Το σχέδιο νόμου «Αναμόρφωση και τροποποίηση του κωδικοποιημένου νόμου 2190/1920 Περί ανωνύμων εταιριών - Ενσωμάτωση της Οδηγίας 2006/68/ΕΚ και της Οδηγίας 2003/58/ΕΚ» κατέθεσαν σήμερα στη Βουλή ο υπουργός Ανάπτυξης Δημήτρης Σιούφας και ο υφυπουργός Ανάπτυξης Γιάννης Παπαθανασίου.
Όπως επισημαίνεται στη σχετική ανακοίνωση του ΥΠΑΝ, η ψήφιση του αναμορφωμένου και τροποποιημένου νόμου περί ανωνύμων εταιριών εντάσσεται στο πλαίσιο της ευρύτερης μεταρρύθμισης που βρίσκεται σε εξέλιξη και έρχεται να συμβάλλει στην αντιμετώπιση μιας σειράς από διαρθρωτικά προβλήματα που υπάρχουν και αφορούν στην «εταιρική καθημερινότητα», όπως είναι η διοικητική κηδεμονία και εποπτεία της ανώνυμης εταιρίας, ο απόμακρος χαρακτήρας του κ.ν. 2190/1920 προς τους μετόχους και τη μειοψηφία και το ξεπερασμένο πλέον καθεστώς ευθύνης του Διοικητικού Συμβουλίου της εταιρίας.
Επιπλέον -όπως σημειώνεται- η δυναμική της εξέλιξης στους τομείς των εταιριών, της οικονομίας της αγοράς και του ανταγωνισμού επέβαλαν την προσαρμογή του ισχύοντος πλαισίου στα νέα δεδομένα λειτουργίας των αγορών και στο διεθνή ανταγωνισμό, για τους ακόλουθους, κυρίως, λόγους:
Πρώτον είχε καταστεί επιτακτική η ανάγκη εναρμόνισης διατάξεων του κ.ν. 2190/1920 α) με το κοινοτικό δίκαιο γενικότερα και ειδικότερα με την Οδηγία 2006/68/ΕΚ σχετικά με τη σύσταση της ανωνύμου εταιρίας και τη διατήρηση και τις μεταβολές του κεφαλαίου της και εν μέρει με την Οδηγία 2003/58/ΕΚ σχετικά με απαιτήσεις δημοσιότητας και β) με την πρόσφατη νομολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας και των λοιπών διοικητικών δικαστηρίων επί διαφόρων θεμάτων, μεταξύ των οποίων και η μορφή του καταστατικού ανωνύμου εταιρίας.
Δεύτερον, το ίδιο επιτακτικά προέβαλε και η ανάγκη συμπλήρωσης των διατάξεων με εισαγωγή νέων θεσμών, όπως για παράδειγμα η δυνατότητα τηλεδιάσκεψης στις συνεδριάσεις του διοικητικού συμβουλίου και της γενικής συνέλευσης που διευρύνουν τις εταιρικές δυνατότητες, εκσυγχρονίζουν και διευκολύνουν τη λειτουργία ανωνύμων εταιριών.
Τέλος, όπως διευκρινίζεται, επελέγη η διατήρηση του αρχικού νόμου (ν. 2190/1920) με τροποποιήσεις πάνω στο γνωστό κείμενο, προκειμένου να καταστεί ευχερέστερη η χρήση του, λόγω της διατήρησης των γνώριμων διατάξεων, αλλά και της αρίθμησής τους.
Η αναμόρφωση που επιχειρείται με το προτεινόμενο σχέδιο νόμου κινείται στους εξής γενικούς άξονες:
Πρώτον, μειώνεται δραστικά η διοικητική παρέμβαση στη σύσταση και τη λειτουργία της ανώνυμης εταιρίας. Όπως επισημαίνεται, η Ελλάδα είναι από τις ελάχιστες χώρες στον ευρωπαϊκό χώρο, που διατηρεί τη διοικητική κηδεμονία και εποπτεία της ανώνυμης εταιρίας, η οποία με το σχέδιο αυτό περιορίζεται. ¶ρα μειώνονται δραστικά τα γραφειοκρατικά εμπόδια και οι καθυστερήσεις.
