ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ από ένα εκατομμύριο άτομα εμπλέκονται σήμερα σε επιχειρηματική δραστηριότητα στην Ελλάδα, ενώ επιπλέον ένα εκατομμύριο άτομα σχεδιάζουν να ξεκινήσουν επιχειρηματικές δραστηριότητες εντός της επόμενης τριετίας.
Αυτό προκύπτει από την ετήσια έκθεση του Ιδρύματος Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών (ΙΟΒΕ) για την Επιχειρηματικότητα στην Ελλάδα (2006 – 2007) η οποία παρουσιάστηκε σήμερα σε εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε στο Μέγαρο Θ. Καρατζά της Εθνικής Τράπεζας.
Η έκθεση καταγράφει σημαντική αύξηση της επιχειρηματικότητας αρχικών σταδίων αλλά και εξασθένηση των ποιοτικών χαρακτηριστικών της. Η ενίσχυση της επιχειρηματικής δράσης στην Ελλάδα συνοδεύεται από σημαντική αύξηση του ποσοστού των ατόμων που στράφηκαν στην επιχειρηματική δραστηριότητα λόγω έλλειψης άλλων δυνατοτήτων ικανοποιητικής απασχόλησης.
Η έκθεση για την Επιχειρηματικότητα στην Ελλάδα την περίοδο 2006-2007 αποτελεί την τέταρτη περιοδική έκδοση του ΙΟΒΕ στο πλαίσιο της συμμετοχής του στο ερευνητικό πρόγραμμα του Παγκόσμιου Παρατηρητηρίου για την Επιχειρηματικότητα – Global Entrepreneurship Monitor (GEM).
Μαζί με την παραπάνω Έκθεση, το Παρατηρητήριο για την Επιχειρηματικότητα του ΙΟΒΕ παρουσίασε δύο επιπλέον μελέτες. Η πρώτη αφορά το ιδιαίτερο πρόβλημα της επιχειρηματικότητας των Ελληνίδων, ενώ η δεύτερη αναλύει το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Ανταγωνιστικότητα Επιχειρηματικότητα (ΕΠΑΕ) και διατυπώνει συγκεκριμένες προτάσεις που θα μπορούσαν να βελτιώσουν την αποτελεσματικότητά του για την ενίσχυση της επιχειρηματικότητας.
Από την έρευνα του GEM στον ενεργό ελληνικό πληθυσμό ηλικίας 18-64 ετών, προκύπτουν για το 2006 τα εξής:
• 1,1 εκατ. άτομα στην Ελλάδα, σχεδόν το 16% του πληθυσμού, εμπλέκονται σε κάποια επιχειρηματική δραστηριότητα. Από αυτούς 600 χιλ. άτομα ήταν Καθιερωμένοι Επιχειρηματίες, συμμετείχαν δηλαδή στην ιδιοκτησία ενός επιχειρηματικού εγχειρήματoς ενώ περίπου 540 χιλ. άτομα βρισκόταν στα αρχικά στάδια έναρξης κάποιας επιχειρηματικής δραστηριότητας.
• 965 χιλ. άτομα (14,2% του συνολικού πληθυσμού) εξάλλου δηλώνουν ότι σχεδιάζουν να ξεκινήσουν επιχειρηματική δραστηριότητα εντός της επόμενης τριετίας.
• 180 χιλ. άτομα (2,7% του πληθυσμού) διέκοψαν την επιχειρηματική τους δραστηριότητα.
• Πάνω από το 20% των επιχειρηματικών προσπαθειών το 2006, αποτελεί
επιχειρηματικότητα ανάγκης. Δηλαδή, από άτομα που στράφηκαν στην επιχειρηματική δραστηριότητα λόγω έλλειψης άλλων δυνατοτήτων απασχόλησης.
• Η επιχειρηματικότητα είναι υπόθεση μεγαλύτερων ηλικιών. Η μέση ηλικία νέου - επίδοξου επιχειρηματία ενισχύεται στα 38 έτη (36,5 ετών το 2005).
• Το 54% διαθέτει απλώς απολυτήριο Λυκείου (3η υψηλότερη θέση στην Ευρώπη στη συμμετοχή των αποφοίτων δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης).
• Τέλος σταθερά οι μισοί νέοι - επίδοξοι επιχειρηματίες ανήκουν στο ανώτερο (1/3) εισοδηματικό κλιμάκιο του ελληνικού πληθυσμού, κάτι που φανερώνει ότι το επιχειρείν απαιτεί σημαντικούς οικονομικούς πόρους.
Aνδρική υπόθεση το επιχειρείν...
