Η αλλαγή του κλίματος συνιστά μια διπλή πρόκληση: η Ευρώπη καλείται όχι μόνο να προβεί σε βαθιές περικοπές των οικείων εκπομπών αερίων θερμοκηπίου, αλλά και να λάβει μέτρα προσαρμογής στην τρέχουσα και μελλοντική αλλαγή του κλίματος, έτσι ώστε να αμβλύνει τις δυσμενείς συνέπειες της υπερθέρμανσης του πλανήτη στους πληθυσμούς, την οικονομία και το περιβάλλον.
Αυτό είναι το κεντρικό μήνυμα της Πράσινης Βίβλου που δημοσιεύθηκε σήμερα από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και η οποία απαριθμεί τις επιλογές δράσης της ΕΕ για την υποβοήθηση της διαδικασίας προσαρμογής στην αλλαγή του κλίματος στην Ευρώπη. Η προσαρμογή συνίσταται στη λήψη μέτρων για την αντιμετώπιση των μεταβαλλόμενων κλιματικών συνθηκών, π.χ. στην αποδοτικότερη αξιοποίηση σπανιζόντων υδατικών πόρων ή στην πρόνοια για τα ευπαθή και ηλικιωμένα άτομα στις περιόδους καύσωνα. Η Πράσινη Βίβλος αποβλέπει στην έναρξη ενός ευρύτατου δημόσιου διαλόγου για την προσαρμογή στην Ευρώπη, αρχίζοντας με ένα σημαντικό συνέδριο των ενδιαφερομένων μερών που διοργανώνει η Επιτροπή στις 3 Ιουλίου στις Βρυξέλλες.
Παγκόσμιες και ευρωπαϊκές επιπτώσεις της αλλαγής του κλίματος
Στόχος της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι η συγκράτηση της ανόδου της θερμοκρασίας του πλανήτη στους 2°C σε σχέση με τα προβιομηχανικά επίπεδα, δεδομένου ότι πέραν του ορίου αυτού, αυξάνονται γεωμετρικά οι κίνδυνοι μη αναστρέψιμων και, ενδεχομένως, καταστροφικών πλανητικών αλλαγών.
Και όμως, σε πολλά μέρη του κόσμου έχει ήδη χρειαστεί να αντιμετωπιστούν οι επιπτώσεις της κατά 0,76°C αύξησης της παγκόσμιας μέσης θερμοκρασίας, ενώ εάν διατηρηθούν οι τρέχουσες τάσεις, η παγκόσμια θερμοκρασία αναμένεται να αυξηθεί κατά 1,8° ως 4°C στον αιώνα που διανύουμε.
Ακόμη και η κατά 2°C άνοδος της θερμοκρασίας θα έχει σοβαρές επιπτώσεις και η Ευρώπη δεν πρόκειται να μείνει ανεπηρέαστη. Η Ευρώπη έχει ήδη γνωρίσει, τον παρελθόντα αιώνα, άνοδο της θερμοκρασίας κατά 1°C περίπου, δηλαδή ταχύτερη από ό,τι ο παγκόσμιας μέσος όρος, και οι επιπτώσεις είναι σαφώς μετρήσιμες. Για παράδειγμα, οι παγετώνες λιώνουν και τα χιονοδρομικά κέντρα που βρίσκονται σε χαμηλό υψόμετρο κινδυνεύουν να κλείσουν. Η νότια Ευρώπη προβλέπεται να γνωρίσει μεγαλύτερες ξηρασίες και μπορεί να καταστεί υπερβολικά θερμή για θερινές διακοπές. Το κύμα καύσωνα του καλοκαιριού του 2003 ευθύνεται, σύμφωνα με εκτιμήσεις, για 70.000 πρώιμους θανάτους. Η περαιτέρω αλλαγή του κλίματος θα έχει σοβαρές επιπτώσεις στο φυσικό περιβάλλον της Ευρώπης, καθώς και σε όλα σχεδόν τα στρώματα της κοινωνίας και τους τομείς της οικονομίας, συμπεριλαμβανομένης της γεωργίας, της δασοπονίας, της αλιείας, του τουρισμού και της υγείας. Οι παράκτιες περιοχές, οι χαμηλού υψομέτρου εκβολές και οι πυκνοκατοικημένες κοιλάδες ποταμών ενδέχεται να πληγούν ιδιαίτερα από συχνότερες καταιγίδες και πλημμύρες. Επίσης, η αλλαγή του κλίματος θα μπορούσε να προκαλέσει σημαντικές μετακινήσεις πληθυσμών, ακόμη και σε γειτονικές περιοχές.
Ο Επίτροπος περιβάλλοντος Σταύρος Δήμας δήλωσε: «Σε ολόκληρη την Ευρώπη, ο κόσμος θα αισθανθεί ολοένα και περισσότερο τις απειλητικές επιπτώσεις της αλλαγής του κλίματος στην υγεία, την απασχόληση και τη στέγαση και αυτοί που θα πληγούν περισσότερο θα είναι τα πλέον ευάλωτα μέλη της κοινωνίας. Ο αγώνας κατά της αλλαγής του κλίματος είναι διμέτωπος. Καλούμαστε να μειώσουμε δραστικά τις παγκόσμιες εκπομπές αερίων θερμοκηπίου, ώστε να μην αφήσουμε τη μελλοντική αλλαγή του κλίματος να φθάσει σε επικίνδυνα επίπεδα, ταυτόχρονα όμως η Ευρώπη καλείται να προσαρμοστεί στην ήδη συντελούμενη κλιματική αλλαγή.»
