Από την έντυπη έκδοση
Tου Τζιμ Ο’ Νιλ*
*Ο Τζιμ Ο’ Νιλ, πρώην πρόεδρος της Goldman Sachs Asset Management και πρώην υπουργός Οικονομικών του Ηνωμένου Βασιλείου, είναι πρόεδρος του Chatham House. Μεγάλα τμήματα της παγκόσμιας οικονομίας παρουσιάζουν παραδοσιακά σημάδια ανάκαμψης σε σχήμα V, μετά την κατάρρευση που προκλήθηκε από την πανδημία αυτή την άνοιξη. Οι μηνιαίοι δείκτες για πολλές χώρες υποδεικνύουν έντονα ριμπάουντ τον Ιούνιο και τον Ιούλιο, με προβλεπόμενη αύξηση 10%-15% του πραγματικού (προσαρμοσμένου στον πληθωρισμό) ΑΕΠ το γ’ τρίμηνο, όπως και για τα υπόλοιπα μακροοικονομικά στοιχεία.
Σίγουρα, υπάρχουν λόγοι για να αμφισβητήσουμε εάν η αντιληπτή ανάκαμψη είναι απλώς μια τεχνική ανάκαμψη - μια ψευδαίσθηση που προκαλείται από το απόλυτο χάος της αρχικής κατάρρευσης. Αυτό θα μπορούσε κάλλιστα να συμβαίνει, ειδικά εάν πολλές χώρες χτυπηθούν από ένα ισχυρό δεύτερο κύμα κρουσμάτων Covid-19, ή εάν οι μεγάλες ελπίδες για ένα πρώιμο εμβόλιο αποδειχθούν λανθασμένες. Κανείς δεν μπορεί να ξέρει με σιγουριά. Θα πρέπει να περιμένουμε να δούμε και τα στοιχεία, καθώς οι χώρες προσπαθούν να επιτύχουν μια ισορροπία μεταξύ της διαχείρισης του ιού και της επαναφοράς των οικονομιών τους στην κανονικότητα.
Αν και οι ΗΠΑ υπέφεραν από τον ιό περισσότερο από άλλες χώρες, το ποσοστό των νέων μολύνσεων έχει μειωθεί, καθιστώντας πιο πιθανό η θερινή οικονομική ανάκαμψη να επιταχυνθεί. Και στην Κίνα, οι τελευταίοι δείκτες δείχνουν ένα υψηλό επίπεδο ελέγχου των λοιμώξεων και την επιτάχυνση της ανάκαμψης. Δεδομένων των κυρίαρχων ρόλων των ΗΠΑ και της Κίνας στην παγκόσμια οικονομία, τέτοιες θετικές εξελίξεις αποτελούν σημαντική ανάκαμψη για το παγκόσμιο εμπόριο, παρά τις συνεχιζόμενες συγκρούσεις των δύο χωρών για το εμπόριο και την τεχνολογία.
Αναφορικά με την Ευρώπη, πολλές χώρες δείχνουν σημάδια ενός δεύτερου κύματος Covid-19, με την αύξηση των κρουσμάτων να αποτελεί ιδιαίτερη απειλή για την ανάκαμψη της Ισπανίας. Αυτό όμως δεν συμβαίνει παντού. Άλλες χώρες έχουν εντείνει τα μέτρα ελέγχου τους και εάν αποδειχθούν επαρκή, μπορούν να διατηρήσουν την ανάκαμψή τους σε καλό δρόμο.
Αυτό το γνωρίζουμε τώρα στα μέσα Σεπτεμβρίου. Για να είμαστε πιο σίγουροι για τις προοπτικές μιας βιώσιμης οικονομικής ανάκαμψης στα τέλη του 2020 και το 2021, θα χρειασθούμε περισσότερες αποδείξεις για την πρόοδο προς την κατεύθυνση των βελτιωμένων θεραπειών και των ασφαλών, αποτελεσματικών εμβολίων. Όταν ένα εμβόλιο διατεθεί ευρέως, αναμένεται περαιτέρω επιτάχυνση της οικονομικής δραστηριότητας. Οι κλάδοι που έχουν υποφέρει περισσότερο από τα πρωτόκολλα της κοινωνικής απόστασης -συμπεριλαμβανομένων των διεθνών ταξιδιών, της διασκέδασης και της φιλοξενίας- θα αρχίσουν να ζωντανεύουν.
Ο ρόλος των εμβολίων
Στην πραγματικότητα, εκτός εάν αποτύχουν όλοι οι υποσχόμενες υποψήφιες εταιρείες στα εμβόλια που έχουν ήδη φτάσει στο τρίτο στάδιο των δοκιμών, μπορούμε να προβλέψουμε μια ανάκαμψη κάποια στιγμή τους επόμενους μήνες σε αυτούς τους κλάδους που επλήγησαν, οπότε η ελπίδα για κυκλική ανάκαμψη θα είναι ακόμη πιο δικαιολογημένη.
Υπάρχουν όμως διάφορα δομικά ζητήματα που πρέπει να ληφθούν υπ’ όψιν. Αρχικά, το πιο πιεστικό ερώτημα αυτής της πτώσης είναι εάν το G20, του οποίου την προεδρία κατέχει σήμερα η Σαουδική Αραβία, μπορεί να «αναστηθεί» και να προσφέρει πραγματική διεθνή συνεργασία, όπως συνέβη μετά την παγκόσμια οικονομική κρίση του 2008.
