέχρι σήμερα ωστόσο καμία αίτηση για οικονομική συνδρομή δεν έχει υποβληθεί. Κυρίως η Ιταλία ανησυχεί για επιβολή επίπονων μεταρρυθμιστικών προγραμμάτων παρά το γεγονός ότι η χώρα θα μπορούσε να γλιτώσει δις σε επιτόκια αν ζητούσε τη βοήθεια του ΕΣΜ.
Κανένα πρόβλημα, δηλώνει ο επικεφαλής του ESM Κλάους Ρέγκλινγκ. Αρκεί η παροχή δυνατότητας και το μήνυμα στις αγορές ότι η κρίση αντιμετωπίζεται από κοινού. Με την εκτίμηση αυτή συμφωνεί και ο ειδικός της δεξαμενής σκέψης Bruegel Γκούτραμ Βολφ: «Καμία χώρα της ευρωζώνης δεν θέλει να ζητήσει στήριξη. Το γεγονός ότι υπάρχει όμως μια ασφάλεια είναι ωφέλιμο για όλες τις πλευρές και ενισχύει τη σταθερότητα».
Το Δεκέμβριο δρομολογήθηκε η μεταρρύθμιση του ΕΜΣ. Νέα του αποστολή να δρα ως δίχτυ ασφαλείας για χρηματοπιστωτικά ιδρύματα σε δυσμενή κατάσταση.
