Από την έντυπη έκδοση
Του Νίκου Μπέλλου
[email protected]
Χρηματοδοτήσεις ύψους 95,5 δισ. ευρώ σε τρέχουσες τιμές προβλέπεται να δοθούν σε σχέδια στους τομείς της έρευνας και καινοτομίας στα κράτη-μέλη στη διάρκεια της επταετίας 2021-2027, μέσω του προγράμματος «Ορίζων Ευρώπη», μετά την πολιτική συμφωνία της γερμανικής Προεδρίας με την Ευρωβουλή. Πρόκειται για αύξηση της τάξεως του 30% σε σχέση με το τρέχον πρόγραμμα έρευνας και καινοτομίας «Ορίζων 2020» (περίοδος 2014-2020), εξέλιξη που καθιστά το πρόγραμμα έρευνας και καινοτομίας το πλέον φιλόδοξο στον κόσμο.
Τα κύρια στοιχεία του προσωρινά συμφωνηθέντος κειμένου περιλαμβάνουν:
* Δημοσιονομικά θέματα: Αυτά αφορούν την εσωτερική κατανομή του συνολικού προϋπολογισμού του προγράμματος «Ορίζων Ευρώπη», συμπεριλαμβανομένων των πρόσθετων κονδυλίων που προέρχονται από τα περιθώρια του Πολυετούς Δημοσιονομικού Πλαισίου (ΠΔΠ) και από τα πρόστιμα στον τομέα του ανταγωνισμού. Η προσωρινή συμφωνία καθορίζει επίσης τον τρόπο με τον οποίο θα πρέπει να διατεθούν τα κονδύλια του Ταμείου Ανάκαμψης (5,4 δισ. ευρώ).
* Συνέργειες με άλλα προγράμματα: Οι διαπραγματευτές συμφώνησαν να ενσωματώσουν το μεγαλύτερο μέρος των διατάξεων που σχετίζονται με τις συνέργειες σε ένα ενιαίο άρθρο και κατέληξαν σε συμφωνία σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο διάφορα άλλα προγράμματα της Ε.Ε. θα πρέπει να υποστηρίζουν και να συμπληρώνουν το πρόγραμμα «Ορίζων Ευρώπη».
* Διεθνής συνεργασία και σύνδεση τρίτων χωρών: Η προσωρινή συμφωνία επιτυγχάνει ισορροπία ανάμεσα στην ανοικτότητα και την ελκυστικότητα έναντι των διεθνών εταίρων, αφενός, και στην αμοιβαιότητα και την προστασία των στρατηγικών συμφερόντων της Ε.Ε., αφετέρου. Για παράδειγμα, αναφέρει τον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων ως ένα από τα ειδικά κριτήρια για τη σύνδεση τρίτων χωρών με το πρόγραμμα «Ορίζων Ευρώπη».
Επιστημονική αριστεία
Το πρόγραμμα «Ορίζων Ευρώπη» θα προάγει την αριστεία και θα παράσχει πολύτιμη στήριξη σε κορυφαίους ερευνητές και φορείς καινοτομίας για την προώθηση των συστημικών αλλαγών που απαιτούνται για τη διασφάλιση μιας «πράσινης», υγιούς και ανθεκτικής Ευρώπης. Θα προωθήσει την επιστημονική αριστεία μέσω του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Έρευνας (ΕΣΕ), ώστε να δώσει τη δυνατότητα στους άριστους ερευνητές να διευρύνουν τα όρια των γνώσεων για την αντιμετώπιση των οικονομικών και κοινωνικών μας προκλήσεων. Οι υποτροφίες και οι ανταλλαγές Marie Sklodowska-Curie θα βοηθήσουν τα καλύτερα ταλέντα μεταξύ των νέων ερευνητών να επεκτείνουν τις γνώσεις και τις δεξιότητές τους, ενώ η Ευρώπη θα επωφεληθεί από τις επιστημονικές συμβουλές, την τεχνική υποστήριξη και την ειδική έρευνα του Κοινού Κέντρου Ερευνών (ΚΚΕρ), της υπηρεσίας της Επιτροπής για την επιστήμη και τη γνώση.
