Ο ψηφιακός μετασχηματισμός επιταχύνει τις αλλαγές σχεδόν σε όλους τους κλάδους της οικονομίας, από τη γεωργία και τη μεταποίηση μέχρι τις επαγγελματικές υπηρεσίες και κυρίως τον τομέα των χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών.
Ειδικά στον τελευταίο, η τεχνολογία θα συνεχίσει να διαμορφώνει κάθε τομέα του οικοσυστήματος όπως οι πληρωμές και η ηλεκτρονική τραπεζική ενώ αλλάζει τα δεδομένα με τα συστήματα των τεχνολογιών blockchain και την κατανεμημένη τεχνολογία βιβλίων (distributed ledger technology - DLT). Η τελευταία είναι μια βάση δεδομένων στις συναλλαγές η οποία κατανέμεται σε ένα δίκτυο χρηστών οι οποίοι μπορούν να διαβάζουν τις σχετικές πληροφορίες και ανάλογα με τις άδειες που διαθέτουν να προσθέτουν στοιχεία. Σε αυτή την τεχνολογία βασίζεται και το blockchain.
Ήδη από τη δεκαετία του 1960, οι τράπεζες ήταν από τους πρώτους οργανισμούς που προσπάθησαν να αναπτύξουν μηχανοργάνωση για την τήρηση αρχείων σε κεντρικούς υπολογιστές μειώνοντας έτσι τις διαδικασίες που βασίζονται στο χαρτί και σε μια πληθώρα συναλλαγών. Την ίδια δεκαετία βγήκαν στην αγορά το πλαστικό χρήμα και τα ΑΤΜ.
Σήμερα, η νέα νόρμα είναι οι ηλεκτρονικές συναλλαγές μέσω smartphones και οι ευκαιρίες που αναδύονται από την διαθεσιμότητα δεδομένων στις οικονομικές συναλλαγές και τις ανθρώπινες αλληλεπιδράσεις. Δυνατότητες συλλογής και ανάλυσης δίνουν τεχνολογίες αυτοματοποίησης, τεχνητής νοημοσύνης, μηχανικής μάθησης κ.α..
Αυτή η τεχνολογική επανάσταση στις χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες οδήγησε στην εμφάνιση του FinTech και στην αύξηση των επενδύσεων στην καινοτομία από τους μεγαλύτερους παίκτες της βιομηχανίας.
Η τεχνολογία ξεπερνά τα σύνορα
«Το 1973, 239 τράπεζες σε 15 χώρες έλαβαν μια απόφαση που έμελλε να αποτελέσει μια από τις σημαντικότερες στιγμές στην ιστορία των χρηματοπιστωτικών αγορών. Αυτή η ομάδα πολυεθνικών τραπεζών συνεργάστηκαν για να λύσουν το κοινό πρόβλημα της έλλειψης αξιόπιστων, τυποποιημένων και αποδοτικών χρηματοπιστωτικών τηλεπικοινωνιακών υποδομών και δημιούργησαν την Εταιρεία Παγκόσμιων Διατραπεζικών Χρηματοπιστωτικών Τηλεπικοινωνιών, την SWIFT (Society for Worldwide Interbank Financial Telecommunication). Aυτή η κίνηση αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα παραδείγματα στην ιστορία των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων όπου οι τράπεζες συναντώνται για να μοιραστούν τους πόρους της γνώσης, να καθορίσουν πρότυπα και να δημιουργήσουν μια υποδομή για ολόκληρο τον κλάδο. Ήταν η αυγή μιας πιο ανοικτής εποχής».
Κάπως έτσι περιγράφει τις προκλήσεις στη νέα εποχή ο Καθηγητής Μάρκος Ζαχαριάδης, οι απόψεις του οποίου φιλοξενούνται σε έκθεση της HSBC για την τραπεζική του μέλλοντος.
Σημειώνεται ότι στην HSBC, το 87% των παγκόσμιων συναλλαγών λιανικής τραπεζικής είναι πλέον ψηφιακές ενώ η τράπεζα επενδύει σε μεγάλο βαθμό στην τεχνολογία σε όλο τον όμιλο για να ανταποκριθεί στις προσδοκίες των πελατών της και να διαχειριστεί αποτελεσματικά τους κινδύνους. Το πρώτο εξάμηνο του 2019 η τράπεζα πραγματοποίησε παγκόσμια επένδυση ύψους 2,2 δισ. δολ., αυξημένη κατά 17% σε σχέση με το πρώτο εξάμηνο του 2008, σε βραχυπρόθεσμες και μεσοπρόθεσμες πρωτοβουλίες για την ανάπτυξη και την ενίσχυση των ψηφιακών δυνατοτήτων. Σύμφωνα με τον Josh Bottomley, Global Head of Digital, Data & Development – HSBC, η επιτυχημένη τράπεζα του μέλλοντος θα πρέπει να εξισορροπήσει προσεκτικά το τι κάνουν εφικτό μια σειρά αλληλεπιδράσεων μεταξύ της τεχνολογίας και των δεδομένων σε σχέση με τη βελτίωση της εμπειρίας των καταναλωτών και της απολύτως θεμελιώδους ανάγκης να εξασφαλιστούν τα υψηλότερα δυνατά πρότυπα για τους πελάτες αλλά και να διατηρηθεί η ακεραιότητα του χρηματοπιστωτικού συστήματος.