Δεύτερον, καταβάλλεται μέριμνα για την ενίσχυση της θέσης των μετόχων. Η ενίσχυση της θέσης των μετόχων αποτελεί κίνητρο επενδύσεων και δημιουργεί κλίμα εμπιστοσύνης στην αγορά, υπογραμμίζεται στην ανακοίνωσεη του ΥΠΑΝ και προστίθεται: «Η ενίσχυση όμως δεν είναι απότομη και έντονη, διότι διαφορετικά θα ελλόχευε ο κίνδυνος ανατροπής ισορροπιών και προσδοκιών στις επιχειρήσεις, με δυσμενή αποτελέσματα. Αντιθέτως, είναι απόλυτα σταθμισμένη με βάση τη μέχρι σήμερα εμπειρία».
Τρίτον, διευρύνονται τα περιθώρια καταστατικών διαμορφώσεων. Τούτο σημαίνει ότι δίνεται η δυνατότητα στους μετόχους να διαμορφώνουν ελεύθερα κάποια επιμέρους θέματα στο καταστατικό ή να προβλέπουν διαφορετικές ρυθμίσεις στο καταστατικό από ορισμένα αναφερόμενα στον νόμο.
Τέταρτον, εισάγονται ρυθμίσεις που διευκολύνουν τις επιχειρηματικές επιλογές των ενδιαφερομένων ή απλοποιούν τη σύσταση και τη λειτουργία της εταιρίας, όπως για παράδειγμα η δυνατότητα ίδρυσης μονοπρόσωπης ανώνυμης εταιρίας, η αύξηση των δυνατοτήτων έκδοσης προνομιούχων μετοχών και η αναμόρφωση της διαδικασίας μείωσης του μετοχικού κεφαλαίου.
Πέμπτον, αναθεωρούνται ορισμένα μείζονος σημασίας ζητήματα του δικαίου των ανωνύμων εταιριών και ρυθμίζονται επιμέρους ζητήματα. Τέτοια ζητήματα, για παράδειγμα, αποτελούν το καθεστώς ευθύνης του διοικητικού συμβουλίου, καθώς και το καθεστώς ακυρότητας ή ακυρωσίας των αποφάσεων της γενικής συνέλευσης, τα οποία αναθεωρούνται, διευκρινίζονται και εκσυγχρονίζονται.
Τέλος, προβλέπονται μεταβατικές διατάξεις για την ομαλή μετάβαση στις νέες ρυθμίσεις.
Με βάση τους παραπάνω άξονες, το σχέδιο του νέου κωδικοποιημένου νόμου 2190/1920 περί ανωνύμων εταιριών περιλαμβάνει μία σειρά σημαντικών καινοτομιών, κυριότερες από τις οποίες είναι οι ακόλουθες:
1. Δεν απαιτείται έλεγχος της Διοίκησης για τη σύσταση ή την τροποποίηση του καταστατικού εταιριών με κεφάλαιο μέχρι 3 εκ. ευρώ, δηλαδή του μεγαλύτερου αριθμού ανωνύμων εταιριών και άρα επιταχύνονται σε σημαντικό βαθμό οι σχετικές εγκρίσεις, όπως για παράδειγμα η έγκριση αύξησης μετοχικού κεφαλαίου.
2. Επιτρέπεται πλέον η ίδρυση ανώνυμης εταιρίας μόνο από ένα μέτοχο, δυνατότητα που υπήρχε ήδη σε δίκαια άλλων κρατών μελών.
3. Το καταστατικό της ανώνυμης εταιρίας μπορεί να έχει πλέον μορφή απλούστερη εκείνης που είχε μέχρι σήμερα, όπου γινόταν επανάληψη των διατάξεων του νόμου, όπως ορίζουν, άλλωστε, και οι νεώτερες αποφάσεις του Συμβουλίου της Επικρατείας.
4. Με βάση τα δεδομένα που υπάρχουν στη νομοθεσία ευρωπαϊκών και μη χωρών, αυξάνονται οι δυνατότητες έκδοσης προνομιούχων μετοχών (με ή χωρίς ψήφο) και διευκρινίζονται ζητήματα μετατροπής τους σε κοινές, με δήλωση του μετόχου ή με απόφαση της γενικής συνέλευσης των μετόχων. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει η εισαγωγή προνομιούχων μετοχών με προτεραιότητα συμμετοχής σε κέρδη «από ορισμένη εταιρική δραστηριότητα» (tracking shares).
