Ένα νέο πλαίσιο για την στήριξη επιχειρήσεων οι οποίες κρίνονται βιώσιμες, όταν εντός του έτους αρχίσουν να αποσύρονται τα οριζόντια μέτρα στήριξης και τη θέση τους πάρουν στοχευμένες παρεμβάσεις, μπαίνει στο τραπέζι της συζήτησης για τους υπουργούς Οικονομικών της Ευρωζώνης.
Βασικός στόχος είναι η αποφυγή περαιτέρω αύξησης του αριθμού των πτωχεύσεων σε επιχειρήσεις οι οποίες επλήγησαν από την πανδημία. Ο βαθμός με βάση τον οποίο θα μπορέσουν τα κράτη-μέλη να στηρίξουν τις επιχειρήσεις θα εξαρτηθεί και από το πότε και πως θα επιστρέψουν οι δημοσιονομικοί κανόνες. Μια πρώτη συζήτηση θα πραγματοποιηθεί στη σημερινή συνεδρίαση του Eurogroup.
Βάση για τη συγκεκριμένη συζήτηση θα αποτελέσει ανάλυση της αρμόδιας διεύθυνσης Οικονομικών Υποθέσεων της Κομισιόν σύμφωνα με την οποία τα μέτρα που ελήφθησαν από τα κράτη-μέλη περιόρισαν σε σημαντικό βαθμό τις πτωχεύσεις επιχειρήσεων. Ωστόσο, «καθώς τα μέτρα στήριξης των επιχειρήσεων αρχίζουν να λήγουν, σταδιακά θα χρειαστεί να αντικατασταθούν από πιο στοχευμένα προγράμματα».
Σύμφωνα με την ατζέντα του Eurogroup, οι υπουργοί Οικονομικών της ευρωζώνης καλούνται να προχωρήσουν σε μια αποτίμηση της κατάστασης γύρω από το κίνδυνο αύξησης των πτωχεύσεων στις χώρες τους όπως και να παρουσιάσουν την προσέγγιση που θα ακολουθηθεί γύρω από τη σταδιακή απόσυρση των μέτρων στήριξης των επιχειρήσεων όπως και τα μέτρα που σχεδιάζονται προκειμένου να αποφευχθούν οι χρεοκοπίες σε όσες επιχειρήσεις παραμένουν βιώσιμες. Μία συζήτηση η οποία ναι με ξεκινά τώρα αλλά θα συνεχιστεί το επόμενο χρονικό διάστημα και θα επικεντρωθεί στο ζήτημα των πτωχευτικών πλαισίων τον Απρίλιο.
Ο αντίκτυπος της πανδημίας στις επιχειρήσεις
Στο σημείωμα της Κομισιόν αναγνωρίζεται ότι η πανδημία είχε σημαντικό αντίκτυπο στις επιχειρήσεις, ασκώντας ιδιαίτερη πίεση στις ευάλωτες επιχειρήσεις και φέρνοντας σε δύσκολη κατάσταση εταιρίες που ήταν υγιείς πριν την πανδημία. Οι επιπτώσεις δεν είναι οι ίδιες σε όλους τους τομείς δραστηριότητας καθώς οι μεγαλύτερες απώλειες καταγράφονται σε κλάδους όπως ο τουρισμός και οι μεταφορές. «Το ποσοστό των επιχειρήσεων που βρίσκονται σε δυσχέρεια ρευστότητας μετά την εξάντληση των αποθεμάτων ασφαλείας κεφαλαίου κίνησης κυμαίνεται από το 8% του συνόλου των επιχειρήσεων στην κατασκευή ηλεκτρονικών υπολογιστών και ηλεκτρονικών έως 75% στον τομέα των υπηρεσιών στέγασης και τροφίμων».
Η έλλειψη ρευστότητας είναι πιθανότερο να μεταφραστεί σε ανησυχίες φερεγγυότητας για επιχειρήσεις που ήταν οικονομικά ευάλωτες στην αρχή της κρίσης. Αυτές οι επιχειρήσεις, που καθορίζονται από την υψηλή πιθανότητα αθέτησης υποχρεώσεων πριν από την κρίση, ενδέχεται να αντιμετωπίσουν μεγαλύτερες δυσκολίες στην χρηματοδότηση τους από τις τράπεζες.
Σχεδόν οι μισές από τις επιχειρήσεις που βρίσκονταν σε κίνδυνο ρευστότητας μέχρι το τέλος του 2020, λόγω του σοκ του Covid-19, είχαν ήδη υψηλό κίνδυνο αθέτησης εξυπηρέτησης των υποχρεώσεων τους πριν από την κρίση και, ως εκ τούτου, είναι πιθανότερο να αντιμετωπίσουν ανησυχίες φερεγγυότητας στη συνέχεια της.
Μεταξύ των επιχειρήσεων που αντιμετωπίζουν κινδύνους ρευστότητας κατά τη διάρκεια της πανδημίας, σχετικά λίγες επιχειρήσεις στους τομείς που επλήγησαν περισσότερο ήταν οικονομικά ευάλωτες πριν από την πανδημία του Covid-19. Για παράδειγμα, μόλις το 38% των επιχειρήσεων που αντιμετωπίζουν κινδύνους ρευστότητας λόγω του covid-19 στον τομέα των υπηρεσιών στέγασης και τροφίμων ήταν οικονομικά ευάλωτες πριν από την εκδήλωση της πανδημίας, ενώ το 80% των επιχειρήσεων που βρίσκονται σε κίνδυνο ρευστότητας στην κατασκευή υπολογιστών και ηλεκτρονικών ήταν οικονομικά ευάλωτες πριν από την κρίση.
