Από την έντυπη έκδοση
Των Σοφίας Εμμανουήλ και Φάνη Ζώη
Τα μεν επιδημιολογικά δεδομένα θα ξεκαθαρίσουν το τοπίο σε σχέση με τον κίνδυνο νέου lockdown, ενδεχόμενο που απειλεί τη βιωσιμότητα μίας στις δύο επιχειρήσεις και τα δε μέτρα αποτελούν πρόκριμα για την ομαλή συνέχεια της λειτουργίας της αγοράς όταν οι επιχειρήσεις θα αρχίσουν να πληρώνουν τα «σπασμένα» της πανδημίας, υποχρεώσεις που σήμερα έχουν «παγώσει».
Τα παραπάνω επιβεβαιώνουν στοιχεία έρευνας του Εμπορικού Συλλόγου Αθηνών (ΕΣΑ) σε στελέχη αντιπροσωπευτικού δείγματος επιχειρήσεων, η οποία αναδεικνύει το «κούρεμα» οφειλών, την ενίσχυση της επιστρεπτέας προκαταβολής και τη μείωση των ενοικίων μέχρι το τέλος της πανδημίας ως τους καταλύτες που θα εγγυηθούν τη βιωσιμότητα του κλάδου, η οποία δείχνει εύθραυστη στην παρούσα φάση.
Ο πρόεδρος του ΕΣΑ, Σταύρος Καφούνης
Όπως σημειώνει στη «Ν» ο Σταύρος Καφούνης, πρόεδρος του ΕΣΑ, η πρώτη εβδομάδα, όπως ήταν αναμενόμενο, έφερε χαμόγελα τόσο μέσα όσο και έξω από τα καταστήματα. Όπως περιγράφει, «οι καταναλωτές μετά από οκτώ εβδομάδες είχαν την ευκαιρία να κάνουν τα ψώνια τους και οι έμποροι επιτέλους να αποκτήσουν λόγο ύπαρξης. Τα στοιχεία όμως της πρώτης εβδομάδος δεν πρέπει να μας αποπροσανατολίσουν από τη σκληρή πραγματικότητα που βιώνουν οι επιχειρήσεις, που μετά από δύο lockdown και ένα ενδιάμεσο υποτονικό διάστημα λειτουργίας έχουν δημιουργήσει εμπρός τους ένα τεράστιο βουνό υποχρεώσεων». Σύμφωνα με τον κ. Καφούνη, «η πολιτεία πρέπει να συνεχίσει τη στήριξη των επιχειρήσεων για όσο διαρκεί η κρίση και με γενναιότητα να ρυθμίσει και να κουρέψει τις υποχρεώσεις που δημιουργήθηκαν, ώστε να επιβιώσουν οι επιχειρήσεις και να διατηρηθούν οι θέσεις εργασίας. Σήμερα όμως πρωταρχικό καθήκον είναι όλοι μας να τηρούμε αυστηρά τα μέτρα προστασίας, για να μη ρισκάρουμε ούτε μία ανθρώπινη ζωή και το λιανεμπόριο να γίνει το παράδειγμα που θα επαναφέρει στη λειτουργία και τους υπόλοιπους κλάδους της αγοράς που παραμένουν κλειστοί».
Η πρώτη βδομάδα
Αν και η ανάκαμψη της ψυχολογίας εμπόρων και καταναλωτών είναι δεδομένη μία εβδομάδα μετά την άρση των περιορισμών, παρ’ όλα αυτά οι ουρές έξω από τα καταστήματα και ο συνωστισμός σε εμπορικές πιάτσες εγείρουν ανησυχίες για πιθανή κλιμάκωση της υγειονομικής κρίσης σε μια περίοδο που το πρόγραμμα μαζικών εμβολιασμών δεν προοδεύει με τον προβλεπόμενο ρυθμό. Θα χρειαστούν ωστόσο μερικές ημέρες ακόμη για να καταγραφούν πιθανές επιπτώσεις.
