Της Νατάσας Στασινού
[email protected]
Κεφάλαια ύψους έως 1 δισ. ευρώ εκτιμάται ότι θα επενδυθούν φέτος στη χώρα μας από Κινέζους για ακίνητα, στο πλαίσιο των δυνατοτήτων που προσφέρει το πρόγραμμα Golden Visa. Παρά τις καταγγελίες για καθυστερήσεις και τις πληροφορίες ότι ορισμένοι θα διεκδικήσουν αποζημίωση από το ελληνικό Δημόσιο, το πρόγραμμα εξακολουθεί να θεωρείται ελκυστικό. Ποιοι είναι όμως οι ανταγωνιστές της Ελλάδας σε αυτό το πεδίο; Τι δείχνει η εμπειρία άλλων οικονομιών, που το έχουν εφαρμόσει πολύ νωρίτερα από εμάς, για τα οφέλη και τις «παρενέργειές» του και γιατί το Ευρωκοινοβούλιο βάζει τα εν λόγω προγράμματα στο στόχαστρο;
Προγράμματα χρυσής βίζας υπάρχουν- με παραλλαγές- σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, προσφέροντας άδεια διαμονής ή και ακόμη και ιθαγένεια και κατά συνέπεια πρόσβαση στη ζώνη του Σένγκεν και άλλα δικαιώματα, σε όσους επενδύουν από ένα ποσό και πάνω στην αγορά ακινήτων. Σε αρκετές περιπτώσεις μάλιστα δεν χρειάζεται ο επενδυτής να μείνει πάνω από μία ημέρα στη χώρα για να λάβει την πολυπόθητη βίζα. Ισπανία, Πορτογαλία, Ιρλανδία, Βρετανία, Κύπρος, Μάλτα, Μολδαβία και Τουρκία είναι μεταξύ των «ανταγωνιστών» μας.
Υπάρχουν τουλάχιστον 17 διαφορετικά καθεστώτα απονομής ιθαγένειας και άδειας διαμονής στις χώρες της Ε.Ε., βάσει των οποίων το 2018 απονεμήθηκε ιθαγένεια σε 6.000 άτομα και άδεια διαμονής σε 100.000 επενδυτές. Από το 2008 μέσω αυτών των συστημάτων οι χώρες της Ε.Ε. έχουν προσελκύσει περίπου 25 δισεκατομμύρια ευρώ σε ξένες άμεσες επενδύσει σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία.
Το απαιτούμενο ποσό επένδυσης κυμαίνεται από 135.000 ευρώ στην περίπτωση της Μολδαβίας έως και 2 εκατ. στερλίνες στην περίπτωση της Βρετανίας. Αρκετά υψηλά στα 2 εκατ. ευρώ είναι το όριο στην Κύπρο, όπως και στην Μάλτα (1,2 εκατ. ευρώ). Στην Πορτογαλία, που πρόσφατα έθεσε εκτός προγράμματος ορισμένες μεγάλες πόλεις, καλείται να επενδύσει κανείς 350.000 ευρώ, στην Ισπανία 500.000 ευρώ και στην Ιρλανδία 1 εκατ. ευρώ, την ώρα που στην Ελλάδα το απαιτούμενο ποσό είναι τα 250.000 ευρώ. Υψηλότερο όριο (500.000 δολάρια) θέτει και η γειτονική Τουρκία.
Έντονος σκεπτικισμός στην Ευρώπη
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έχει ψηφίσει σχέδιο της Ειδικής Επιτροπής κατά του Φορολογικού Εγκλήματος (TAX3) για ένα πιο δίκαιο και αποτελεσματικό σύστημα φορολόγησης, με το οποίο ζητεί μεταξύ άλλων την εξάλειψη των προγραμμάτων «χρυσής βίζας» σε όλη την Ευρώπη. Τις πρώτες αντιδράσεις της είχε διατυπώσει ήδη από το 2014, επισημαίνοντας τον κίνδυνο για ξέπλυμα χρήματος και σημειώνοντας πως τα οικονομικά οφέλη για τις χώρες είναι περιορισμένα συγκριτικά με τις πιθανές αρνητικές επιπτώσεις.
Όπως τόνιζε η Μαλτέζα ευρωβουλευτής Ρομπέρτα Μετσόλα «υπάρχει διάχυτη ανησυχία σε όλες τις πολιτικές ομάδες για το γεγονός ότι ανταλλάσσουμε με χρήματα τα δικαιώματα που απορρέουν από την ιθαγένεια....».
Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή έχει επίσης σε πρόσφατη γνωμοδότησή της επισημάνει ότι τα λεγόμενα «χρυσά διαβατήρια» ή «χρυσές βίζες» δημιουργούν ευκαιρίες για νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και για διαφθορά και έχει καλέσει τα κράτη-μέλη να καταργήσουν αυτά τα καθεστώτα ή να προβάλουν πειστικά επιχειρήματα. Σύμφωνα με την ΕΟΚΕ τα συστήματα αυτά γεννούν κινδύνους τόσο για την ασφάλεια όσο και για τη νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες, τη φοροδιαφυγή και την καταστρατήγηση των κανόνων της Ε.Ε.
Τα πολύκρατα σκάνδαλα
Η Κύπρος ήταν ένα από τα τρία κράτη – μαζί με τη Βουλγαρία και τη Μάλτα – που προσέφεραν όχι απλά άδεια παραμονής, αλλά και ιθαγένεια σε αντάλλαγμα για επενδύσεις. Αυτό ισχύει από το 2013 και ήταν μία απάντηση στην οξύτατη οικονομική κρίση.