Στις μέρες μας παρατηρούμε έναν φαινομενικό ανταγωνισμό μεταξύ του παλαιού και του νέου, των παραδοσιακών τραπεζών και των ψηφιακών. Η έκθεση της HSBC θέτει τον προβληματισμό εάν είναι μύθος ότι οι παραδοσιακές τράπεζες είναι βραδυκίνητοι δεινόσαυροι έτοιμοι για εξαφάνιση από έναν συνδυασμό δυναμικών startups στον τομέα του FinTech και των τεχνολογικών γιγάντων! Η απάντηση στο ερώτημα έρχεται από τις συνεργασίες μεταξύ των εδραιωμένων τραπεζών και των εταιρειών που αναπτύσσουν την κατάλληλη τεχνολογία σε διάφορους τομείς. Αυτό επιβεβαιώνουν οι συνεργασίες μεταξύ Uber και Spotify, Apple και Mastercard, Amazon και American Express.
Το μοντέλο των τραπεζών ως δεινοσαύρων, βασίζεται στην υπόθεση ότι οι εταιρείες χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών αγνόησαν τις δυνατότητες της τεχνολογίας να παρέχουν φθηνότερες, ταχύτερες και πιο βολικές υπηρεσίες στην ψηφιακή εποχή. Την περασμένη δεκαετία οι τράπεζες επένδυσαν δισεκατομμύρια δολάρια στην ανάπτυξη και τον ψηφιακό μετασχηματισμό για να ενημερώσουν τα παλαιά, πολύπλοκα και αργά συστήματα και τις διαδικασίες τους για να διευκολύνουν τους πελάτες τους να πραγματοποιούν τις καθημερινές τους τραπεζικές συναλλαγές.
Με βάση την προσέγγιση του Andres Garcia-Arroyo Maeso, Vice President Oracle Applications Central & Eastern Europe, CIS and Israel at Oracle, οι τράπεζες στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη εκπροσωπούσαν κάποτε ό,τι πιο σύγχρονο στην τεχνολογία και, στη συνέχεια, μεγάλωσαν και έγιναν σχετικά συντηρητικοί “γονείς”, ανταγωνιζόμενες νέους πελάτες με τα νεοεμφανιζόμενα “ξαδέλφια” και τους “θείους” από τον τομέα της οικονομικής τεχνολογίας. Με την τεχνολογία και τους κανονισμούς που ισχύουν, οι τράπεζες έχουν κάθε περιθώριο να γίνουν ξανά άνετοι “γονείς” που είναι διασκεδαστικοί στην παρέα, χωρίς να παύουν να παρέχουν υποστήριξη και ασφάλεια. Αρκεί να προσπαθήσουν να ανοιχτούν”.
Από τα παραπάνω διαπιστώνεται ότι έχει γίνει μεγάλη πρόοδος αλλά υπάρχουν ακόμα πολλά περιθώρια βελτίωσης. Εάν δε εστιάσουμε στην ελληνική πραγματικότητα, αν και είναι δύσκολο να προβλέψουμε τις εξελίξεις, είναι προφανές ότι θα πρέπει σε πρώτη φάση να εξυγιανθεί το τραπεζικό σύστημα, να περάσουν με επιτυχία οι συστημικές τράπεζες τα stress test, πριν αρχίσει να αναπτύσσεται συστηματικά η αγορά ψηφιακών προϊόντων και υπηρεσιών. Μέχρι τότε, ξένες ψηφιακές τράπεζες όπως η Ν26 και η Revolut θα εδραιώνουν τα μερίδιά τους στην τοπική αγορά, όπου εξυπηρετούν ήδη μισό εκατ. πελάτες κατά τις εκτιμήσεις. Όσο για την Praxia Bank, την πρώτη αμιγώς ψηφιακή τράπεζα στην Ελλάδα, μέχρι σήμερα δεν έχει λειτουργήσει ουσιαστικά ως τέτοια. Αν και τοποθετήθηκε στην αγορά το 2018 σε συνέχεια της εξαγοράς της Credicom Consumer Finance Bank και μετονομασίας της σε Praxia Bank, με επένδυση της Atlas Merchant Capital, βρέθηκε σε οικονομικό αδιέξοδο. Ως δεύτερη ευκαιρία προβάλλεται για την τράπεζα η δεσμευτική συμφωνία του βασικού μετόχου της με την Viva Wallet για μεταβίβαση του συνόλου των μετοχών της. Αναμένεται έγκριση από την Τράπεζα της Ελλάδος.