Εξαιρώντας αυτούς τους κινδύνους, η εικόνα της αγοράς, παρά τους περιορισμούς στον αριθμό των καταναλωτών που βρίσκονται ταυτόχρονα σε ένα κατάστημα και την αναμονή στους εξωτερικούς χώρους, ικανοποιεί και τους πιο δύσπιστους. Καταναλωτές κάθε ηλικίας έσπευσαν στα καταστήματα, με τους πιο νέους να προτιμούν τα καταστήματα του κέντρου και τους μεγαλύτερους να επιλέγουν εμπορικά καταστήματα και μαγαζιά στην περίμετρο του Δήμου Αθηναίων. Είναι εξάλλου ενδεικτικό ότι οι έξι στις δέκα επιχειρήσεις της Αττικής ωφελήθηκαν από την επανεκκίνηση εμφανίζοντας είτε αύξηση είτε σταθερότητα στα έσοδά τους εν μέσω εκπτώσεων, το ύψος των οποίων ξεπέρασε κάθε προηγούμενο.
Παραδοσιακά οι εκπτώσεις ξεκινούν με μειωμένες τιμές της τάξης του 20%-40% και κλιμακώνονται προς το τέλος της εκπτωτικής περιόδου. Φέτος τα περισσότερα καταστήματα, σε ποσοστό 54%, μπήκαν στη μάχη του εκπτωτικού τζίρου, που υπολογίζεται περί τα 5 δισ. ευρώ, με μειωμένες τιμές 40% έως 50%, ενώ το 35% κινήθηκε στο μοτίβο των προηγούμενων ετών (με εκπτώσεις 20% έως 40%).
Αύξηση του τζίρου
Αν και στο 39% των επιχειρήσεων η μείωση πωλήσεων συνεχίστηκε την πρώτη εβδομάδα επαναλειτουργίας των καταστημάτων, το 31% δηλώνει αύξηση τζίρου στην έρευνα και ένα 30% αναφέρει ότι οι πωλήσεις τους κινήθηκαν στα περσινά επίπεδα. Σημειώνεται ότι συγκριτικά με την πρώτη εβδομάδα των περσινών εκπτώσεων (που ήταν απογοητευτική, όπως τονίζουν παράγοντες της αγοράς) φέτος η αγορά υπεραπέδωσε, με αύξηση που εκτιμάται στο 35% στις συνολικές πωλήσεις λιανικής, με σημαντική αύξηση στον όγκο πωλήσεων ένδυσης και υπόδησης.
Ο εμπορικός κόσμος δηλώνει ικανοποίηση αλλά αναγνωρίζει ότι δεν έχει εκλείψει ο υγειονομικός κίνδυνος. Αν και τηρούν με επιμέλεια τα μέτρα εντός των καταστημάτων τους, δεν είναι εύκολο να διαχειριστούν την κατάσταση εκτός αυτών. Οι εικόνες του Σαββατοκύριακου, με ατέλειωτες ουρές και πολυκοσμία, σε εμπορικούς δρόμους αλλά και σε malls, δεν αφήνει στους επαγγελματίες περιθώρια να χαρούν τα πολλαπλά οφέλη από την τόνωση της ζήτησης. Ο φόβος ενός νέου lockdown, που παραμένει στην ατζέντα του κυβερνητικού επιτελείου, αποτελεί εφιάλτη για μία στις δύο επιχειρήσεις. Στο ερώτημα που έθεσε η ομάδα του ΕΣΑ στην έρευνα που έτρεξε: «σε περίπτωση ενός νέου lockdown, θα μπορέσετε να επαναλειτουργήσετε την επιχείρησή σας;», το 49% είπε «όχι»! Επιβεβαιώνεται έτσι η πρόβλεψη του επικεφαλής του ΕΣΑ, Σταύρου Καφούνη, ότι μία στις δύο εμπορικές επιχειρήσεις αντιμετωπίζει το φάσμα της χρεοκοπίας και δεν θα τα καταφέρει χωρίς στοχευμένα μέτρα, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για θέσεις εργασίας, εισφορές σε ασφαλιστικά ταμεία και φορολογικά έσοδα.