5. Αλλάζει η διαδικασία μείωσης του κεφαλαίου, καθώς δεν χρειάζεται πλέον η έκθεση ορκωτού ελεγκτή, κάτι που εξισορροπείται στην πράξη με τη ρητή πρόβλεψη αυστηρότερων και ευκρινέστερων προϋποθέσεων ως προς τη διαδικασία της μείωσης.
6. Η εκτίμηση των εταιρικών εισφορών σε είδος θα μπορεί να γίνεται και από ορκωτούς ελεγκτές ή μέλη του Σώματος Ορκωτών Εκτιμητών και όχι μόνο από την επιτροπή του άρθρου 9.
7. Επίσης, λόγω της ενσωμάτωσης της Οδηγίας 2006/68/ΕΚ, προβλέπονται πλέον εξαιρέσεις στην ανάγκη εκτίμησης των εισφορών σε είδος, όταν τα εισφερόμενα (π.χ. εισηγμένες μετοχές) έχουν αγοραία αξία που μπορεί να εκτιμηθεί με συγκεκριμένους κανόνες.
8. Επιτρέπεται να εξουσιοδοτεί η γενική συνέλευση, που αποφασίζει αύξηση κεφαλαίου, το διοικητικό συμβούλιο να προσδιορίσει αυτό την τιμή έκδοσης των νέων μετοχών, πράγμα που διευκολύνει τη διαδικασία του βιβλίου προσφορών (book building).
9. Σε περιπτώσεις αύξησης κεφαλαίου εν μέρει σε μετρητά και εν μέρει με εισφορές σε είδος, μπορεί, υπό προϋποθέσεις, να ορισθεί ότι ο καταβάλλων είδος (όπως, για παράδειγμα, ακίνητα) δεν έχει δικαίωμα προτιμήσεως στο τμήμα που καταβάλλεται σε μετρητά.
10. Αναμορφώνεται, σε σημαντικό βαθμό, η σχετική ρύθμιση για το δικαίωμα προαίρεσης απόκτησης μετοχών που μπορεί να χορηγηθεί σε εργαζομένους με στόχο την ενδυνάμωση της δυνατότητας των εργαζομένων να αποκτούν μετοχές στην εταιρία και την ευκρινέστερη αποτύπωση των σχετικών όρων απόκτησης μετοχών από τους εργαζόμενους.
11. Προβλέπεται, για πρώτη φορά, η δυνατότητα έκδοσης «εξαγοράσιμων» από την εταιρία μετοχών (?redeemable shares?).
12. Αναμορφώνεται σε σημαντικό βαθμό το άρθρο για τις ίδιες μετοχές. Πρώτον, χορηγείται γενική δυνατότητα (υπό όρους) απόκτησης μέχρι του 1/10 του κεφαλαίου, όπως προβλέπεται από την «δεύτερη» οδηγία, που δεν είχε εισαχθεί στο σημείο αυτό στο ελληνικό δίκαιο. Δεύτερον, καταργείται η ειδική περίπτωση απόκτησης μετοχών για στήριξη της χρηματιστηριακής αξίας, που μπορεί να συνιστά χειραγώγηση της αγοράς και ταυτόχρονα εισάγονται οι επιτρεπόμενες από την ενσωματούμενη Οδηγία 2006/68/ΕΚ δυνατότητες παροχής δανείων, πιστώσεων και εγγυήσεων.
13. Προβλέπεται, για πρώτη φορά, ότι το καταστατικό μπορεί να παρεκκλίνει από τις διατάξεις για τη σύγκληση του διοικητικού συμβουλίου.
14. Επιτρέπεται η εκλογή του διοικητικού συμβουλίου μέσω διαδικασίας ψηφοδελτίου, ώστε να μπορεί να εκπροσωπηθεί και η μειοψηφία.
15. Επιτρέπεται να εκλέγονται αναπληρωματικά μέλη του διοικητικού συμβουλίου, αν το προβλέπει το καταστατικό.
16. Εισάγεται η δυνατότητα τηλεδιάσκεψης τόσο για το διοικητικό συμβούλιο, όσο και για τη γενική συνέλευση και διευκολύνεται η σύνθεση του διοικητικού συμβουλίου με αλλοδαπούς συμβούλους.
17. Επιτρέπεται οι μέτοχοι να συμμετέχουν στη γενική συνέλευση και να ψηφίζουν «εξ αποστάσεως», αίτημα επίσης της εποχής μας.
18. Εισάγεται η δυνατότητα πρακτικών «δια περιφοράς» τόσο για το διοικητικό συμβούλιο, όσο και για τη γενική συνέλευση (για εισηγμένες).