Συνεργατική έρευνα
Το πρόγραμμα θα στηρίξει επίσης τη συνεργατική έρευνα σχετικά με τις κοινωνικές προκλήσεις και θα ενισχύσει τις τεχνολογικές και βιομηχανικές ικανότητες μέσω θεματικών ομάδων που καλύπτουν το πλήρες φάσμα των παγκόσμιων προκλήσεων.
Για παράδειγμα, οι ομάδες «Κλίμα, ενέργεια και κινητικότητα» και «Ψηφιακές τεχνολογίες, βιομηχανία και διάστημα» θα αυξήσουν τους πόρους έρευνας και καινοτομίας σε τομείς που σχετίζονται με το κλίμα και θα διασφαλίσουν την πρόσβαση των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων στις τεχνολογίες και τα δεδομένα που χρειάζονται. Στη δεύτερη ομάδα θα δοθεί προτεραιότητα στην κβαντική έρευνα, διευρύνοντας με αυτόν τον τρόπο την ευρωπαϊκή επιστημονική υπεροχή και αριστεία στις κβαντικές τεχνολογίες. Η ομάδα «Πολιτισμός, δημιουργικότητα και πολυδεκτική κοινωνία» θα στηρίξει την έρευνα και την καινοτομία στους τομείς του πολιτισμού και της δημιουργίας, την πολιτιστική κληρονομιά, μέσω της δημιουργίας ενός συνεργατικού χώρου πολιτιστικής κληρονομιάς, καθώς και τις ανθρωπιστικές επιστήμες και τις τέχνες. Η ομάδα «Υγεία» θα αντιμετωπίσει προκλήσεις όπως η πανδημία του κορονοϊού, η επέκταση των κλινικών δοκιμών, τα καινοτόμα προστατευτικά μέτρα, η ιολογία, τα εμβόλια, οι θεραπευτικές αγωγές και η διαγνωστική, καθώς και η μετατροπή των ερευνητικών πορισμάτων σε μέτρα πολιτικής για τη δημόσια υγεία.
Οι στόχοι έως το 2030
Οι ευρωπαϊκές αποστολές θα επικεντρωθούν σε φιλόδοξους, χρονικά προσδιορισμένους και εφικτούς στόχους για την επίτευξη κοινών ευρωπαϊκών αγαθών.
Οι στόχοι που πρέπει να επιτευχθούν έως το 2030 είναι οι ακόλουθοι: διάσωση τριών εκατομμυρίων ζωών από καρκινοπάθειες, δράσεις σε εκατό κλιματικά ουδέτερες πόλεις, υγιείς ωκεανοί, θάλασσες και εσωτερικά ύδατα, υγιή εδάφη και τρόφιμα, ανθεκτικές στις κλιματικές αλλαγές περιοχές.
Ένας εξορθολογισμένος αριθμός ευρωπαϊκών συμπράξεων θα ενθαρρύνει την ευρεία συμμετοχή εταίρων από τον δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα, καλύπτοντας κρίσιμους τομείς όπως η ενέργεια, οι μεταφορές, η βιοποικιλότητα, η υγεία, τα τρόφιμα και η κυκλικότητα.
Το πρόγραμμα «Ορίζων Ευρώπη» θα ενθαρρύνει επίσης τη συμμετοχή, θα μειώσει το χάσμα έρευνας - καινοτομίας και θα ενισχύσει τον Ευρωπαϊκό Χώρο Έρευνας (ΕΧΕ) μέσω ενός ευρέος φάσματος μέτρων για τη στήριξη χωρών με χαμηλές επιδόσεις έρευνας - καινοτομίας, τη δημιουργία κέντρων αριστείας, τη βελτίωση των ικανοτήτων τους και τη διευκόλυνση των συνεργατικών δεσμών.
Το 3,3% του προϋπολογισμού του προγράμματος θα διατεθεί για τον σκοπό αυτό, γεγονός που συνιστά σημαντική αύξηση σε σύγκριση με το πρόγραμμα «Ορίζων 2020».
Μεταφορά κονδυλίων
Το πρόγραμμα «Ορίζων Ευρώπη» θα αυξήσει τον αντίκτυπό του μέσω της στενής συνεργασίας με άλλα προγράμματα και πολιτικές της Ε.Ε., όπως το InvestEU, το Erasmus+, η πολιτική συνοχής της Ε.Ε., η Ψηφιακή Ευρώπη, τα Ευρωπαϊκά Διαρθρωτικά και Επενδυτικά Ταμεία, ο μηχανισμός «Συνδέοντας την Ευρώπη» και ο Μηχανισμός Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, για την προώθηση της ταχύτερης διάδοσης σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο και της αξιοποίησης των αποτελεσμάτων της έρευνας και της καινοτομίας.
