Από την έντυπη έκδοση
Του Γιώργου Παλαιτσάκη
[email protected]
Αυστηρότερο πλαίσιο παρακολούθησης και εποπτείας των εμπορευμάτων που τίθενται σε ελεύθερη κυκλοφορία με απαλλαγή ΦΠΑ και άμεση αποστολή σε άλλο κράτος-μέλος της Ε.Ε. (τελωνειακό καθεστώς 42) καθιερώνει η ΑΑΔΕ.
Στόχος είναι η πάταξη της φοροδιαφυγής και του λαθρεμπορίου που συντελείται με την εισαγωγή αγαθών από τρίτες χώρες, τα οποία προορίζονται για επανεξαγωγή, αλλά είτε δεν εξάγονται χωρίς να καταβληθεί ο ΦΠΑ είτε εξάγονται αλλά αλλάζουν «χέρια» μεταξύ εταιρειών σε διάφορες χώρες της Ε.Ε. και τελικά εξαφανίζεται ο έμπορος ο οποίος θα έπρεπε να αποδώσει τον ΦΠΑ.
Πρόκειται για τις απάτες στον τομέα του ΦΠΑ του τύπου «εξαφανισμένου εμπόρου» οι οποίες κοστίζουν στην Ε.Ε. περίπου 140 δισ. ευρώ ετησίως, σύμφωνα με την τελευταία έκθεση της Κομισιόν που αφορά το έτος 2018, ενώ στην Ελλάδα το έλλειμμα του ΦΠΑ υπολογίζεται σε 6,6 δισ. ευρώ.
Εγγύηση και ημερομηνία αναχώρησης
Με εγκύκλιο του διοικητή της ΑΑΔΕ Γιώργου Πιτσιλή, παρέχονται οδηγίες για την εφαρμογή των αλλαγών που έχουν επέλθει με την απόφαση Α.1178/20.07.2020 διοικητή ΑΑΔΕ, οι οποίες μεταξύ άλλων προβλέπουν την κατάθεση εγγύησης, ίσης αξίας με εκείνης του ΦΠΑ που αναλογεί στα εισαγόμενα αγαθά, καθώς επίσης και συγκεκριμένο διάστημα εντός του οποίου θα πρέπει τα συγκεκριμένα αγαθά που εισήχθησαν στη χώρα στο πλαίσιο του «τελωνειακού καθεστώτος 42», να αναχωρήσουν για τον προορισμό που έχει δηλωθεί.
Συνοπτικά, οι αλλαγές που επέρχονται στο υφιστάμενο κανονιστικό πλαίσιο είναι οι ακόλουθες:
Οι προϋποθέσεις για τη χορήγηση απαλλαγής ΦΠΑ κατά τη θέση εμπορευμάτων σε ελεύθερη κυκλοφορία με άμεση αποστολή σε άλλο κράτος-μέλος της Ε.Ε. από πρόσωπα εγκατεστημένα εκτός Ε.Ε. αναφέρονται στην παράγραφο Γ του άρθρου 4 της ΠΟΛ.1006/2015 και έχουν ως ακολούθως:
Ο εγκατεστημένος εκτός Ε.Ε. εισαγωγέας και ο αποκτών-πελάτης να είναι υποκείμενα στον φόρο πρόσωπα και διαθέτουν έγκυρα και εν ισχύι ΑΦΜ/VIES.
Τιμολόγιο βάσει του οποίου δηλώνεται στη διασάφηση η δασμολογητέα αξία των εισαγόμενων εμπορευμάτων. Σε περίπτωση που ο εισαγωγέας εγκατεστημένος εκτός Ε.Ε. είναι και ο κύριος των εμπορευμάτων δεν απαιτείται τιμολόγιο και η δασμολογητέα αξία καθορίζεται βάσει των διατάξεων του Ενωσιακού Τελωνειακού Κώδικα.
Τιμολόγιο από το οποίο προκύπτει η ενδοκοινοτική παράδοση των εμπορευμάτων, εκτός από τις περιπτώσεις όπου εισαγωγέας και αποκτών σε άλλο κράτος-μέλος είναι το ίδιο πρόσωπο.