19. Αναμορφώνεται το απηρχαιωμένο καθεστώς ευθύνης του διοικητικού συμβουλίου, καθώς αντικαθίσταται το κριτήριο του «συνετού οικογενειάρχη» με εκείνο του «συνετού επιχειρηματία», αντικαθίσταται η ειδική ευθύνη του διευθύνοντος συμβούλου με διαβάθμιση της ευθύνης ανάλογα με «τη θέση του κάθε μέλους και τα καθήκοντα που του έχουν ανατεθεί» (τούτο αποσαφηνίζει και την ευθύνη των τυχόν «μη εκτελεστικών» μελών), και εισάγεται ο κανόνας της επιχειρηματικής κρίσης («business judgment rule»). Ορίζεται επίσης ότι τις ίδιες ευθύνες φέρουν και τα μη μέλη του διοικητικού συμβουλίου στα οποία έχουν παραχωρηθεί εξουσίες (π.χ. γενικοί διευθυντές).
20. Ρυθμίζονται, με ελαστικότερο τρόπο, τα ζητήματα που αφορούν στον τόπο συνεδρίασης της γενικής συνέλευσης. Για μη εισηγμένες εταιρίες επιτρέπεται να προβλέπεται από το καταστατικό τόπος συνεδρίασης της γενικής συνέλευσης οπουδήποτε στην ημεδαπή ή την αλλοδαπή, καθιστώντας πιο ανταγωνιστική την ελληνική ανώνυμη εταιρία.
21. Επιτρέπεται στην πρόσκληση της γενικής συνέλευσης να καθορίζεται απευθείας ο τόπος και ο χρόνος της πρώτης επαναληπτικής, για την περίπτωση μη επίτευξης απαρτίας (αντίστοιχα και για την δεύτερη, επί εκτάκτων γενικών συνελεύσεων). Έτσι αποφεύγονται νεότερες δημοσιεύσεις και έξοδα για τις εταιρίες.
22. Επανακαθορίζεται ο τρόπος απόδειξης της μετοχικής ιδιότητας και διευκρινίζεται ο τρόπος έκδοσης των μετοχικών τίτλων και μεταβίβασης αυτών.
23. Αναμορφώνεται το καθεστώς της ακυρότητας ή ακυρωσίας των αποφάσεων της γενικής συνέλευσης. Εισάγονται νέες διατάξεις, που έχουν ληφθεί ιδίως από το ιταλικό δίκαιο (νόμος του 2003). Η ακυρωσία επιφυλάσσεται στις αποφάσεις που έχουν ληφθεί κατά τρόπο αντίθετο στο νόμο ή το καταστατικό ή από συνέλευση που δεν είχε νόμιμα συγκληθεί ή συγκροτηθεί. Η ακυρότητα όμως πλήττει ειδικά και την περίπτωση που η γενική συνέλευση έλαβε αποφάσεις χωρίς να έχει υπάρξει καθόλου πρόσκληση. Με την ευκαιρία διευκρινίζεται νομοθετικά το ζήτημα της ανυπόστατης γενικής συνέλευσης, ένα ζήτημα που έχει προκαλέσει σημαντικές δυσκολίες στην πράξη.
24. Αναμορφώνεται το σύστημα επιτρεπτού των συμβάσεων της εταιρίας με μέλη του διοικητικού συμβουλίου κλπ με τις ακόλουθες, ιδίως, καινοτομίες: Πρώτον, τα δάνεια, πιστώσεις και εγγυήσεις επιτρέπονται πλέον σε συγκεκριμένες περιπτώσεις για την εξυπηρέτηση ορισμένων συναλλαγών με αυστηρές προϋποθέσεις. Δεύτερον, οι λοιπές συμβάσεις με μέλη διοικητικού συμβουλίου κλπ μπορούν να εγκριθούν και εκ των υστέρων και όχι μόνο εκ των προτέρων, όπως ίσχυε μέχρι σήμερα, αλλά με δυνατότητα μικρής μειοψηφίας να αντιταχθεί. Τρίτον, το καταστατικό μπορεί να επεκτείνει τις απαγορεύσεις και σε άλλα πρόσωπα.
25. Αναμορφώνονται τα δικαιώματα της μειοψηφίας με την προσθήκη του δικαιώματος της μειοψηφίας να προσθέσει θέμα στην ημερήσια διάταξη ήδη συγκληθείσας γενικής συνέλευσης (δικαίωμα όμως που γινόταν ήδη ερμηνευτικά δεκτό).