Για πρώτη φορά στην ιστορία του προγράμματος-πλαισίου, οι περιφέρειες μπορούν, σε εθελοντική βάση, να μεταφέρουν μέρος των περιφερειακών κονδυλίων τους στο πρόγραμμα «Ορίζων Ευρώπη» για να χρησιμοποιηθούν σε δραστηριότητες έρευνας και καινοτομίας στην περιφέρειά τους.
Η Επιτροπή πρότεινε επίσης να εξαιρεθούν από την υποχρέωση κοινοποίησης όσον αφορά τις κρατικές ενισχύσεις τα έργα των μικρομεσαίων επιχειρήσεων στα οποία έχει απονεμηθεί «Σφραγίδα Αριστείας» στο πλαίσιο του προγράμματος «Ορίζων Ευρώπη» με σκοπό την περαιτέρω διευκόλυνση της στήριξης.
Η πολιτική συμφωνία θα πρέπει τώρα να εγκριθεί και τυπικά από το Συμβούλιο της Ε.Ε. και την ολομέλεια της Ευρωβουλής, ενώ στη συνέχεια η Κομισιόν θα ετοιμάσει την υλοποίηση του προγράμματος προκειμένου να αρχίσει το συντομότερο εντός του 2021.
Νέες χρηματοδοτικές δράσεις 4,2 δισ. για την ενιαία αγορά
Τη χρηματοδότηση δράσεων για την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων, ιδίως των μικρομεσαίων, αλλά και την προστασία των καταναλωτών, προβλέπει το νέο πρόγραμμα ύψους 4,2 δισ. ευρώ για την ενιαία αγορά την περίοδο 2021-2027 που ενέκριναν οι μόνιμοι αντιπρόσωποι (πρέσβεις) των κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το πρόγραμμα βασίζεται σε κανονισμούς που είχε υποβάλει η Κομισιόν τον Ιούνιο του 2018, ενώ κύριοι στόχοι του είναι:
* να βελτιωθεί η λειτουργία της εσωτερικής αγοράς,
* να ενισχυθεί η ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, συμπεριλαμβανομένων των μικρομεσαίων,
* να καταστεί δυνατή η ανάπτυξη ευρωπαϊκών προτύπων υψηλής ποιότητας,
* να αυξηθεί η προστασία των καταναλωτών,
* να βελτιωθούν η υγεία των ανθρώπων, των ζώων και των φυτών, καθώς και οι συνθήκες διαβίωσης των ζώων,
* να προαχθούν έγκαιρα και αξιόπιστα στατιστικά στοιχεία υψηλής ποιότητας.
Το νέο πρόγραμμα περιλαμβάνει δραστηριότητες που χρηματοδοτούνται επί του παρόντος στο πλαίσιο έξι διαφορετικών προγραμμάτων. Ο συνολικός προϋπολογισμός του ανέρχεται σε 4,2 δισ. ευρώ. Το ποσό αυτό περιλαμβάνει συμπληρωματική χρηματοδότηση ύψους 119 εκατ. ευρώ σε σχέση με την αρχική πρόταση που υπέβαλε η Επιτροπή πριν από δύο χρόνια.
Οι αλλαγές
Οι κυριότερες αλλαγές που συμφωνήθηκαν σε σχέση με την αρχική πρόταση της Επιτροπής είναι οι εξής:
* περισσότερη έμφαση στην εποπτεία της αγοράς,
* περισσότερες λεπτομέρειες σχετικά με τον τρόπο στήριξης των μικρομεσαίων επιχειρήσεων (με ειδικές αναφορές στον τομέα του τουρισμού και την κοινωνική οικονομία) και τον τρόπο προστασίας των συμφερόντων των καταναλωτών.
Αναφορικά με τα επόμενα βήματα, στις αρχές του 2021 αναμένεται να επικυρώσουν τη συμφωνία αρχικά η Ευρωβουλή και στη συνέχεια το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ώστε να δημοσιευθεί στην Επίσημη Εφημερίδα και να τεθεί σε ισχύ.
