ΠΑΡΑΤΑΣΗ της αβεβαιότητας στις αγορές, για διάστημα που μπορεί να επεκταθεί μέχρι και το πρώτο δίμηνο του 2008, βλέπουν στελέχη της αγοράς. Η πρόβλεψη αυτή έρχεται ύστερα από τις τελευταίες εξελίξεις, με την υπαγωγή μίας ακόμη εταιρείας που ειδικευόταν σε παροχή στεγαστικών δανείων υψηλού ρίσκου, της βρετανικής Victoria Mortgages, σε καθεστώς προστασίας από τους πιστωτές της, αλλά και τις εκτιμήσεις διεθνών οίκων για τις επιπτώσεις της κρίσης στο σύνολο της οικονομίας.
Η Standard & Poor's επισήμανε ότι οι ευρωπαϊκές τράπεζες δυσκολεύονται τώρα να ρευστοποιήσουν τα δάνεια υψηλού ρίσκου, καθώς οι επενδυτές αναζητούν πλέον ποιότητα και όχι αβέβαια υπερκέρδη, κάτι άλλωστε που αντικατοπτρίζεται και στη μεγάλη άνοδο των τιμών των ομολόγων υψηλής πιστοληπτικής διαβάθμισης, στα οποία οι επενδυτές έχουν στραφεί μαζικά. Η S&P αναφέρει στην έκθεσή της ότι οι τράπεζες αναγκάστηκαν, λόγω της κρίσης στην αγορά ενυπόθηκων δανείων, να ακυρώσουν 49 συμφωνίες, αξίας 70 δισ. δολαρίων από τον Ιούνιο μέχρι σήμερα, ενώ τους τελευταίους τρεις μήνες εκδόθηκαν μόνο 7 δισ. δολ. σε 17 deals. «Η αγορά δεν προτίθεται να επανακτήσει τον προηγούμενο ρυθμό της, καθώς η ισορροπία προσφοράς και ζήτησης έχει αλλάξει, δίνοντας στους επενδυτές περισσότερη δύναμη».
Εντονες διακυμάνσεις
Οπως έχει διαμορφωθεί πλέον το τοπίο στις αγορές, οι εκτιμήσεις συγκλίνουν στο ότι κατά τους προσεχείς μήνες οι διακυμάνσεις θα είναι έντονες, κάτι που σε επίπεδο επενδυτών μεταφράζεται σε αυξημένο ρίσκο. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο δείκτης διακύμανσης 30 ημερών του Dow Jones κινείται τώρα στις 20 μονάδες, όταν την αντίστοιχη περίοδο πέρυσι δεν ξεπερνούσε το 8-9.
«Φαίνεται ότι η παρούσα κρίση είναι πιο σοβαρή από παλαιότερες κρίσεις, όταν το πρόβλημα ήταν απλά οι ανησυχίες για τον πληθωρισμό. Τώρα, τα προβλήματα στην αγορά κατοικίας 'χτυπούν' όλες τις μορφές οικονομικής δραστηριότητας και το ζήτημα είναι κατά πόσον το πρόβλημα με τα στεγαστικά στις ΗΠΑ θα επηρεάσει την παγκόσμια Οικονομία», αναφέρει ο κ. Ανδρέας Παπασπύρου, υπεύθυνος διαχείρισης μετοχικών χαρτοφυλακίων της Millennium ΑΕΔΑΚ.
Οπως επισημαίνει, πάντως, η βαρύτητα της αμερικανικής Οικονομίας δεν είναι αυτή που ήταν προ 10-15 ετών και αυτό φαίνεται από την πορεία των αναδυόμενων αγορών, που αντιδρούν καλά στις διεθνείς αναταράξεις. Μεταξύ αυτών και η ελληνική, η οποία έχει συμπεριφερθεί πολύ ψύχραιμα σε σχέση με παλαιότερες εποχές, με το Γενικό Δείκτη του Χ.Α. να κινείται τώρα γύρω από το τεχνικό όριο των 4.800 μονάδων.