Είναι επίσης ενδεικτικό ότι για να κρατηθούν όρθιες οι επιχειρήσεις του λιανεμπορίου έχουν υπαχθεί στα υφιστάμενα προγράμματα προστασίας των πληττόμενων επιχειρήσεων κι έχουν κάνει χρήση κάθε χρηματοδοτικού εργαλείου στο οποίο έχουν πρόσβαση. Ένα από τα μέτρα είναι η αναστολή των συμβάσεων εργασίας, από το οποίο απεντάχθηκαν οι περισσότερες επιχειρήσεις προκειμένου να επαναλειτουργήσουν τα καταστήματά τους. Το 80% των επιχειρήσεων επανέφερε πάνω από το 50% των υπαλλήλων που είχε θέσει σε αυτό το καθεστώς. Σύμφωνα με τα στοιχεία του ΕΣΑ, τα οποία έχει στη διάθεσή της η «Ν», ποσοστό 32% επανέφερε το 75% των εργαζομένων, το 26% τους επανέφερε όλους και το 22% διέκοψε την αναστολή των συμβάσεων στο 50% και άνω.
Επιστρεπτέες
Ένα μέτρο που φάνηκε να απαντά στις ανάγκες της αγοράς ανακουφίζοντας εκατοντάδες χιλιάδες επαγγελματίες, ήταν οι επιστρεπτέες προκαταβολές. Τα στοιχεία της έρευνας του ΕΣΑ είναι αποκαλυπτικά, αφού οι 93 στις 100 επιχειρήσεις λένε ότι έκαναν χρήση του μέτρου. Το γεγονός αυτό δεν αποτελεί έκπληξη εάν αναλογιστεί κανείς ότι για δυόμιση μήνες, με εξαίρεση τις ημέρες που η αγορά λειτούργησε με το μοντέλο click away, στα ταμεία των εμπορικών καταστημάτων δεν μπήκε ούτε ένα ευρώ, ενώ ακόμη και οι κορυφαίες εταιρείες της αγοράς, με οργανωμένη παρουσία στο online κανάλι και υψηλές επιδόσεις, δεν κατάφεραν να αποσπάσουν μέσω των e-shop τους πάνω από το 1/5 με 1/4 του τζίρου που κάνει το δίκτυο των φυσικών καταστημάτων τους. Εξάλλου, μόλις τρεις στις δέκα επιχειρήσεις (31%) είναι σε θέση να καλύψουν δανειακές, ασφαλιστικές και φορολογικές υποχρεώσεις. Το 69% δηλώνει πλήρη αδυναμία!
Αναγκαίες πρωτοβουλίες
Τα παραπάνω αποτελούν καμπανάκι για την επόμενη μέρα του λιανεμπορίου θέτοντας ένα σαφές πλαίσιο για τις αναγκαίες πρωτοβουλίες που θα σώσουν την αγορά αλλά και την οικονομία από νέες περιπέτειες. Τα στελέχη της αγοράς προτεραιοποιούν αυτές τις πρωτοβουλίες ως εξής:
* Ρύθμιση και κούρεμα οφειλών θεωρεί ως το σημαντικότερο από τα μέτρα για την επιβίωση της επιχείρησής του ένας στους δύο επιχειρηματίες (49%).
* Ενίσχυση της επιστρεπτέας προκαταβολής προτεραιοποιεί το 23%.
* Μείωση των ενοικίων μέχρι το τέλος της πανδημίας είναι το σημαντικότερο μέτρο για την επιβίωση μίας στις πέντε επιχειρήσεις (21%).
* Νέα χρηματοδοτικά εργαλεία χρειάζεται μία στις δέκα επιχειρήσεις (7%).
Η ταυτότητα της έρευνας
Τα συμπεράσματα προκύπτουν από ερωτηματολόγιο που κατήρτισε ο ΕΣΑ σε αντιπροσωπευτικό δείγμα 100 επιχειρήσεων από όλους τους εμπορικούς κλάδους και κυρίως από την αγορά ένδυσης/υπόδησης (80% των συμμετεχόντων). Το δείγμα επίσης περιλαμβάνει τόσο επιχειρήσεις του κέντρου της Αθήνας όσο και καταστήματα σε περιφερειακές αγορές εντός και εκτός του Δήμου Αθηναίων.