»Εάν η ΕΕ και τα κράτη μέλη της δεν προγραμματίσουν από τώρα μία συνεπή αντίδραση σε επίπεδο κοινοτικής πολιτικής, δεν αποκλείεται να υποχρεωθούμε να λάβουμε έκτακτα, μη προβλεφθέντα μέτρα προσαρμογής, για να αντιμετωπίσουμε τις ολοένα και συχνότερες κρίσεις και καταστροφές. Κάτι τέτοιο θα ήταν πολύ δαπανηρότερο.»
Οφέλη της προσαρμογής
Λόγω των ανωτέρω τρεχουσών και μελλοντικών επιπτώσεων, η προσαρμογή στην αλλαγή του κλίματος αποτελεί πλέον ένα απαραίτητο συμπλήρωμα του περιορισμού των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου. Η έγκαιρη κινητοποίηση για την προσαρμογή στην αλλαγή του κλίματος θα μπορούσε να αποφέρει σαφή οικονομικά οφέλη και να αποτρέψει ενδεχόμενες κοινωνικές αναταραχές, προλαμβάνοντας τις τυχόν ζημίες και ελαχιστοποιώντας τις απειλές για τα οικοσυστήματα, την υγεία του ανθρώπου, τις περιουσίες και τις υποδομές. Επίσης, η προσαρμογή θα μπορούσε να δημιουργήσει νέες οικονομικές ευκαιρίες, όπως είναι οι νέες αγορές καινοτόμων προϊόντων και υπηρεσιών.
Επιλογές δράσης σε επίπεδο ΕΕ
Όλοι οι δραστηριοποιούμενοι φορείς πρέπει να συμμετάσχουν ενεργά στην προσαρμογή στην αλλαγή του κλίματος, ενώ ο αποτελεσματικός συντονισμός των μέτρων σε επίπεδο κρατών μελών, περιφερειών και κοινοτήτων θα συντελέσει αποφασιστικά στη συγκράτηση των σχετικών δαπανών. Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι σε θέση να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στη στήριξη των προσπαθειών προσαρμογής, με κατάλληλες ρυθμίσεις των σχετικών πολιτικών, την κάλυψη των γνωστικών κενών και το συντονισμό των στρατηγικών.
Σε ορισμένους τομείς, όπως η γεωργία, η διαχείριση των υδάτων, η προστασία της βιοποικιλότητας και η αλιεία, έχει συντελεστεί σημαντική ολοκλήρωση σε επίπεδο ΕΕ μέσω της ενιαίας αγοράς ή των κοινών πολιτικών. Είναι επομένως λογική η ενσωμάτωση στόχων προσαρμογής στις πολιτικές που ασκούνται στους εν λόγω τομείς,καθώς και στα χρηματοδοτικά προγράμματα της ΕΕ, για παράδειγμα στα προγράμματα που αφορούν την περιφερειακή ανάπτυξη, τη γεωργία, την αλιεία, τις κοινωνικές πτυχές, την έρευνα και την αγροτική ανάπτυξη.
Η Πράσινη Βίβλος προβλέπει την εξέταση τεσσάρων αξόνων δράσης προτεραιότητας:
- πρώιμες δράσεις για τη χάραξη στρατηγικών προσαρμογής σε τομείς όπου το σημερινό γνωστικό επίπεδο είναι ανεπαρκές•
ενσωμάτωση των αναγκών της παγκόσμιας προσαρμογής στις εξωτερικές
-σχέσεις της ΕΕ και οικοδόμηση μιας νέας συμμαχίας με τους ανά τον κόσμο εταίρους•
-κάλυψη γνωστικών κενών σχετικά με την προσαρμογή, με τη βοήθεια της έρευνας σε επίπεδο ΕΕ και της ανταλλαγής πληροφοριών•
-σύσταση ευρωπαϊκής συμβουλευτικής ομάδας για την προσαρμογή στην αλλαγή του κλίματος, της οποίας αποστολή θα είναι η ανάλυση συντονισμένων στρατηγικών και δράσεων.
Επόμενα βήματα
Το συνέδριο της 3ης Ιουλίου στο κτίριο Charlemagne θα δρομολογήσει έναν ευρύτατο δημόσιο διάλογο, ο οποίος θα περιλάβει την ανταλλαγή απόψεων μέσω του Διαδικτύου μέχρι τον Νοέμβριο. Η Πράσινη Βίβλος απευθύνεται, επίσης, στα θεσμικά όργανα και στις επιτροπές της ΕΕ. Οι αποκρίσεις θα ενσωματωθούν στην κατάρτιση ανακοίνωσης για την προσαρμογή στην αλλαγή του κλίματος, η οποία θα εκδοθεί από την Επιτροπή στα τέλη του 2008.