Η Κύπρος έχει αποκτήσει περίπου 4.000 πολίτες μέσα από αυτή τη διαδικασία και εξασφάλισε περίπου 6 δισ. ευρώ από πωλήσεις ακινήτων σε αυτό το πλαίσιο.
Πρόσφατα αναγκάστηκε να αυστηροποιήσει το νομοθετικό πλαίσιο, προσθέτοντας πρόβλεψη ότι οι αιτούντες θα πρέπει να διαθέτουν εν ισχύ θεώρηση Σένγκεν για να πάρουν την «χρυσή βίζα». Επίσης έχει προγραμματίσει διαγωνισμό για την ανάδειξη διεθνούς οίκου που θα διενεργεί ενδελεχή έλεγχο (enhanced due diligence) για κάθε αιτούντα χρυσής βίζας.
Τον Νοέμβριο του 2019 ήρθε στο φως σκάνδαλο χορήγησης κυπριακής υπηκοότητας και διαβατηρίου σε καταζητούμενο διεθνή.
Σύμφωνα με τα όσα γράφτηκαν στον κυπριακό Τύπο με παρέμβαση του Αρχιεπισκόπου Κύπρου οι κυπριακές αρχές έδωσαν το 2015 -κατ’ εξαίρεση και με συνοπτικές διαδικασίες – διαβατήριο και υπηκοότητα στον Μαλαισιανό Τζο Τάεκ Λόου, ο οποίος επένδυσε 5 εκατ. δολάρια σε ακίνητο στην Αγία Νάπα και είχε υποσχεθεί να επενδύσει πρόσθετα κεφάλαια για την αξιοποίηση εκκλησιαστικής περιουσίας.
Την εποχή εκείνη οι μαλαισιανές αρχές διερευνούσαν το ρόλο του Τζο Τάεκ Λόου στην κατάρρευση του κρατικού επενδυτικού fund, του οποίου ήταν κορυφαίο στέλεχος. Στη συνέχεια διαπιστώθηκε ότι είχε υπεξαιρέσει τεράστια ποσά από το fund. Ο Τζο Τάεκ Λόου με κυπριακό διαβατήριο διέφυγε τη σύλληψη και κινούνταν ελεύθερα στο εξωτερικό, παρά την έκδοση διεθνούς εντάλματος σε βάρος του.
Είχε προηγηθεί το σκάνδαλο laundromat στη Λετονία και άλλες χώρες της Βαλτικής, τις οποίες χρησιμοποίησαν ρωσικά δίκτυα. Την πιο σκοτεινή υπόθεση έχουμε στη Μάλτα. Το πρόγραμμα της χρυσής βίζας έχει βρεθεί στο επίκεντρο των ερευνών για τη δολοφονία της δημοσιογράφου Ντάφνι Καρουάνα Γκαλιτσία, η οποία έχει προκαλέσει μεταξύ άλλων ισχυρότατους πολιτικούς σεισμούς στη χώρα.
Η περίπτωση της Πορτογαλίας
Η Πορτογαλία εισήγαγε για πρώτη φορά το σύστημα της χρυσής βίζας το 2012. Υπολογίζεται ότι έχει προσελκύσει 4,3 δισ. ευρώ στην τοπική αγορά ακινήτων από κεφάλαια ξένων επενδυτών γεγονός που έχει πυροδοτήσει μεταξύ άλλων αύξηση τις τιμές κατοικιών. Κινέζοι και Βραζιλιάνοι, Τούρκοι, Νοτιοαφρικανοί και Ρώσοι έχουν λάβει τις περισσότερες βίζες. Μόνο το 2019 το πρόγραμμα απέδωσε έσοδα 724 εκατ. ευρώ.
Η Βουλή ενέκρινε ωστόσο πρόσφατα μέτρο που περιορίζει πλέον την έκδοση της χρυσής βίζας σε όσους επενδύουν σε ακίνητα περιοχών εκτός της ακτογραμμής. Αποκλείονται έτσι μεταξύ άλλων ακίνητα στη Λισαβόνα και το Πόρτο.
Στόχος της απόφασης είναι να προσφερθεί στήριγμα σε περιοχές, που εμφανίζουν χαμηλά ποσοστά επενδύσεων, αλλά και να αποτραπεί η υπερθέρμανση της αγοράς real estate στις δύο μεγαλύτερες πόλεις της χώρας.
Τι ισχύει στην Ελλάδα
Η Ελλάδα έχει χορηγήσει 6.692 χρυσές βίζες από τότε που ξεκίνησε το πρόγραμμα το 2013 με τους αριθμούς να αυξάνονται ταχύτατα τα τελευταία χρόνια, χάρη στο αυξημένο ενδιαφέρον των Κινέζων. Υπολογίζεται ότι το πρόγραμμα έχει αποφέρει σχεδόν 1,7 δισ. ευρώ στην ελληνική αγορά ακινήτων. Σε Κινέζους έχουν χορηγηθεί οι 4.714 βίζες, ενώ ακολουθούν στη δεύτερη θέση οι Ρώσοι με περίπου 500. Σημειώνεται ότι από 1ης Ιουλίου του 2019 το πρόγραμμα της χρυσής βίζας στη χώρα μας έχει επεκταθεί πέρα από την αγορά ακινήτων και σε επενδυτικά προϊόντα όπως ομόλογα και μετοχές (με το κατώτατο όριο επένδυσης να είναι 400.000 ευρώ).