Με πτώση 30%-40% ο τζίρος αρτοποιείων και ζαχαροπλαστείων Θεσσαλονίκης
Ξεπερνά το 30% και αγγίζει ακόμη και το 40% η μείωση τζίρου των αρτοποιείων της Θεσσαλονίκης, σύμφωνα με το σωματείο τους, ενώ στον «αδερφό» κλάδο των ζαχαροπλαστείων η πτώση κυμαίνεται στο 30%-35%, ενώ -σύμφωνα με την τοπική συντεχνία του κλάδου- και το 2021, ιδιαίτερα για τα ζαχαροπλαστεία, παραμένει σε ομίχλη αβεβαιότητας.
Σύμφωνα με την πρόεδρο του Σωματείου Αρτοποιών Νομού Θεσσαλονίκης «Ο Προφήτης Ηλίας» Έλσα Κουκουμέρια, ο κλάδος -παρότι παρέμεινε ανοιχτός- «πηγαίνει ασθμαίνοντας», με απώλειες τζίρων της τάξης του 30%-40% για το 2020. Στο πρώτο lockdown πολύς κόσμος ζύμωνε στο σπίτι ή από φόβο αγόραζε ψωμιά μεγάλης διάρκειας, ενώ στο δεύτερο υπάρχει στροφή στο φρέσκο ψωμί από τον φούρνο της γειτονιάς. Επειδή όμως η αγορά με την αγορά δουλεύει, το κλείσιμο τόσο της εστίασης όσο και των ξενοδοχείων και των εμπορικών καταστημάτων έφερε μεγάλες απώλειες, ιδιαίτερα στα αρτοποιεία του κέντρου. Παράλληλα, η ζήτηση για σνακ και πίτες είναι περιορισμένη.
Ομαλοποίηση
Τις ελπίδες του για το 2021 εναποθέτει ο κλάδος, ο οποίος πάντως δεν έχει καταγράψει λουκέτα στη Θεσσαλονίκη, σε αντίθεση με άλλες πόλεις, στο άνοιγμα των σχολείων και στην πρόοδο των εμβολιασμών, ενώ υπάρχει αισιοδοξία για ομαλοποίηση από το Πάσχα, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι η ζημία δέκα μηνών μπορεί να διορθωθεί μέσα σε ένα τρίμηνο. Αίτημα του κλάδου δεν είναι άλλο από την πάταξη του παρεμπορίου και την τήρηση της νομοθεσίας για τη συσκευασία -καθώς συνεχίζονται οι ανεξέλεγκτες εισαγωγές όχι μόνο αλεύρων αλλά και χύμα ασυσκεύαστων ψωμιών από τη Βουλγαρία και τα Σκόπια, και μάλιστα στην τρέχουσα υγειονομική κρίση-, όπως επίσης και η τήρηση της νομοθεσίας σχετικά με την παραγωγή ψωμιού τις Κυριακές. «Εμείς ζητάμε να επικρατήσει ο ελεύθερος ανταγωνισμός, όχι όμως η αναρχία» σημειώνει η πρόεδρος του σωματείου. Ο νομός Θεσσαλονίκης έχει 750 αρτοποιεία και η πόλη 350, κατά κανόνα οικογενειακές επιχειρήσεις (οι αλυσίδες αρτοζαχαροπλαστείων δεν ανήκουν στο σωματείο).
Ζαχαροπλαστεία
Στο 30%-35% κυμαίνεται η πτώση τζίρου στο μεταξύ και στα ζαχαροπλαστεία τόσο της Θεσσαλονίκης όσο και πανελλαδικά, όπως αναφέρει στη «Ν» ο πρόεδρος της Συντεχνίας Ζαχαροπλαστών Θεσσαλονίκης και αντιπρόεδρος του Βιοτεχνικού Επιμελητηρίου Θεσσαλονίκης και της Ομοσπονδίας Επαγγελματοβιοτεχνών Ζαχαροπλαστών Ελλάδας (ΟΕΖΕ) Μάριος Παπαδόπουλος.