Ο κ. Παπασπύρου κρίνει ως λογικές τις διορθώσεις στα χρηματιστήρια και πιστεύει ότι είναι δύσκολο να πει ακόμη κανείς ότι πάμε σε ύφεση. «Καθοριστικές θα είναι οι κινήσεις της Fed στο μέτωπο των επιτοκίων την ερχόμενη εβδομάδα, ενώ ακόμη πιο κρίσιμα θεωρώ τα αποτελέσματα γ' τριμήνου που θα ανακοινώσουν οι αμερικανικές εταιρείες στις αρχές Οκτωβρίου. Τα αποτελέσματα αυτά θα ενσωματώνουν τις παρενέργειες από τα subprime δάνεια», αναφέρει ο κ. Παπασπύρου, θεωρώντας ότι δεν είναι σωστή κίνηση στην παρούσα φάση να μειώσει κάποιος σημαντικά το επενδυτικό χαρτοφυλάκιό του.
Η ομαλοποίηση
«Μέχρι να ομαλοποιηθεί η κατάσταση στις αγορές, θα περάσει αρκετά σημαντικό χρονικό διάστημα», εκτιμά ο κ. Γιάννης Κοσσίδας, διευθυντής επενδύσεων της EPIC ΑΕΠΕΥ, «καθώς αυτό που δημιουργεί τη μεγαλύτερη αβεβαιότητα είναι ότι δεν ξέρουμε την έκταση του προβλήματος στη στεγαστική αγορά. Αυτό που ζούμε τώρα έχει ομοιότητες με την κατάρρευση του LTCM το 1997 και την κρίση στην αγορά, όμως πιστεύω είναι σε μεγαλύτερη έκταση. Την τελευταία πενταετία, η άνοδος των χρηματιστηρίων οφειλόταν στις υπεραξίες που προέκυπταν από τη στεγαστική αγορά στις ΗΠΑ, καθώς η κατοικία στις ΗΠΑ είναι εμπορεύσιμο αγαθό και η αναχρηματοδότησή της εύκολη και σε ευρεία έκταση. Κάπου όμως ήταν αναμενόμενο να «γυρίσει ο τροχός» και να δούμε προβλήματα στις πιστώσεις με συνέπειες σε όλο το φάσμα της αγοράς».
Ο κ. Κοσσίδας αναφέρεται στον αντίκτυπο στην αγορά ομολόγων, αλλά και στις τεράστιες απώλειες που έχουν οι τράπεζες από προϊόντα asset backed, τα οποία δημιουργούν leverage. Πάνω στη μόχλευση χτίστηκε η ευφορία στις χρηματιστηριακές αγορές, όπως επισημαίνει. Ενδεικτικά, η Bear Stearns, η οποία είναι μία από τις χρηματοοικονομικές εταιρείες που έχουν ανακοινώσει την ύπαρξη προβλημάτων από την κρίση στα subprime δάνεια, είχε δημιουργήσει fund με δικό της αρχικό κεφάλαιο 60 εκατ. δολ., άντλησε από την αγορά άλλα 600 εκατ. και προέβη σε αγορές CDOs, δεκαπλάσιου ύψους από το συνολικό της κεφάλαιο. Με το leverage αυτό και με προμήθεια διαχείρισης 1%, απόσβεσε μεν το αρχικό της κεφάλαιο σε ένα χρόνο, όμως η κατάληξη της επένδυσης δεν ήταν ευτυχής.
Ο κ. Κοσσίδας εκτιμά ότι το πρόβλημα της ρευστότητας από την κρίση στα subprime δάνεια βιώνουν επί του παρόντος μόνο οι τράπεζες και δεν έχει μεταφερθεί στις κεφαλαιαγορές. «Η πτώση του DAX από τις 8.200 στις 7.450 μονάδες, αλλά και η θετική απόδοση 5,8% σε όρους δολαρίου για το αμερικανικό χρηματιστήριο από την αρχή του χρόνου, συνηγορούν σε αυτό. Ομως, το πρόβλημα στη στεγαστική αγορά των ΗΠΑ είναι σημαντικό και φαίνεται ότι θα έχει μάκρος. Οι πρόσφατες δηλώσεις Μπους, ότι θα στηριχθούν κυβερνητικά τα δάνεια υπό κατάρρευση ώστε να μη χάσει ο κόσμος τα σπίτια του, είναι κάτι πρωτόγνωρο για μια τόσο ελεύθερη οικονομία, όσο η αμερικανική. Ενας τρόπος για να δοθεί η στήριξη αυτή στην προβληματική στεγαστική αγορά είναι οι μειώσεις επιτοκίων. Ωστόσο, δεν είμαι βέβαιος ότι τα πράγματα είναι τόσο εύκολα, όπως ήταν το 2001 - 2003», λέει ο κ. Κοσσίδας.
