Από την έντυπη έκδοση
Του Γιώργου Αλεξάκη
[email protected]
Καταλύτη επενδύσεων τόσο σε υποδομές όσο και σε λειτουργικές δράσεις που προάγουν την ανταγωνιστική θεώρηση της αγοράς ενέργειας συνολικά μπορεί να αποτελέσει το Ελληνικό Χρηματιστήριο Ενέργειας (ΕΧΕ) Α.Ε., σύμφωνα με όσα αναφέρει ο διευθύνων σύμβουλος Γιώργος Ιωάννου.
Όπως τονίζει, το 2021 βασικός στόχος είναι η έναρξη της νέας ενεργειακής αγοράς του φυσικού αερίου, αλλά και η ανάπτυξη της Αγοράς Παραγώγων. Σε σχέση με τις τιμές ρεύματος στη χονδρεμπορική αγορά αναδεικνύει τη σημασία των μονάδων αποθήκευσης, ενώ τονίζει ότι προσώρας η ΡΑΕ εάν κρίνει μπορεί να πάρει «προσωρινά αντίμετρα», με κίνδυνο, όμως, παράπλευρων ζητημάτων. Σε σχέση, τέλος, με τη συζήτηση για το πλαφόν στα διμερή συμβόλαια για τους καθετοποιημένους προμηθευτές σημειώνει ότι «είναι σημαντικό τα όρια αυτά να είναι επαρκώς χαμηλά».
Η χρονιά έφυγε. Πώς αποτιμάτε τη λειτουργία του Χρηματιστηρίου Ενέργειας στο έτος εκκίνησης του Target Model; Είστε ικανοποιημένος π.χ. από το βάθος που έχουν οι αγορές των οποίων έχετε την ευθύνη, προημερήσια, ενδοημερήσια, προθεσμιακή;
«Το 2020 αποτέλεσε έτος-ορόσημο για το ΕΧΕ, κατά το οποίο ολοκληρώθηκαν με επιτυχία μια σειρά από ουσιαστικές αλλαγές στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας. Κατά χρονική ακολουθία, τον Μάρτιο ξεκίνησε η λειτουργία της Αγοράς Παραγώγων, στη μέση της εξέλιξης της πανδημίας και μάλιστα έξι μήνες νωρίτερα από τον αρχικό προγραμματισμό. Τον Νοέμβριο έγινε πραγματικότητα η προσαρμογή της ελληνικής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας στο ευρωπαϊκό μοντέλο-στόχο (Target Model) με την έναρξη της Αγοράς Επόμενης Ημέρας (DAM) και των δημοπρασιών της Ενδοημερήσιας Αγοράς (IDM). Τέλος, από τα μέσα Δεκέμβρη η Αγορά Επόμενης Ημέρας λειτουργεί συζευγμένη με τις υπόλοιπες Ευρωπαϊκές Αγορές μέσω της διασύνδεσης Ελλάδας-Ιταλίας. Αν και όλα τα εγχειρήματα ήταν πεπλεγμένα και με αμέτρητες προκλήσεις, το ΕΧΕ απέδειξε ότι μπορεί να προχωράει στην υλοποίηση σημαντικών έργων χωρίς ουσιώδεις καθυστερήσεις, παρά τις όποιες απρόσμενες δυσκολίες. Ως προς το συναλλακτικό βάθος, η αγορά φαίνεται ότι έχει αγκαλιάσει τις DAM και IDM του Target Model. Φυσικά, η ένταση βρίσκεται στην Αγορά Επόμενης Ημέρας, ενώ βλέπουμε σημαντική συμμετοχή και στις ενδοημερήσιες δημοπρασίες, στις οποίες αναμένουμε να ενταθεί ακόμα περισσότερο το συναλλακτικό ενδιαφέρον καθώς αυξάνεται η διείσδυση των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ). Η Αγορά Παραγώγων χρειάζεται περισσότερο χρόνο για να εμπεδωθεί στη νοοτροπία των Συμμετεχόντων, ενώ συνεχίζονται οι προσπάθειες ώστε η αγορά αυτή να αποκτήσει τη δυναμική που της αρμόζει - ο Δεκέμβριος έδωσε ήδη κάποια σημάδια ζωντάνιας, τα οποία εκτιμούμε ότι θα πολλαπλασιαστούν στο επόμενο έτος».