Μπορεί ο Δεκέμβριος λόγω των εορτών να ήταν μια καλή περίοδος, όμως τόσο κατά τα δυο lockdowns της αγοράς, όσο και σήμερα, που η αγορά είναι ανοιχτή, ο κλάδος κινείται καθοδικά, καθώς δεν υπάρχουν οι εκδηλώσεις κοπής βασιλόπιτας από συλλόγους και σωματεία, ούτε τα αποκριάτικα πάρτι, αλλά επίσης δεν υπάρχει ακόμη εικόνα αν το καλοκαίρι θα γίνουν -και με ποιους όρους- γάμοι και βαφτίσεις - με μια λέξη ο κλάδος βρίσκεται φέτος σε κλίμα μεγάλης αβεβαιότητας.
Κύριο ζητούμενο βάσει των παραπάνω, σύμφωνα με τον κ. Παπαδόπουλο, δεν είναι οι επιδοτήσεις και οι ενισχύσεις, αλλά ένας ουσιαστικός διάλογος για την επόμενη ημέρα της πανδημίας και «να δει η πολιτεία το ζαχαροπλαστείο όπως πραγματικά είναι, δηλαδή μια βιοτεχνική δράση, εντάσεως εργασίας, να μειωθούν τα μη μισθολογικά κόστη, να δοθούν κίνητρα κ.ο.κ. Δεν πρέπει να υπάρχουν παιδιά και αποπαίδια». Η Συντεχνία Ζαχαροπλαστών διαθέτει 165 μέλη με 350 μαγαζιά.
Κυβέρνηση: Όλοι θα τύχουν στήριξης
Ικανοποιημένη είναι η κυβέρνηση από τα πρώτα στοιχεία που προκύπτουν από το άνοιγμα του λιανεμπορίου, όπως είπε ο αν. υπουργός Ανάπτυξης, Νίκος Παπαθανάσης, μιλώντας στο Open TV, ωστόσο έκανε έκκληση για τήρηση των μέτρων.
Ο κ. Παπαθανάσης αναφέρθηκε και στα επόμενα βήματα της κυβέρνησης σχετικά με την άρση μέτρων του lockdown και επανέλαβε ότι το άνοιγμα της εστίασης θα καθυστερήσει. «Η επιτροπή δεν έχει συζητήσει για την εστίαση. Αν δουν οι επιδημιολόγοι ότι μπορούν να βάλουν μέσα στη συζήτηση την εστίαση, θα το κάνουμε. Η εστίαση θα παραμείνει για διάστημα ακόμα κλειστή».
Σε ό,τι αφορά τα πρακτορεία ΟΠΑΠ, τόνισε ότι πρόθεση είναι να ανοίξουν, ενώ σχετικά με το άνοιγμα των χιονοδρομικών κέντρων απάντησε: «Γνωρίζουμε ότι μπορεί να χαθεί η σεζόν, αλλά δεν μπορούμε να πάμε μπροστά από την υγεία. Οι επιστήμονες είπαν ότι πρέπει να ανοίξουν τα σχολεία και μετά να συζητηθεί το θέμα αυτό αν κρίνουν ότι μπορούν».
Και κατέληξε: «Κατανοούμε τους επαγγελματίες και τους στηρίζουμε με μέτρα. Κάνοντας στο τέλος τον απολογισμό όλοι θα τύχουν στήριξης. Στο τέλος θα υπάρξει συνολική αντιμετώπιση του προβλήματος για να μην κλείσουν επιχειρήσεις».
«Θα είναι καταστροφικό για όλους ένα τρίτο αυστηρό, απαγορευτικό lockdown», δήλωσε ο γενικός γραμματέας Εμπορίου Παναγιώτης Σταμπουλίδης σχολιάζοντας τις ουρές και τον συνωστισμό που παρατηρήθηκε χθες Σάββατο στους κεντρικούς εμπορικούς δρόμους της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης.
«Πρέπει ο καθένας να δείξει αυτοπειθαρχία, να σεβαστεί τον εαυτό του. Μη νομίζει ότι με τα επαναλαμβανόμενα SMS κοροϊδεύει το κράτος, τον εαυτό του κοροϊδεύει», τόνισε ο κ. Σταμπουλίδης.
Ανέφερε ότι τα καταστήματα θα είναι ανοικτά και την ερχόμενη Κυριακή, ενώ σημείωσε ότι υπάρχει δυναμική στην αγορά και ότι η αύξηση πωλήσεων, κυρίως σε υποδήματα και ρούχα, ξεπερνάει το 30%.
