Από την έντυπη έκδοση
Σκιά στα οικονομικά του ΕΦΚΑ ρίχνει η πανδημία του κορονοϊού. Στο 9μηνο Ιανουάριος - Σεπτέμβριος ο βασικός κορμός του ασφαλιστικού γίγαντα, δηλαδή ο κλάδος των κύριων συντάξεων, εμφάνισε «τρύπα» 552 εκατ. ευρώ, η οποία σε δημοσιονομική βάση ανέρχεται σε καθαρό έλλειμμα 607 εκατ. ευρώ. Το διπλό lockdown, την άνοιξη και το φθινόπωρο, οδήγησε όπως ήταν αναμενόμενο τα έσοδα του υπερταμείου σε καθίζηση, με αποτέλεσμα τα ελλείμματα να κάνουν την εμφάνισή τους ήδη από τον περασμένο Μάρτιο.
Και ενώ ο κίνδυνος να κλείσει το 2020 με αρνητικό πρόσημο ήταν -αν δεν είναι ακόμη- ορατός, την πλάστιγγα έρχονται να ισοσκελίσουν μεγάλες χρηματοδοτικές ενέσεις από τον κρατικό προϋπολογισμό, με αποτέλεσμα η εικόνα από τον Οκτώβριο να αλλάζει. Η… μητέρα των μαχών, άλλωστε, είναι ο προϋπολογισμός του ΕΦΚΑ να κλείσει τουλάχιστον ισοσκελισμένος, αν όχι πλεονασματικός, σε μια από τις πλέον δύσκολες χρονιές λόγω της πανδημίας του κορονοϊού. Ο κρατικός προϋπολογισμός του 2021 προβλέπει ότι τα ασφαλιστικά ταμεία θα κλείσουν φέτος με πλεόνασμα 700 εκατ. ευρώ, κάτι που από έμπειρα στελέχη της κοινωνικής ασφάλισης αποδίδεται κυρίως στον κλάδο Πρόνοιας, δηλαδή στον κλάδο των εφάπαξ, που εμφανίζει σημαντικά πλεονάσματα.
Σύμφωνα με πληροφορίες, για την κάλυψη των ασφαλιστικών εισφορών εργαζομένων που τέθηκαν ή θα τεθούν σε αναστολή σύμβασης, καθώς και των εργοδοτικών εισφορών μισθωτών εποχικών επιχειρήσεων, αναμένεται να μεταβιβαστεί έως το τέλος του έτους στον e-ΕΦΚΑ κονδύλι άνω των 600 εκατ. ευρώ. Ήδη για την κάλυψη του κόστους ασφαλιστικών εισφορών στο πλαίσιο των μέτρων της πανδημίας (εργαζομένων σε αναστολή σύμβασης και μισθωτών εποχικών επιχειρήσεων) έχουν μεταβιβαστεί περί τα 490 εκατ. ευρώ. Συνολικά η κρατική συμμετοχή στην κάλυψη εισφορών εργαζομένων του ιδιωτικού τομέα λόγω της πανδημίας για όλους τους κλάδους υποχρεωτικής ασφάλισης φτάνει στο 1,1 δισ. ευρώ. Για το πρώτο lockdown, δηλαδή τις 45 ημέρες των αναστολών Μαρτίου - Απριλίου, απαιτήθηκαν 262 εκατ. ευρώ για τις εισφορές 930.000 εργαζομένων, ενώ από τότε έχουν δοθεί περίπου άλλα 220 εκατ. ευρώ. Υπενθυμίζεται πως οι εισφορές καλύπτονται στο ύψος του ονομαστικού μισθού. Αν προσθέσει κανείς και την τακτική κάλυψη από τον κρατικό προϋπολογισμό των εισφορών των δημοσίων υπαλλήλων -το Δημόσιο πληρώνει από το 2017 εισφορές σαν εργοδότης στον ΕΦΚΑ-, τότε το συνολικό κονδύλι ξεπερνά το 1 δισ. ευρώ και «σώζει» σε σημαντικό βαθμό την παρτίδα.