Έγγραφο μεταφοράς (φορτωτική), η οποία όμως υποβάλλεται ηλεκτρονικά σε χρόνο που προβλέπεται κατωτέρω.
Για την οριστικοποίηση της απαλλαγής ισχύουν τα ίδια δικαιολογητικά έγγραφα που απαιτούνται και για τους εγκατεστημένους σε άλλο κράτος-μέλος εισαγωγείς, δηλ. ανακεφαλαιωτικοί πίνακες ενδοκοινοτικών παραδόσεων, με προθεσμία προσκόμισης στις τελωνειακές αρχές εντός είκοσι (20) ημερών από τη λήξη της προθεσμίας υποβολής τους στις φορολογικές αρχές.
Καταργείται το συμβόλαιο μεταφοράς εμπορευμάτων, ως δικαιολογητικού για τη χορήγηση της απαλλαγής ΦΠΑ κατά τη θέση εμπορευμάτων σε ελεύθερη κυκλοφορία στη χώρα μας και αποστολή σε άλλο κράτος-μέλος της Ε.Ε.
Ο τόπος παραμονής των εμπορευμάτων
Ορίζεται η έννοια της «άμεσης αποστολής» εμπορευμάτων σε άλλο κράτος-μέλος της Ε.Ε. Συγκεκριμένα, νοείται η μεταφορά αυτών το αργότερο εντός πέντε (5) ημερών από την ημερομηνία έκδοσης της άδειας παράδοσης υπό την προϋπόθεση ότι ο τόπος παραμονής των εμπορευμάτων για το ανωτέρω χρονικό διάστημα έχει εκ των προτέρων γνωστοποιηθεί στις τελωνειακές αρχές μέσω συμπλήρωσης του κωδικού 1770 στη θέση 44 της διασάφησης εισαγωγής, όπως και ο λόγος παραμονής τους στο συγκεκριμένο χώρο.
Ευνόητο είναι ότι οι χώροι όπου τα εμπορεύματα παραμένουν για το ανωτέρω περιορισμένο χρονικό διάστημα είναι χώροι αποθήκευσης εμπορευμάτων όπου μπορούν να εναποτεθούν εμπορεύματα ή να πραγματοποιηθούν ορισμένες εργασίες πριν από την αναχώρησή τους, δηλ. χώροι είτε εγκεκριμένοι από τις τελωνειακές αρχές, π.χ. αποθήκες τελωνειακής αποταμίευσης, αποθήκες τελωνειακής αποθήκευσης, αποθήκες σε χώρους ελευθέρων ζωνών, είτε χώροι που λειτουργούν νομίμως ως αποθηκευτικές εγκαταστάσεις στο εσωτερικό της χώρας.
Σε περίπτωση που δεν γνωστοποιείται ο τόπος και η αιτιολογία παραμονής των εμπορευμάτων για το ανωτέρω χρονικό διάστημα μετά την ολοκλήρωση των τελωνειακών διατυπώσεων εισαγωγής, τα εμπορεύματα πρέπει να εγκαταλείψουν το έδαφος της χώρας με την έκδοση της άδειας παράδοσης.
Πρόληψη και καταπολέμηση
Θεσπίζονται μέτρα για την πρόληψη και καταπολέμηση φαινομένων καταστρατήγησης μέσω της αξιοποίησης πληροφοριών που προκύπτουν από δίκτυα ανταλλαγής πληροφοριών μεταξύ των κρατών-μελών της Ε.Ε. βάσει του κανονισμού αριθ. 904/2010 του Συμβουλίου περί διοικητικής συνεργασίας και καταπολέμησης της απάτης ΦΠΑ. Ειδικότερα:
(α) προβλέπεται απαγόρευση θέσης εμπορευμάτων σε ελεύθερη κυκλοφορία με εφαρμογή του τελωνειακού καθεστώτος 42 σε περίπτωση όπου το ΑΦΜ/VIES του εισαγωγέα ή του αποκτώντα πελάτη των εμπορευμάτων στο άλλο κράτος-μέλος έχει διαγραφεί από το σύστημα VIES.