Να αναμένουμε ότι οι μεγάλοι στόχοι για διασφάλιση ρευστότητας και πτώσης τιμών στη λιανική θα γίνουν πράξη το 2021, κάτι που έχει τόσο ανάγκη η ελληνική παραγωγική βάση και βιομηχανία;
«Από τη μέχρι τώρα εμπειρία, η υιοθέτηση του Μοντέλου Στόχου από τις υπόλοιπες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχει οδηγήσει σε μία σειρά θετικών επιδράσεων στις αγορές ηλεκτρισμού. Συνοπτικά, τα οφέλη περιλαμβάνουν:
- βέλτιστη αξιοποίηση των διασυνδέσεων και επίτευξη ελεύθερων διασυνοριακών συναλλαγών,
- μεγαλύτερη σύγκλιση τιμών ανά την Ευρώπη και διαμόρφωση ορθών οικονομικών σημάτων μέσω της αγοράς,
- κοινή διαπραγμάτευση με σημαντικά μεγαλύτερο εύρος συμμετεχόντων και αύξηση του ανταγωνισμού,
- διευρυμένη πρόσβαση σε οικονομικότερες πηγές ενέργειας και αύξηση της ασφάλειας εφοδιασμού σε ευρωπαϊκό επίπεδο,
- διευκόλυνση της ευρύτερης ενσωμάτωσης των ΑΠΕ στο ενεργειακό μίγμα μέσω εισαγωγής νέων, πλησιέστερων στον πραγματικό χρόνο κατανάλωσης, αγορών ενέργειας (ενδοημερήσια αγορά και αγορά εξισορρόπησης).
Φυσικά, τα οφέλη αυτά δεν προκύπτουν αυτόματα, αλλά θα φανούν σταδιακά όσο περισσότερο εφαρμόζονται στην πράξη οι προβλέψεις του Μοντέλου Στόχου και η ελληνική αγορά προχωρά σε μια αποδοτικότερη και πιο ανταγωνιστική λειτουργία, στηρίζοντας ουσιαστικά τις θετικές πλευρές της παραγωγής, εμπορίας και προμήθειας ηλεκτρικής ενέργειας. Ζητούμενο είναι η εξομάλυνση της πορείας των τιμών σε όλα τα επίπεδα των συναλλαγών και η επίτευξη ανταγωνιστικών τιμών τόσο για τη βιομηχανία όσο και τον απλό καθημερινό καταναλωτή».
Για το 2021 ποιες είναι οι κορυφαίες προκλήσεις για σας και το Χρηματιστήριο; Τι έρχεται προς όφελος του καταναλωτή π.χ. για το φυσικό αέριο;
«Πέρα από τη σύζευξη της ελληνικής με την ιταλική Ζώνη Προσφορών, ήδη βρίσκονται σε εξέλιξη οι διαδικασίες για τη σύζευξη και με τη βουλγαρική αγορά στις αρχές του 2021. Εντός του 2021 θα πραγματοποιηθεί και η σύζευξη σε ενδοημερήσιο επίπεδο, όπου οι Τοπικές Ενδο-ημερήσιες Δημοπρασίες (LIDAs) θα δώσουν τη σκυτάλη στις Συμπληρωματικές Περιφερειακές (CRIDAs) και στη Συνεχή Διαπραγμάτευση (XBID). Ο κεντρικός ρόλος του ΕΧΕ αναμένεται να ενισχυθεί ακόμη περισσότερο με την έναρξη της νέας ενεργειακής αγοράς του φυσικού αερίου που τοποθετείται μέσα στο 2021. Στη σημερινή κατάσταση απουσιάζει μια οργανωμένη χονδρεμπορική αγορά για το φυσικό αέριο, καθώς οι εμπορικές συναλλαγές βασίζονται κυρίως σε διμερή συμβόλαια με φυσική παράδοση μεταξύ παραγωγών και προμηθευτών. Το ΕΧΕ βρίσκεται σε συνεργασία με τον Διαχειριστή του Εθνικού Συστήματος Φυσικού Αερίου (ΔΕΣΦΑ), ώστε εντός του 2021 να εκκινήσει τη λειτουργία μιας σύγχρονης πλατφόρμας συναλλαγών και να δημιουργήσει μια εύρωστη αγορά, όπου η τιμή φυσικού αερίου θα καθορίζεται από την προσφορά και τη ζήτηση σε ένα διαφανές περιβάλλον που θα εμπνέει εμπιστοσύνη σε όλους. Τα νέα προϊόντα Φυσικού Αερίου θα είναι διαθέσιμα αρχικά στη Spot αγορά και στη συνέχεια θα εισαχθούν και στην αγορά παραγώγων. Τέλος, όλες οι συναλλαγές θα πλαισιώνονται από Φορείς Εκκαθάρισης, δημιουργώντας κλίμα εμπιστοσύνης και ασφάλειας στην αγορά».