«Ένεση» 800 εκατ. ευρώ
Μέχρι το τέλος του έτους άλλωστε αναμένεται να μεταβιβαστεί στον e-ΕΦΚΑ ποσό πάνω από 800 εκατ. ευρώ, το οποίο προέρχεται από τη συμπληρωματική χρηματοδότηση του κοινωνικού προϋπολογισμού, με ετήσιο κονδύλι ύψους 0,5% του ΑΕΠ. Πρόκειται για το κονδύλι που αντικατέστησε στον τελευταίο ασφαλιστικό νόμο τη λεγόμενη 13η σύνταξη. Όπως προβλέπεται στη σχετική διάταξη, κάθε χρόνο εγγράφεται στον ετήσιο κοινωνικό προϋπολογισμό δαπάνη ύψους 0,5% του ΑΕΠ, για να καλυφθεί κατά πρώτον το κόστος από τους αυξημένους συντελεστές αναπλήρωσης των κύριων συντάξεων (για όσους έχουν φύγει με περισσότερα από 30 χρόνια) και από τις αυξήσεις των επικουρικών. Κατά δεύτερον καλύπτεται η δαπάνη πολιτικών πρόνοιας, κοινωνικής αλληλεγγύης και υγείας. Για το 2020 η επίμαχη δαπάνη καλύπτεται από τις ήδη εγγεγραμμένες πιστώσεις του κοινωνικού προϋπολογισμού.
Οι αυξήσεις των κύριων συντάξεων με βάση τους νέους συντελεστές αναπλήρωσης, όπως και τα αναδρομικά που κουβαλούν από τον Οκτώβριο του 2019, δεν έχουν ακόμη αποπληρωθεί, ενώ έχουν προϋπολογιστεί για το 2020 στο 0,22% του ΑΕΠ. Αντίθετα, οι αυξήσεις των επικουρικών έχουν ενσωματωθεί στις μηνιαίες πληρωμές από τον Ιούνιο, ενώ τα σχετικά αναδρομικά έχουν εξοφληθεί. Στο μεταξύ, σήμερα εξοφλούνται σε 105.818 συνταξιούχους - δικαιούχους τα υπόλοιπα οφειλόμενα της λεγόμενης 13ης σύνταξης που είχε δοθεί μετά το Πάσχα του 2019. Πρόκειται για συνταξιούχους που είχαν υποβάλει μεν αίτηση συνταξιοδότησης πριν από την 1η Μαΐου του 2019, αλλά όταν πληρώθηκε η 13η σύνταξη δεν είχε εκδοθεί ακόμη η οριστική σύνταξή τους ή έπαιρναν προσωρινή.
Εντός του Οκτωβρίου, άλλωστε, μεταβιβάστηκε στον e-ΕΦΚΑ από τον κρατικό κορβανά 1,4 δισ. ευρώ για τα αναδρομικά του 11μήνου Ιούνιος 2015 - Μάιος 2016. Η μερίδα του λέοντος πληρώθηκε ήδη στους δικαιούχους, ωστόσο απομένουν τα αναδρομικά των κληρονόμων, τα οποία εκτιμώνται περίπου σε 168 εκατ. ευρώ. Υπενθυμίζεται πως οι αιτήσεις των κληρονόμων συνεχίζονται έως τις 17 Δεκεμβρίου, ενώ όσοι δεν καταφέρουν να συγκεντρώσουν τα απαιτούμενα δικαιολογητικά, μπορούν να επανέλθουν έως τις 28 Φεβρουαρίου και να τα επισυνάψουν στη δήλωσή τους.
Όπως αναφέρουν έμπειρα στελέχη των Ταμείων, οι σημαντικές αυτές μεταβιβάσεις αναμένεται εν πολλοίς να σώσουν την παρτίδα, αντιμετωπίζοντας τις πληγές που αφήνει η πανδημία του κορονοϊού στον προϋπολογισμό του ασφαλιστικού υπερταμείου. Το πιθανότερο είναι ο προϋπολογισμός να κλείσει ισοσκελισμένος, αν όχι με πλεόνασμα. Αρκεί να αναφερθεί πως φέτος οι μεταβιβάσεις από τον κρατικό κορβανά στον ΕΦΚΑ αγγίζουν τα 16,838 δισ. ευρώ, ενώ του χρόνου έχουν προϋπολογιστεί 14,86 δισ. ευρώ. Έμπειροι τεχνοκράτες αναφέρουν πως οι αρμόδιες κρατικές υπηρεσίες έχουν επιδοθεί σε αγώνα δρόμου προκειμένου να μεταβιβάσουν πριν από την εκπνοή του 2020 όσο περισσότερα κονδύλια είναι εφικτό στον ΕΦΚΑ, ώστε να επιβαρυνθεί η χρήση του 2020 και όχι του 2021. Φέτος, άλλωστε, λόγω και της πανδημίας, έχουν χαλαρώσει πλήρως οι… δημοσιονομικοί κορσέδες.