(β) θεσπίζεται η υποχρέωση σύστασης εγγύησης ισόποσης με το ποσό του ΦΠΑ που τυγχάνει απαλλαγής, διενέργεια φυσικού ελέγχου των εμπορευμάτων και υποβολή αιτήματος διοικητικής συνδρομής σε περιπτώσεις όπου ο εισαγωγέας ή ο αποκτών πελάτης των εμπορευμάτων φέρεται, βάσει πληροφοριών, ως «εξαφανισμένος έμπορος» ή «εμπλεκόμενος σε απάτη ΦΠΑ τύπου εξαφανισμένου εμπόρου».
Η εγγύηση αποδεσμεύεται ή καταπίπτει με τα αποτελέσματα της διοικητικής συνδρομής.
Πώς στήνονται οι απάτες τύπου «καρουζέλ»
Όπως ήδη έχει επισημάνει η «Ν», μία από τις σημαντικότερες αιτίες για τις οποίες σημειώνονται σημαντικές απώλειες εσόδων ΦΠΑ από ενδοκοινοτικές συναλλαγές είναι οι απάτες τύπου «καρουζέλ» και του «εξαφανισμένου εμπόρου», οι οποίες είναι πολύπλοκες και δύσκολα ανιχνεύσιμες, καθώς καλύπτονται πίσω από πραγματικές συναλλαγές.
Όπως προκύπτει και από το όνομα της απάτης -«καρουζέλ»-, οι επιτήδειοι στήνουν μια σειρά από συναλλαγές, με την εκκίνηση να αποτελεί μια ενδοκοινοτική συναλλαγή, μέσα από τις οποίες ανακτάται παράνομα ΦΠΑ. Επειδή απαιτείται μεγάλος αριθμός συναλλαγών για να χαθεί ο φόρος, η εμπειρία έχει δείξει ότι οι απατεώνες χρησιμοποιούν προϊόντα μικρά σε όγκο, αλλά μεγάλης αξίας, όπως κινητά, επεξεργαστές υπολογιστών και κοσμήματα.
Η μεγαλύτερη δυσκολία στον εντοπισμό και στη στοιχειοθέτηση των υποθέσεων είναι ότι οι περισσότεροι από τους εμπλεκόμενους δεν έχουν ιδέα ότι μετέχουν σε απάτη. Σε ένα «καρουζέλ» μπορεί να υπάρξουν ακόμη και 100 ενδιάμεσες συναλλαγές, με την πλειονότητα των εμπλεκόμενων να μη γνωρίζει ότι χρησιμοποιήθηκε ως «απομονωτής» για να χαθούν τα ίχνη των πραγματικών δραστών.
Το κόλπο
Οι επιτήδειοι που διαπράττουν τη συγκεκριμένη απάτη εκμεταλλεύονται το σύστημα ενδοκοινοτικών συναλλαγών. Με βάση την ενωσιακή φορολογική νομοθεσία, στις ενδοκοινοτικές εμπορικές συναλλαγές δεν επιβάλλεται ΦΠΑ, γεγονός που λειτουργεί ως εφαλτήριο για την απάτη.
Μια απλή μορφή απάτης τύπου «καρουζέλ» περιλαμβάνει τα ακόλουθα βήματα:
* Πρώτο βήμα: Ο κύκλος της απάτης ξεκινά με την «εταιρεία Α», που βρίσκεται στο «κράτος μέλος 1» η οποία πωλεί αγαθά στην «εταιρεία Β» στο «κράτος μέλος 2». Η «εταιρεία Α» δεν επιβάλλει ΦΠΑ επί της συναλλαγής εφόσον είναι η «εταιρεία Β» που έχει την υποχρέωση καταβολής του ΦΠΑ μέσω της μεθόδου της διπλής καταχώρησης. Αυτό σημαίνει με απλά λόγια πως η «εταιρεία Β» χρεώνει τον εαυτό της ΦΠΑ και την ίδια στιγμή διεκδικεί αυτόν τον ΦΠΑ, με αποτέλεσμα να μην έχει να καταβάλει φόρο στις φορολογικές αρχές του «κράτους μέλους 2». Αυτές οι συναλλαγές, όμως, δηλώνονται στο σύστημα VIES, ένα ηλεκτρονικό σύστημα στο οποίο οι επιχειρήσεις καταχωρούν τις ενδοκοινοτικές συναλλαγές τους, προϊόντων και υπηρεσιών.