Η διείσδυση των συστημάτων αποθήκευσης στο ηλεκτρικό σύστημα αναμένεται να επηρεάσει σημαντικά το ίδιο το Χρηματιστήριο Ενέργειας; Είναι ορατός ορίζοντας τέτοιων υποδομών;
«Μεγάλα συστήματα αποθήκευσης, όπως τα υδραντλητικά εργοστάσια, ήδη αποτελούν κομμάτι των αγορών του ΕΧΕ, ωστόσο ο ρόλος της αποθήκευσης αναμένεται να ενισχυθεί ακόμα περισσότερο με το νέο ρυθμιστικό πλαίσιο, όπως διαφαίνεται μέσα από την τάση για ενσωμάτωση και ευρεία διείσδυση της αποθήκευσης που προδιαγράφεται από το ΕΣΕΚ. Μέσα από το νέο αυτό ρυθμιστικό πλαίσιο και τη συμμετοχή τους σε όλες τις επιμέρους αγορές (προθεσμιακή, προημερήσια, ενδοημερήσια, εξισορρόπησης), οι μονάδες αποθήκευσης θα παρέχουν ένα εύρος υπηρεσιών προς το σύστημα, όπως εξομάλυνση του φορτίου, εξισορροπητικό speculation, υποστήριξη ΑΠΕ και περιορισμός περικοπής μεταβαλλόμενης παραγωγής, παροχή λειτουργικών εφεδρειών κ.ά. Επιπλέον, η ανταγωνιστική αποζημίωση των μονάδων αποθήκευσης μέσω των παραπάνω αγορών θα αναδείξει την αξία και τα οφέλη της αποθήκευσης, μετασχηματίζοντας όλη τη λειτουργία της αγοράς, κατά την οποία θα μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε ένα κομμάτι την ηλεκτρικής ενέργειας ως απόθεμα».
Η αγορά ενέργειας μπορεί να αποτελέσει πεδίο προσέλκυσης επενδυτών που τόσο έχει ανάγκη η χώρα; Ποιος ο ρόλος του ΕΧΕ;
«Ολόκληρη η αγορά της ενέργειας βρίσκεται σε ένα στάδιο μετεξέλιξης και ουσιωδών αλλαγών, με έμφαση τη στροφή σε μια απανθρακοποιημένη οικονομία. Στο νέο ενεργειακό τοπίο που διαμορφώνεται, πρωταγωνιστικό ρόλο έχουν οι επενδύσεις, είτε με τη μορφή υποδομών, όπως ΑΠΕ, ευέλικτες μονάδες, αποθήκευση και διασυνδέσεις, είτε με τη μορφή υπηρεσιών, όπως εμπορία, σωρευτική εκπροσώπηση και παροχή κατάλληλου λογισμικού, που αξιοποιούν τις παραπάνω υποδομές. Ως εγγυητής των μηχανισμών της αγοράς, το ΕΧΕ αποτελεί το μέσο για τη διευκόλυνση των συναλλαγών, την αποδοτική λειτουργία των αγορών και, εν τέλει, την εμπορική αξιοποίηση μεγάλων ενεργειακών έργων και υποδομών. Μπορεί να είναι ο καταλύτης για επενδύσεις τόσο σε υποδομές όσο και σε λειτουργικές δράσεις που προάγουν την ανταγωνιστική θεώρηση της αγοράς ενέργειας συνολικά».