Η κρίση της πανδημίας
Την ίδια στιγμή, ωστόσο, τα στοιχεία δείχνουν την επίπτωση της πανδημίας του κορονοϊού στα οικονομικά του ΕΦΚΑ. Τον Ιανουάριο το ταμειακό πλεόνασμα του κλάδου κύριας ασφάλισης άγγιξε τα 348 εκατ. ευρώ, ενώ ο Φεβρουάριος έκλεισε με εξαιρετικά περιορισμένο θετικό αποτέλεσμα της τάξης των 63 εκατ. Από τον Μάρτιο, όμως, το αρνητικό πρόσημο έκανε την εμφάνισή του στα μηνιαία αποτελέσματα του κλάδου κύριας σύνταξης. Τον Μάρτιο καταγράφηκε έλλειμμα-μαμούθ της τάξης των 379 εκατ. ευρώ. Το ίδιο αποτέλεσμα είχε και ο Απρίλιος, με 386 εκατ. μείον στο ταμείο του. Ο Μάιος ήταν ελαφρώς καλύτερος, αλλά έκλεισε κι αυτός με απώλειες 149 εκατ. ευρώ. Το θετικό πρόσημο επανήλθε δειλά από τον Ιούνιο, με 95 εκατ. πλεόνασμα και τον Ιούλιο με 82 εκατ. πλεόνασμα. Από τον Αύγουστο το αρνητικό πρόσημο επανήλθε στον ΕΦΚΑ, αρχικά με έλλειμμα 101 εκατ. και ακολούθως τον Σεπτέμβριο με 125 εκατ. μείον στο ταμείο. Συνολικά το 9μηνο έκλεισε με «τρύπα» 552 εκατ. ευρώ.
Φόβοι για νέα «βουτιά»
Δεδομένου ότι οι δαπάνες του ΕΦΚΑ μένουν λίγο - πολύ σταθερές (πέρα από τις επικουρικές συντάξεις που αυξήθηκαν από τον Ιούνιο), αυτό που κάνει τη διαφορά είναι φυσικά τα έσοδα. Είναι χαρακτηριστικό πως από 3,3 δισ. τον Ιανουάριο και τον Φεβρουάριο, τα έσοδα του ασφαλιστικού υπερταμείου βυθίστηκαν σε 2,68 δισ. τον Μάρτιο, 2,61 δισ. τον Απρίλιο, 2,58 δισ. τον Μάιο, για να σκαρφαλώσουν σταδιακά πάνω από τα 3 δισ. εκ νέου από τον Ιούνιο. Την ίδια εικόνα μεταφέρουν και τα στοιχεία για την πορεία των εσόδων από τον μεγάλο «αιμοδότη» του ασφαλιστικού, που δεν είναι άλλος από τη μισθωτή απασχόληση στον ιδιωτικό τομέα. Στο 10μηνο Ιανουαρίου - Οκτωβρίου τα έσοδα του ΕΦΚΑ από τις εισφορές των μισθωτών υπολείπονται κατά 9,5% ή 880 εκατ. ευρώ από το αντίστοιχο διάστημα του 2019. Έμπειρα τεχνοκρατικά στελέχη των Ταμείων εκφράζουν φόβους πως η εικόνα θα επιδεινωθεί μετά την ενσωμάτωση του Νοεμβρίου, λόγω του δεύτερου lockdown. Οι φόβοι τους επιβεβαιώνονται από τα πρώτα στοιχεία, καθώς μέχρι τις 23 Νοεμβρίου η «βουτιά» συγκριτικά με πέρυσι είναι της τάξης του 13,57%, δηλαδή μείον 48 εκατ. ευρώ.
