Η πανδημία του Covid19 βρήκε τον πλανήτη απροετοίμαστο, αλλά και σε ένα περιβάλλον αδύναμης ανάπτυξης, ιστορικά χαμηλών επιτοκίων και υποτονικού πληθωρισμού. Ο συνδυασμός αυτός καθιστά επιτακτική την ανάγκη για επεκτακτικές δημοσιονομικές πολιτικές, όπως παραδέχεται και το ΔΝΤ στην έκθεσή του για τις δημοσιονομικές προοπτικές (Fiscal Monitor). H ανάγκη να σωθούν πρώτα ζωές και μετά οι οικονομίες απαιτεί αισθητή αύξηση των δαπανών και θα φουσκώσει σε εκρηκτικά επίπεδα τα δημοσιονομικά ελλείμματα σε Ευρώπη, ΗΠΑ και κάθε γωνιά του πλανήτη. Για όσους εκκινούν με ήδη υψηλά επίπεδα χρέους, τα περιθώρια είναι σαφώς πιο στενά. Ωστόσο όλοι θα πρέπει να προσέξουν 5 κινδύνους.
Το μακρο-οικονομικό περιβάλλον
Το 2018 και το 2019 οι ρυθμοί ανάπτυξης της παγκόσμιας οικονομίας ήταν αρκετά βραδείς και ενώ κάποιοι ήλπιζαν σε επιτάχυνση φέτος, ο Covid19 πυροδοτεί την βαθύτερη ύφεση από την εποχή της δεκαετίας του 1930. Το παγκόσμιο ΑΕΠ αναμένεται να συρρικνωθεί φέτος κατά 3%, με το πλήγμα να είναι πολύ ισχυρότερο από εκείνο της περιόδου 2008-09. Σοβαρή είναι βεβαίως και η απειλή του αποπληθωρισμού αφού ήδη ο δείκτης τιμών καταναλωτή σε πολλές ανεπτυγμένες οικονομίες ήταν αρκετά χαμηλότερα από το 2%.
Τα σχέδια στήριξης
Η πανδημία έχει εντείνει την ανάγκη για δημοσιονομική δράση σε άνευ προηγουμένου επίπεδα. Ενώ όμως βασικός στόχος της δημοσιονομικής πολιτικής είναι η τόνωση της ζήτησης, η κρίση αυτή ανατρέπει τα δεδομένα. Πρωταρχικός στόχος οφείλει να είναι η ενίσχυση των δαπανών για ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και ιατρική έρευνα και αμέσως μετά έρχεται η παροχή "σωσιβίου" σε επιχειρήσεις και νοικοκυριά που δέχονται πλήγμα από τα περιοριστικά μέτρα. Οι χώρες με μεγάλη εξάρτηση από τις εξαγωγές πετρελαίου και εμπορευμάτων δέχονται ακόμη ισχυρότερο πλήγμα αφού οι τιμές των πρώτων υλών έχουν κάνει βουτιά λόγω της ασθενούς ζήτησης.
Τα πακέτα δημοσιονομικής τόνωσης (συμπεριλαμβανομένων δανείων και εγγυήσεων) υπερβαίνουν το 10% του ΑΕΠ στις μεγάλες ευρωπαϊκές οικονομίες, όπως η Γερμανία, η Γαλλία, η Ιταλία, η Βρετανία, αλλά και στην Ιαπωνία.
Σε παγκόσμιο επίπεδο έχουν δαπανηθεί 3,3 τρισ. δολάρια σε δημοσιονομικά μέτρα στήριξης, ενώ επιπλέον 4,5 τρισ. δολάρια έχουν δοθεί στη μορφή δανείων, απευθείας κεφαλαιακών ενέσεων και εγγυήσεων. Το σύνολο προσεγγίζει τα 8 τρισ. δολάρια, με το ΔΝΤ να έχει πάντως επισημάνει ότι δεν αρκεί για τη διάσωση της παγκόσμιας οικονομίας.
Οι κίνδυνοι
Το βασικό σενάριο του ΔΝΤ δείχνει ήδη εκτροχιασμό των δημοσιονομικών για όλες τις μεγάλες και μικρές οικονομίες του πλανήτη.
Σημειώνεται ότι διεθνώς κατά μέσο όρο το δημοσιονομικό έλλειμμα θα διαμορφωθεί φέτος στο 10,7% του ΑΕΠ για να περιοριστεί στο 5,5% την επόμενη χρονιά. Στη ζώνη του ευρώ προβλέπεται έλλειμμα 7,5% φέτος και 3,6% το 2021. Στις ΗΠΑ προβλέπεται να εκτιναχθεί στο 15,4% του ΑΕΠ το 2020 και να περιοριστεί στο 8,6% το επόμενο έτος. Ωστόσο υπάρχουν κίνδυνοι που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε ακόμη χειρότερες συνθήκες.
Οι κυριότεροι είναι:
• Μία βαθύτερη οικονομική ύφεση, ειδικά εάν έχουμε νέο κύμα κρουσμάτων. Η προσδοκία για ανάκαμψη της οικονομικής δραστηριότητας το δεύτερο εξάμηνο του 2020 υπόκειται σε εξαιρετικά έντονη αβεβαιότητα. Οι ειδικοί προειδοποιούν πως μία πρόωρη άρση των περιοριστικών μέτρων θα μπορούσε να οδηγήσει σε νέο κύμα μετάδοσης του ιού, επαναφέροντας έτσι τα μέτρα, ίσως και πιο σκληρή μορφή.
• Έντονες διακυμάνσεις στις τιμές εμπορευμάτων: Οι τιμές του πετρελαίου έχουν υποχωρήσει κατά 50% στο πρώτο τρίμηνο του 2020. Μεγάλη πτώση έχουν καταγράψει και άλλα βασικά εμπορεύματα. Η πορεία των τιμών είναι αβέβαιη και το ίδιο και εκείνη των εσόδων των χωρών, που εξαρτώνται από τις πωλήσεις τους.
• Παρατεταμένο στρες στις χρηματοπιστωτικές αγορές: Τους τελευταίους δύο μήνες είχαμε έντονη μεταβλητότητα και φυγή από το ρίσκο, με τους επενδυτές να αναζητούν ασφαλή καταφύγια. Αν και παρατηρείται ανάκαμψη το τελευταίο διάστημα δεν αποκλείεται νέα αιμορραγία στις αγορές μετοχών αλλά και αυξήσεις στις αποδόσεις των ομολόγων. Η διόγκωση των spread θα μπορούσε να εντείνει τις πιέσεις στα δημοσιονομικά πολλών ευάλωτων οικονομιών.
•Νέα κοινωνική αναταραχή: Την περασμένη χρονιά είχαμε μαζικές διαδηλώσεις σε πολλά μέρη του πλανήτη απέναντι σε πολιτικές κυβερνήσεων. Η φτώχεια, οι ανισότητες, η διάβρωση της εμπιστοσύνης στους θεσμούς, το αίσθημα αδυναμίας εκπροσώπησης κατέβασαν εκατομμύρια πολίτες στους δρόμους. Η οικονομική κρίση που πυροδοτεί η πανδημία, θα μπορούσε να πυροδοτήσει εκ νέου την κοινωνική αναταραχή.
• Ακραία καιρικά φαινόμενα: Η κλιματική αλλαγή είναι εδώ και προκαλεί κύματα καύσωνα, ξηρασίες, πλημμύρες και άλλες φυσικές καταστροφές, που έρχονται να λειτουργήσουν ως ένα επιπλέον βαρίδι στην οικονομική δραστηριότητα.
naftemporiki.gr
