Από την έντυπη έκδοση
Του Μωυσή Λίτση
[email protected]
Κλονίζεται εκ νέου η τουρκική οικονομία με τη νομισματική κρίση που ξέσπασε στη χώρα, εξαιτίας της αλλοπρόσαλλης πολιτικής του Τούρκου προέδρου Ταγίπ Ερντογάν και της απόφασής της να αποπέμψει τον κεντρικό τραπεζίτη, η τρίτη αποπομπή από το 2019. Η λίρα κατέρρευσε χθες, χάνοντας έως και 17,5% της αξίας της και υποχωρώντας σε νέο ρεκόρ έναντι του δολαρίου.
H κατάρρευση της λίρας συμπαρέσυρε και το τουρκικό χρηματιστήριο που έφθασε να υποχωρεί έως και 10% με πρωταγωνιστές τις μετοχές των τραπεζών, ενώ η συνεδρίαση διεκόπη δύο φορές στη διάρκεια της ημέρας. Η μεγάλη πτώση του τραπεζικού δείκτη προκαλεί ανησυχία για μετάδοση του «τουρκικού ιού» και στον ευρωπαϊκό τραπεζικό τομέα, με πολλές από τις μεγάλες ευρωπαϊκές τράπεζες να έχουν σοβαρά ανοίγματα στη γείτονα χώρα.
Μετά την «καρατόμηση» του κεντρικού τραπεζίτη
Ο Τούρκος πρόεδρος ανακοίνωσε αιφνιδιαστικά το προηγούμενο Σάββατο την αποπομπή του διοικητή της κεντρικής τράπεζας της χώρας, Νασί Αγκμπάλ, δύο μόλις ημέρες μετά τη μεγάλη αύξηση των επιτοκίων και την αντικατάστασή του από τον Σαχάπ Καβτσίογλου, πρώην τραπεζίτη και βουλευτή του κυβερνώντος κόμματος της Δικαιοσύνης (AKP).
Η νέα χρηματοοικονομική αναταραχή στην Τουρκία έρχεται σε μία στιγμή που ο Ερντογάν δείχνει όλο και πιο αυταρχικό πρόσωπο, σχεδιάζοντας την απαγόρευση λειτουργίας του τρίτου μεγαλύτερου κόμματος, του φιλοκουρδικού HDP, προχωρώντας παράλληλα σε συλλήψεις στελεχών του, ενώ, σε μία ακόμη επίδειξη σκοταδισμού, προέβη στην απόσυρση της Τουρκίας από τη διεθνή σύμβαση για την καταπολέμηση της βίας σε βάρος των γυναικών. Ενέργεια, η οποία προκάλεσε την έντονη αντίδραση της Ε.Ε. και των ΗΠΑ, πυροδοτώντας από την άλλη μαζικές διαδηλώσεις κατά της απόφασης αυτής στην Τουρκία.
Ο αναλυτής της τράπεζας Societe Generale Φοίνιξ Καλέν χαρακτήρισε την κίνηση αυτή του Ερντογάν «πέρα από το σημείο της μη επιστροφής», προβλέποντας «χρηματοοικονομική αναταραχή».
Διαβεβαιώσεις από τον ΥΠΟΙΚ της γείτονος
Η τουρκική λίρα υποχώρησε έως και 17,5% στις 8,4850 ως προς το δολάριο, από 7,2185 που είχε την Παρασκευή, κοντά στο ρεκόρ των 8,58 λιρών στο οποίο είχε υποχωρήσει το Νοέμβριο, πριν από την τοποθέτηση του Αγκμπάλ. Ανέκτησε μέρος των απωλειών μετά τη δήλωση του Τούρκου υπουργού Οικονομικών Λούφτι Ελβάν, ο οποίος είπε πως η Τουρκία θα συνεχίσει να ενεργεί με βάση τους κανόνες της ελεύθερης αγοράς. Αργά χθες το απόγευμα η τουρκική λίρα είχε περιορίσει τις απώλειές της σε 9% και είχε διαμορφωθεί στις 7,95 ως προς το δολάριο.
Η νέα βουτιά της τουρκικής λίρας μεταδόθηκε και στο χρηματιστήριο της Κωνσταντινούπολης, το οποίο διέκοψε δύο φορές τις συναλλαγές λόγω της μεγάλης πτώσης του. Το χρηματιστήριο της Κωνσταντινούπολης έφθασε να υποχωρεί 10%, με τον τραπεζικό δείκτη να καταγράφει ανάλογες απώλειες.
Ο υπουργός Οικονομικών Λούφτι Ελβάν δήλωσε πως οι αρχές της χώρας παραμένουν προσηλωμένες στους κανόνες της ελεύθερης αγοράς και του καθεστώτος ελεύθερης νομισματικής διακύμανσης. Ο Ερντογάν απέλυσε τον Αγκμπάλ δύο ημέρες αφότου η κεντρική τράπεζα αύξησε τα επιτόκια κατά 2%, στο 19%, προκειμένου να αντιμετωπίσει τον καλπάζοντα πληθωρισμό, ο οποίος τρέχει σχεδόν με 16% και συμβάλλει στην ενίσχυση της λίρας. Σε λιγότερο από πέντε μήνες, ο Αγκμπάλ αύξησε τα επιτόκια σχεδόν κατά 9 ποσοστιαίες μονάδες.