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας και άλλους διεθνείς οργανισμούς υγείας, χρειάζονται περί τα 35 δισ. δολ. για να διασφαλιστεί ότι τα εμβόλια μπορούν να διανεμηθούν ισότιμα στα 7,8 δισ. πληθυσμού στον κόσμο. Αυτό είναι ένα ασήμαντο ποσό σε σύγκριση με αυτό που έχουν ήδη ξοδέψει πολλές χώρες του G20 για να στηρίξουν τις εγχώριες οικονομίες τους. Ωστόσο, η χρηματοδότηση της καθολικής διανομής ενός εμβολίου είναι απολύτως ζωτικής σημασίας για τη διασφάλιση της ανάρρωσης σε παγκόσμιο επίπεδο και όχι μίας που περιορίζεται μόνο σε εκείνες τις χώρες όπου υπάρχει διαθέσιμο το εμβόλιο.
Εξίσου συναφής, αν και έχει συζητηθεί λιγότερο, είναι η ισορροπία δυνάμεων μεταξύ της εγχώριας και της εξωτερικής ανάπτυξης. Λόγω του άγχους που έχει δημιουργήσει η πανδημία, πολλές κυβερνήσεις, ιδίως στην Ευρωπαϊκή Ένωση, έχουν δείξει ένα άνευ προηγουμένου επίπεδο ενθουσιασμού για τα δημοσιονομικά κίνητρα και αυτά τα προγράμματα δαπανών υποστηρίζονται περαιτέρω από μια εξαιρετικά γενναιόδωρη νομισματική πολιτική.
Οι επεκτατικές μακροοικονομικές πολιτικές υποδηλώνουν ότι, χωρίς την ξαφνική και σημαντική δημοσιονομική ελάττωση των δαπανών, η εγχώρια ζήτηση θα οδηγήσει αυτήν την ανάκαμψη πιο έντονα απ’ ό,τι συνέβη μετά την κρίση του 2008. Αυτό πιθανότατα θα μεταφράζεται σε ανάκαμψη του παγκόσμιου εμπορίου πιο ψηλά από αυτό που πολλοί σχολιαστές θεωρούν επί του παρόντος εφικτό.
Ποιος θα πληρώσει τις τρέχουσες δαπάνες
Κάτι που μας φέρνει σε ένα τρίτο διαρθρωτικό ζήτημα. Πότε θα πληρωθούν όλες οι τρέχουσες δαπάνες και από ποιον; Φαίνεται ήδη να υπάρχει μια αρκετά ισχυρή συναίνεση μεταξύ των προηγμένων οικονομιών ότι πρέπει να αποφευχθεί η πρόωρη δημοσιονομική αυστηρότητα. Θα ήθελα, πρώτον, να καλωσορίσω τη σύσφιγξη μετά την κρίση. Όμως, φυσικά, πολλά θα εξαρτηθούν όχι μόνο από την κλίμακα και την ταχύτητα της ανάκαμψης αλλά και από το μέγεθος των δημοσιονομικών ελλειμμάτων. Εδώ, είναι ενδιαφέρον να σημειωθεί ότι οι προσδοκίες για πρόσθετα δημοσιονομικά κίνητρα στις ΗΠΑ, υποβιβάσθηκαν πρόσφατα ως αποτέλεσμα των καλύτερων από το αναμενόμενο στοιχείων για την απασχόληση.
Όσον αφορά τη νομισματική πολιτική, η ανακοίνωση της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ στα τέλη Αυγούστου ότι θα στραφεί σε ένα καθεστώς «μέσης στόχευσης του πληθωρισμού», χαιρετίσθηκε ως πρόσθετη μορφή στήριξης. Εντούτοις μια προειδοποίηση αιωρείται. Το κατά πόσον οι αλλαγές στην πολιτική θα εξαρτηθούν από τον τρόπο με τον οποίο αναπτύσσονται πραγματικά οι πληθωριστικές πιέσεις. Εάν οι χρηματοπιστωτικές αγορές ξαφνικά ανησυχήσουν από μια απροσδόκητη αύξηση του πληθωρισμού, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής ίσως χρειασθεί να αλλάξουν την προσέγγισή τους για άλλη μια φορά.
Ένα άλλο ανοιχτό ερώτημα, το οποίο έθιξα σε προηγούμενα σχόλια φέτος, είναι πώς οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής θα ανταποκριθούν στις αλλαγές που επέφερε η κρίση της πανδημίας Covid-19. Θα καλλιεργήσουν μια νέα επιχειρηματική κουλτούρα με προσανατολισμό το «κέρδος με σκοπό», ενθαρρύνοντας (ή δελεάζοντας) περισσότερες εταιρείες να επιδιώξουν την απανθρακοποίηση και λύσεις σε κοινωνικές προκλήσεις όπως η αντιμικροβιακή αντίσταση (AMR) και η απειλή μελλοντικών πανδημιών; Αυτό θα ήταν σίγουρα μια ευπρόσδεκτη εξέλιξη και δεν αποτελεί καθόλου μεγάλο βήμα για τις κυβερνήσεις μας.
Copyright: Project Syndicate, 2020
www.project-syndicate.org