Πολλοί αναφέρουν ότι καταγράφηκαν στρεβλώσεις ειδικά στην αγορά εξισορρόπησης, όπου εσείς βέβαια δεν έχετε ευθύνη, αλλά που όμως συνδέεται π.χ. με την προ-ημερήσια αγορά και τον όγκο προσφοράς ισχύος. Συμμερίζεστε τις απόψεις αυτές που σημειώνουν ότι θα πρέπει να μπουν όρια στις τιμές στην αγορά εξισορρόπησης ή μήπως θα δημιουργηθεί άλλο παράπλευρο ζήτημα;
«Όσο μεγαλύτερη είναι η ρευστότητα σε μια αγορά, τόσο μικρότερη είναι η ανάγκη για ρυθμιστική παρέμβαση. Εφόσον, έπειτα από ενδελεχή έλεγχο, η Εποπτεύουσα Αρχή κρίνει ότι εγκυμονούν κίνδυνοι για την αγορά, είναι δυνατό να παρεμβάλλεται και να εφαρμόζει προσωρινά αντίμετρα. Βεβαίως τα αντίμετρα αυτά πρέπει να αίρονται αμέσως μόλις οι συνθήκες της αγοράς το επιτρέψουν. Τα όρια που αναφέρετε είναι μια τέτοια παρέμβαση, και οι πιθανότητες δημιουργίας παράπλευρων ζητημάτων υπαρκτές. Όμως το θέμα είναι σύνθετο τόσο από τεχνικής όσο και από οικονομικής πλευράς ώστε σύμπλευση ή απόρριψη τέτοιων απόψεων να μην είναι ενδεδειγμένη».
Τι θα λέγατε σε παραγωγούς και μη καθετοποιημένους προμηθευτές στο φόντο της εκκίνησης του Target Model με βάση την εμπειρία μέχρι τώρα;
«Η μέχρι στιγμής εμπειρία δείχνει ότι ένα νέο, περισσότερο ανταγωνιστικό περιβάλλον διαπραγμάτευσης διαμορφώνεται στην αγορά. Μέσα από τις επιμέρους βαθμίδες διαπραγμάτευσης του Target Model, οι παραγωγοί και οι προμηθευτές διαθέτουν πραγματικά χρήσιμα εργαλεία, που, εφόσον αξιοποιηθούν σωστά, θα τους επιτρέψουν να αντεπεξέλθουν στις νέες συνθήκες, να αντισταθμίσουν τον κίνδυνο που αναλαμβάνουν και, τελικά, να βελτιστοποιήσουν τα χαρτοφυλάκιά τους στο πλαίσιο της στρατηγικής της κάθε εταιρείας. Τα εργαλεία αυτά θα εμπλουτίζονται σταδιακά, περνώντας μέσα από φάσεις, καθώς η αγορά ωριμάζει και είναι έτοιμη να μεταβεί στο επόμενο στάδιο. Προς αυτήν την κατεύθυνση, το ΕΧΕ θα συνεχίζει να εργάζεται προκειμένου να παρέχει τεχνολογίες αιχμής και υπηρεσίες υψηλής ποιότητας σε όλους τους Συμμετέχοντες. Υπογραμμίζω τη δυνατότητα χρησιμοποίησης παραγώγων για την αντιστάθμιση κινδύνου από όλους τους εμπλεκόμενους και ειδικά από αυτούς που είναι εκτεθειμένοι στη μια πλευρά της αλυσίδας εφοδιασμού».
Υπάρχουν διαφορετικές απόψεις σχετικά με το πλαφόν στα διμερή συμβόλαια για τους καθετοποιημένους προμηθευτές. Τι θεωρείτε ότι είναι η βέλτιστη λύση εν όψει και των διαπραγματεύσεων που είναι σε εξέλιξη;
«Με δεδομένο ότι η Αγορά Επόμενης Ημέρας αποτελεί το κύριο πεδίο διαμόρφωσης της χονδρεμπορικής τιμής αγοράς και πώλησης, το μέτρο αυτό αποσκοπεί στην εύρυθμη λειτουργία της αγοράς προκειμένου να διαθέτει επαρκή ρευστότητα και η Τιμή Εκκαθάρισης που θα διαμορφώνεται να αντικατοπτρίζει το βραχυπρόθεσμο οριακό κόστος παραγωγής. Επομένως, είναι σημαντικό τα όρια αυτά να είναι επαρκώς χαμηλά, όπως αυτά τεκμαίρονται από σχετικές μελέτες και αναλύσεις, και να εφαρμόζονται τουλάχιστον για ένα αρχικό μεταβατικό στάδιο λειτουργίας των νέων αγορών, προκειμένου να μπορούν να εξαχθούν ασφαλή συμπεράσματα αναφορικά με την επίδρασή τους στη ρευστότητα της αγοράς. Σε κάθε περίπτωση, οι αποφάσεις του ρυθμιστή είναι αυτές που καθορίζουν και το πεδίο δράσης».