Η αμερικανική οικονομία
Σημειώνεται ότι τα εξαιρετικά απαισιόδοξα στοιχεία για την αγορά εργασίας των ΗΠΑ που ανακοινώθηκαν την περασμένη Παρασκευή έφεραν πιο κοντά τους κινδύνους μιας μεγαλύτερης από την προβλεπόμενη επιβράδυνσης της αμερικανικής οικονομίας και ενίσχυσαν τις προσδοκίες για επιθετική μείωση των επιτοκίων από τη FED. H Goldman Sachs ανακοίνωσε μάλιστα ότι οι αναλυτές της περιμένουν μια μείωση των επιτοκίων κατά 50 μονάδες βάσης την ερχόμενη εβδομάδα, καθώς «ιστορικά, η Fed τείνει να αντιδρά επιθετικά στις ενδείξεις αδυναμίας της αγοράς εργασίας».
Πάντως, μέχρι στιγμής, η κρίση βιώνεται, όπως επισημαίνει και ο Κοσσίδας, από τους χρηματοοικονομικούς οίκους και τις εταιρείες με ομόλογα χαμηλότερης πιστοληπτικής διαβάθμισης. Η Daimler Chrysler, η Deutsche Telekom, η Volkswagen, η Sainsbury και η ΒΑΕ Systems, είναι μερικές μόνο από τις εταιρείες με ομόλογα που κατατάσσονται στις χαμηλότερες βαθμίδες της επενδυτικής κατηγορίας, με βάση την πιστοληπτική τους αξιολόγηση και οι οποίες αντιμετωπίζουν τις μεγαλύτερες δυσκολίες στην άντληση χρημάτων από τις αγορές εμπορικών χρεογράφων, λόγω της στροφής των επενδυτών στην ποιότητα (flight to quality).
Αυτή η στροφή στην ποιότητα έχει ωθήσει το κόστος του δανεισμού στις αγορές βραχυπρόθεσμων χρεογράφων για τις εταιρείες διαβάθμισης Α ή ΒΒΒ σε επίπεδα - ρεκόρ, με τα επιτόκια για τα μηνιαία συμβόλαια να είναι σήμερα 30 ή 40 μονάδες βάσης υψηλότερα του επιτοκίου διατραπεζικού δανεισμού του Λονδίνου, όταν η αντίστοιχη απόκλιση στις αρχές Ιουλίου ήταν μόλις 4 μονάδες βάσης.
Το αισιόδοξο σενάριο
Πάντως, η αισιόδοξη άποψη λέει ότι δεν βρισκόμαστε στην ίδια θέση που βρισκόμασταν το 2003, την τελευταία δηλαδή φορά που οι αγορές αντιμετώπισαν μεγάλα προβλήματα. Και αυτό συμβαίνει επειδή τώρα οι περισσότερες εταιρείες έχουν πολύ καλύτερους ισολογισμούς και έχουν επιδείξει εταιρική πειθαρχία, διασπείροντας με ορθολογικό τρόπο το χρέος τους και μειώνοντας την εξάρτησή τους από τις αγορές βραχυπρόθεσμων χρεογράφων. Την ίδια στιγμή, οι εκτιμήσεις για τη συνεχιζόμενη καλή κερδοφορία των επιχειρήσεων μπορούν να υποστηρίξουν τις τιμές στα χρηματιστήρια. Αρα, όλα θα κριθούν από την έκταση και τη διάρκεια του προβλήματος στις τράπεζες, όπως καταλήγουν οι ειδικοί της αγοράς.
Η ανάπτυξη στην Ευρώπη
Τα πρώτα σύννεφα για την ανάπτυξη και στην Ευρώπη είναι ορατά, καθώς η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εκτιμά ότι ενδεχομένως ο ρυθμός ανάπτυξης της Ευρωζώνης θα επιβραδυνθεί σε ποσοστό μεγαλύτερο από τις αρχικές προβλέψεις, λόγω των πρόσφατων κλυδωνισμών στις αγορές. Συγκεκριμένα, η Κομισιόν εκτιμά ότι ο ρυθμός ανάπτυξης της οικονομίας της Ευρωζώνης θα διαμορφωθεί φέτος στο 2,5%, από 2,7% το 2006, ενώ η προηγούμενη εκτίμησή της στις 7 Μαΐου έκανε λόγο για ανάπτυξη 2,6%.
ΝΕΝΑ ΜΑΛΛΙΑΡΑ