Η απομάκρυνσή του συνιστά κατά τον Κρίστιαν Μάτζιο, στρατηγικό αναλυτή στην TD Securities, «χαλαρότερη και κατ’ επέκταση περισσότερο φιλοαναπτυξιακή πολιτική από εδώ και μπρος». Η γνωστή επενδυτική τράπεζα Goldman Sachs προέβλεψε μία «διακεκομμένη» υποχώρηση της λίρας και έναν «προκαταβολικό» κύκλο μείωσης των επιτοκίων, αναφέροντας στους πελάτες της πως επανεξετάζει τις επενδυτικές της συμβουλές.
Σε τηλεφωνική επικοινωνία που είχε με τραπεζίτες, ο νέος διοικητής της κεντρικής τράπεζας Σαχάπ Καβτσίογλου διαμήνυσε πως θα συνεχιστεί η τρέχουσα πολιτική και οποιαδήποτε αλλαγή στα επιτόκια θα εξαρτηθεί από τη μείωση του πληθωρισμού, ο οποίος είναι ο πρωταρχικός στόχος, ανέφερε πηγή που είχε γνώση του τηλεφωνήματος.
Ο Καβτσίογλου, πρώην βουλευτής του AKP, σε άρθρο του τον προηγούμενο μήνα είχε αναφέρει πως τα υψηλά επιτόκια «προκαλούν έμμεσα αύξηση του πληθωρισμού». Η άποψη αυτή φαίνεται να συνάδει με την κατ’ επανάληψη διακηρυγμένη στάση του Ταγίπ Ερντογάν κατά της αύξησης των επιτοκίων και για αυτό ακριβώς τον λόγο επιλέχθηκε να αντικαταστήσει τον Αγκμπάλ.
Περισσότερο εκτεθειμένες οι ισπανικές τράπεζες
Η χρηματοπιστωτική κατάρρευση της Τουρκίας απειλεί να συμπαρασύρει και τις ευρωπαϊκές τράπεζες, που έχουν έντονη παρουσία και ανοίγματα στη γειτονική χώρα. «Η αντικατάσταση του διοικητή της τουρκικής κεντρικής τράπεζας αποτελεί μεγάλο πλήγμα της εμπιστοσύνης των επενδυτών στην Τουρκία. Δεν είναι περίεργο που η γεωγραφική εγγύτητα αφήνει την Ευρώπη πιο εκτεθειμένη», έγραψε αναλυτής της RBC Capital Markets.
Η ισπανική τράπεζα Banco Bilbao Vizcaya Argentaria (BBVA) είναι η περισσότερο εκτεθειμένη στην τουρκική αγορά ευρωπαϊκή τράπεζα, και ακολουθούν η γαλλική BNP Paribas και ο ολλανδικός τραπεζικός όμιλος ING. Η μετοχή της ισπανικής BBVA, η οποία κατέχει σχεδόν το 50% των μετοχών της τουρκικής τράπεζας Garanti, βυθίστηκε έως και 7,7%.
Οι ισπανικές τράπεζες είναι οι περισσότερο εκτεθειμένες σε δάνεια προς την Τουρκία με σχεδόν 60 δισ. δολάρια και ακολουθούν οι τράπεζες της Γαλλίας, της Βρετανίας, της Γερμανίας και της Ιαπωνίας, σύμφωνα με τα στοιχεία της Τράπεζας Διεθνών Διακανονισμών.
Η Τουρκία συνεισέφερε, το 2020, 563 εκατ. ευρώ στα κέρδη της BBVA, καταγράφοντας αύξηση 41% σε σχέση με το 2019, καθιστώντας την Τουρκία την τρίτη μεγαλύτερη αγορά για την εν λόγω τράπεζα, μετά το Μεξικό και την Ισπανία. Το προαναφερθέν ποσό αντιπροσωπεύει το 14,3% των κερδών της BBVA, εξαιρώντας την επιχειρηματική της έδρα.
Ο ολλανδικός τραπεζικός όμιλος ING αποκόμισε από την Τουρκία πέρυσι 420 εκατ. ευρώ, καθιστώντας την την τρίτη μεγαλύτερη αγορά της εκτός Ευρώπης, μετά τις ΗΠΑ και την Αυστραλία.
Η ιταλική Unicredit κατέχει το 20% περίπου της Yapi Kredi, μειώνοντας το μερίδιό της στην εισηγμένη στο χρηματιστήριο της Κωνσταντινούπολης τουρκική τράπεζα από 31,9% τον Φεβρουάριο του 2020 και 40% προηγουμένως. Οι αναλυτές της CViti εκτιμούν πως η Τουρκία θα συνεισφέρει περί το 5% των κερδών της Unicredit το 2021.
Η γαλλική BNP Paribas κατέχει το 50% της TEB Holding, κοινοπραξίας με συμμετοχή του τουρκικού ομίλου Colakoglu Group.