Καθώς εξελίσσεται η κρίση covid-19, οι επιχειρήσεις στην ευρωζώνη αντιμετώπισαν τις ελλείψεις ρευστότητας καταφεύγοντας σε δικά τους ταμειακά αποθέματα, σε νέα προγράμματα δανεισμού και κρατικής στήριξης. Οι εταιρικές πιστώσεις αυξήθηκαν σημαντικά το 2020, με τον τραπεζικό δανεισμό να φθάνει στο πολλαπλάσιο των προ-πανδημικών επιπέδων σε ορισμένες χώρες.
Οι κρατικές εγγυήσεις δανείων αποτελούν ελαφρυντικό παράγοντα για τον πιστωτικό κίνδυνο τόσο των επιχειρήσεων όσο και των τραπεζών, αλλά ενδέχεται να δημιουργήσουν κίνδυνο αύξησης του δημοσιονομικού κόστους μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα, σε περίπτωση που οι εγγυήσεις αυτές καταπέσουν.
Η αυξημένη οικονομική δυσχέρεια σε ολόκληρο τον επιχειρηματικό τομέα δεν αντικατοπτρίζεται ακόμη στους δείκτες των Μη Εξυπηρετούμενων Δανείων. Το ποσοστό των εταιρικών ΜΕΔ της ευρωζώνης το 2ο τρίμηνο του 2020 ήταν στο 5,23% οριακά χαμηλότερο από το α΄τρίμηνο του 2020 που ήταν στο 5,26% και από 6,29% το β' τρίμηνο του 2019.
Όπως τονίζεται, οι βασικοί δείκτες ΜΕΔ δεν αντικατοπτρίζουν ακόμη την επικείμενη επιδείνωση του πιστωτικού προφίλ των δανειοληπτών. Επιπλέον, ο αριθμός των πτωχεύσεων το 2020 μειώθηκε σε σχέση με το 2019, λόγω διοικητικών καθυστερήσεων και, σε ορισμένες χώρες, αποπληρωμής δανείων και προσωρινής χαλάρωσης των κανονισμών πτώχευσης.
Μετά τη λήξη των πρωτοφανών μέτρων στήριξης, ορισμένες επιχειρήσεις είναι πιθανό να μην μπορούν να καλύψουν τις δανειακές τους υποχρεώσεις. Αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση των ΜΕΔ και των πτωχεύσεων. Το 3ο τρίμηνο του 2020, τα δάνεια σε αναστολή ανήλθαν σε 587 δισ. ευρώ, εκ των οποίων περίπου το 60% σχετιζόταν με επιχειρηματικά δάνεια. Επιπλέον, 289 δις. ευρώ δανείων ήταν εγγυημένα από το Δημόσιο, καλύπτοντας σχεδόν το 70% αυτών.
Η σταδιακή κατάργηση των μέτρων στήριξης, η ικανότητα των εταιρειών να αποπληρώσουν το χρέος θα είναι συνάρτηση των αρχικών επιπέδων χρέους, των επιπτώσεων της κρίσης και των μελλοντικών προοπτικών εσόδων.
Συνολικά, ο όγκος των ΜΕΔ αναμένεται να αυξηθεί σε ολόκληρη την ΕΕ, αν και ο χρόνος και το μέγεθος αυτής της αύξησης παραμένουν αβέβαια. Η ισχυρότερη κεφαλαιακή θέση των τραπεζών σε σύγκριση με τη χρηματοπιστωτική κρίση θα πρέπει να τις βοηθήσει να απορροφήσουν καλύτερα το σοκ αυτή τη φορά.
Προς στοχευμένα μέτρα στήριξης
Πολλά μέτρα αναμένεται να καταργηθούν σταδιακά κατά τη διάρκεια του 2021. Το μείγμα πολιτικής που χρησιμοποιείται θα πρέπει να εξισορροπήσει προσεκτικά τους κινδύνους και να διαχειριστεί τους μεσοπρόθεσμους κινδύνους δημοσιονομικής και χρηματοπιστωτικής σταθερότητας.
Επιπλέον, θα πρέπει να αντικατοπτρίζει διαρθρωτικούς μετασχηματισμούς που σχετίζονται με την ψηφιακή και πράσινη οικονομία, οι οποίοι θα επηρεάσουν τα επιχειρηματικά μοντέλα και την αγορά εργασίας –για ορισμένους τομείς περισσότερο από ό, τι για άλλους– στην περίοδο μετά την κρίση.
«Κλειδί» για την αντιμετώπιση μιας πιθανής αύξησης των πτωχεύσεων είναι η ύπαρξη αποτελεσματικών πλαισίων αφερεγγυότητας τα οποία θα παρέχουν κίνητρα που θα συμβάλλουν στην αποπληρωμή του χρέους που κρίνεται βιώσιμο και την γρήγορη επίλυση του μη βιώσιμου χρέους. Να μην ξεχνάμε ότι στην Ελλάδα το α΄ 6μηνο του έτους αναμένεται να τεθεί σε εφαρμογή το νέο πτωχευτικό πλαίσιο.
Είναι χαρακτηριστικό ότι η Κομισιόν στο σημείωμα της προς τους υπουργούς Οικονομικών της ευρωζώνης επισημαίνει ότι για αυτό το ζήτημα ίσως σε ορισμένες χώρες χρειαστεί περαιτέρω ενίσχυση από το Ταμείο Ανάκαμψης με ουσιαστικά κίνητρα και στήριξη.
Ραλλού Αλεξοπούλου