* Δεύτερο βήμα: Όταν η «εταιρεία Β», που απέκτησε τα αγαθά χωρίς να καταβάλει ΦΠΑ, προχωρήσει σε πώληση των αγαθών στην «εταιρεία Γ», ας πούμε για 100.000 ευρώ, εντός του «κράτους μέλους 2», η πράξη θα περιλαμβάνει ΦΠΑ του «κράτους μέλους 2», για παράδειγμα 24%, εφόσον αποτελεί εγχώρια παράδοση αγαθών. Κανονικά, η «εταιρεία Β» είναι υποχρεωμένη να δηλώσει και να καταβάλει τον ΦΠΑ που εισέπραξε, δηλαδή 24.000 ευρώ, στη φορολογική αρχή. Η «εταιρεία Β», όμως, αποτελεί τον λεγόμενο «εξαφανισμένο έμπορο» και δεν θα καταβάλει τελικά οποιονδήποτε ΦΠΑ εισέπραξε από την «εταιρεία Γ».
* Τρίτο βήμα: Οι συναλλαγές συνεχίζονται με πωλήσεις εντός του «κράτους μέλους 2», από την «εταιρεία Γ» στην «εταιρεία Δ», που μεταπωλεί στην «εταιρεία Ε». Οι έμποροι μετά την «εταιρεία Β», οι λεγόμενοι «απομονωτές», έχουν επιβάλει, εισπράξει και αποδώσει κανονικά στις αρχές τον ΦΠΑ. Η «εταιρεία Ε» πωλεί τα ίδια αγαθά πίσω στην «εταιρεία Α» στο «κράτος μέλος 1», όπου πάλι δεν επιβάλλεται ΦΠΑ εφόσον εφαρμόζεται η διπλή καταχώρηση από την «εταιρεία Α». Οι απατεώνες ρυθμίζουν τις τιμές πώλησης μεταξύ των διαφόρων εταιρειών με τέτοιον τρόπο που η συναλλαγή να είναι κερδοφόρα, για τις εταιρείες που συμμετέχουν, δίχως να γνωρίζουν όμως πως αποτελούν πιόνια της απάτης.
Στο παράδειγμά μας το «κράτος μέλος 2» χάνει 24.000 ευρώ, τα οποία δεν εισέπραξε από την «εταιρεία Β», αλλά που υποχρεούται να τα επιστρέψει στην «εταιρεία Γ» εφόσον η εταιρεία αυτή έχει το δικαίωμα έκπτωσης. Το γεγονός πως η «εταιρεία Β» δεν έχει αποδώσει τον ΦΠΑ στη φορολογική αρχή δεν αφαιρεί το δικαίωμα της «εταιρείας Γ» να διεκδικήσει τον ΦΠΑ που πλήρωσε σε αυτήν, αρκεί φυσικά να μην τεκμηριώνεται πως εις γνώσιν της συμμετείχε στην απάτη. Όλα αυτά συμβαίνουν μέσα σε ένα βραχύ διάστημα. Όταν η φορολογική αρχή αναζητήσει την «εταιρεία Β», η πιθανότατα είναι πως δεν θα βρει τίποτα, ενώ ο κύκλος που περιγράψαμε, το «καρουζέλ», μπορεί να έχει επαναληφθεί πολλές φορές, με τα ίδια αγαθά, και με τους απατεώνες να εξαφανίζονται με ΦΠΑ αξίας εκατομμυρίων.