26. Μειώνονται για ορισμένα θέματα τα ποσοστά για την άσκηση των δικαιωμάτων μειοψηφίας ή για ενέργειες, όπως ακύρωση απόφασης γενικής συνέλευσης και προβλέπεται, περαιτέρω, ότι το δικαίωμα πληροφοριών σε σχέση με την εκτίμηση των θεμάτων της ημερήσιας διάταξης που ανήκε στο 1/20 του κεφαλαίου, θα είναι πλέον ατομικό για κάθε μέτοχο, διάταξη πράγματι πρωτοποριακή για τα ελληνικά δεδομένα.
27. Τροποποιούνται ριζικά οι τρόποι λύσης της ανώνυμης εταιρίας. Καταργείται το σύστημα της ανάκλησης της άδειας σύστασης από τη Διοίκηση και εισάγεται ο θεσμός της δικαστικής λύσης, που μπορεί να γίνει είτε για λόγους που κυρίως αφορούν την μη καταβολή ή την απώλεια του κεφαλαίου εάν η συνέχιση της εταιρίας αποβαίνει αδύνατη για τον αιτούντα, που αφορά μόνο τις μη εισηγμένες. Στην περίπτωση αυτή όμως μπορεί να παρέμβουν άλλοι μέτοχοι και να ζητήσουν την εξαγορά των μετοχών του αιτούντος.
28. Προβλέπεται, για πρώτη φορά, η δυνατότητα εξαγοράς των μετοχών της μειοψηφίας για διάφορους λόγους και δίδεται δυνατότητα διεύρυνσης στο καταστατικό των λόγων εξαγοράς των μετοχών της μειοψηφίας από την εταιρία, μετά από αίτηση της πρώτης, σε μια προσπάθεια να δοθούν λύσεις σε επιχειρηματικά αδιέξοδα. Μπορεί έτσι να ζητηθεί η εξαγορά μετοχών, εάν η γενική συνέλευση έλαβε ορισμένες βλαπτικές για τη μειοψηφία αποφάσεις, ή για άλλους λόγους που ορίζονται στο καταστατικό (μη εισηγμένες εταιρίες) ή από τον κατά 95% πλειοψηφούντα μέτοχο (?sell-out?). Δίδεται επίσης η δυνατότητα του κατά 95% πλειοψηφούντος μετόχου να ζητήσει την εξαγορά των μετοχών της μειοψηφίας (?squeeze-out?).
29. Αναμορφώνονται οι διατάξεις για τον τακτικό έλεγχο της εταιρίας από ελεγκτές και δίδεται η δυνατότητα στις «μικρές» ανώνυμες εταιρίες να μην υπόκεινται στον έλεγχο αυτό εκτός εάν προβλεφθεί διαφορετικά στο καταστατικό τους ή αποφασισθεί από γενική συνέλευση.
30. Αναμορφώνεται σε ένα βαθμό το δίκαιο των εταιρικών μετασχηματισμών (μετατροπών και συγχωνεύσεων) το οποίο όμως πρόκειται να αναμορφωθεί συνολικά, με αφορμή την ενσωμάτωση της πρόσφατης οδηγίας για τις διασυνοριακές συγχωνεύσεις.
α) Θεσπίζεται ρυθμιστικό πλαίσιο για τη μετατροπή ανώνυμης εταιρίας σε ομόρρυθμη ή ετερόρρυθμη εταιρία, ώστε να μην υπάρχουν σχετικά αμφισβητήσεις,
β) επιταχύνεται η διαδικασία συγχώνευσης, καθώς δεν απαιτείται πλέον να περάσει δίμηνο από τη δημοσίευση του σχεδίου σύμβασης συγχώνευσης μέχρι την ημερομηνία της γενικής συνέλευσης,
γ) το μη δίκαιο της σχέσης ανταλλαγής στη συγχώνευση ή τη διάσπαση δεν θεωρείται πλέον λόγος για ακύρωση της όλης συγχώνευσης κλπ., αλλά ως πρόβλημα διαχωρίζεται και αποτελεί αντικείμενο αξίωσης αποζημίωσης του μετόχου, ενώ η συγχώνευση προχωρεί και
δ) προβλέπεται η μεταβίβαση των διοικητικών αδειών.