Η υστέρηση της επιχειρηματικής δραστηριότητας των γυναικών σε σχέση με τους άνδρες αποτελεί το βασικό στοιχείο της έρευνας του ΙΟΒΕ. Τα δεδομένα για το 2006 επιβεβαιώνουν τη διαπίστωση ότι η επιχειρηματική δραστηριότητα αποτελεί μια κυρίως ανδρική υπόθεση όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά σε ολόκληρο τον κόσμο.
Στην Ελλάδα, το σύνολο της επιχειρηματικότητας αρχικών σταδίων κατανέμεται κατά 70% προς 30% περίπου ανάμεσα σε άνδρες και γυναίκες, επίδοση με την οποία η χώρα κατατάσσεται χαμηλά ανάμεσα στις χώρες της Ευρώπης. Ένα 4,7% των Ελληνίδων βρισκόταν στη διαδικασία έναρξης επιχειρηματικής δραστηριότητας κατά το 2006, επίδοση με την οποία η χώρα τοποθετείται κάπου στο μέσον της παγκόσμιας κατάταξης.
Δυο στις πέντε γυναίκες (έναντι ένας στους πέντε άνδρες) δηλώνουν ότι ασκούν επιχειρηματική δραστηριότητα για λόγους ανάγκης. Και για τα δύο φύλα η Ελλάδα κατατάσσεται στις χαμηλότερες θέσεις της ευρωπαϊκής κατάταξης.
Το σημαντικότερο συμπέρασμα στο οποίο καταλήγει το ΙΟΒΕ είναι ότι μολονότι η συμμετοχή των Ελληνίδων στην επιχειρηματική δραστηριότητα αρχικών σταδίων υπολείπεται σοβαρά εκείνης των ανδρών, το έλλειμμα αφορά κυρίως τον ρόλο των γυναικών στα εγχειρήματα που βρίσκονται στη φάση της ίδρυσης ενώ μειώνεται δραστικά στα εγχειρήματα που έχουν ήδη ξεκινήσει. Το έλλειμμα δε σχεδόν εξαλείφεται στην περίπτωση της «καθιερωμένης» επιχειρηματικότητας –στα εγχειρήματα δηλαδή που έχουν επιβιώσει για περισσότερα από 3,5 χρόνια. Με βάση αυτά τα δεδομένα, η συμμετοχή των Ελληνίδων στη συνολική επιχειρηματική δραστηριότητα τοποθετείται στην πρώτη θέση ανάμεσα στις χώρες της Ευρώπης.
Ωστόσο, αυτή η θετική εικόνα συνυπάρχει με μια σειρά ενδείξεων που υποδηλώνουν την ύπαρξη ενός «ενδοοικογενειακού», καταμερισμού ρόλων. Δηλαδή ενώ η έναρξη ενός εγχειρήματος είναι βασικά ανδρική υπόθεση, η ευθύνη για τη συνέχιση της λειτουργίας του μεταφέρεται σε μεγάλο βαθμό στις γυναίκες της οικογένειας.
Επιπλέον, η εικόνα της επιχειρηματικής δραστηριότητας των Ελληνίδων –σε σύγκριση με εκείνη των ανδρών- εμφανίζεται θετική σε μια σειρά ποιοτικά χαρακτηριστικά που καταγράφει η έρευνα του GEM. Αναφέρονται ενδεικτικά η καινοτομικότητα του προϊόντος, η ένταση του ανταγωνισμού, η χρησιμοποίηση νέων τεχνολογιών και το επίπεδο εκπαίδευσης. Με βάση όλα αυτά τα ποιοτικά κριτήρια, η επιχειρηματική δραστηριότητα των Ελληνίδων φαίνεται ότι υπερτερεί, ή τουλάχιστον δεν υπολείπεται, εκείνης των ανδρών.
Τα βασικά εμπόδια της επιχειρηματικότητας στην Ελλάδα
Από τη διεξαγωγή έρευνας στους «ειδικούς» εμπειρογνώμονες της επιχειρηματικότητας, προκύπτει μια μέτρια εικόνα. Μπορούν να αναφερθούν τρία βασικά συμπεράσματα:
1ον) Τα γραφειοκρατικά εμπόδια που αντιμετωπίζουν οι νεοσύστατες επιχειρήσεις αποτελούν βασικό ανασταλτικό παράγοντα στην εκδήλωση επιχειρηματικής δραστηριοποίησης.
2ον) Σε επίπεδο δημόσιας πολιτικής υπάρχει μεν επάρκεια προγραμμάτων και δράσεων προώθησης της επιχειρηματικότητας, ωστόσο η αναποτελεσματικότητα των διαδικασιών και οι αγκυλώσεις των υπηρεσιών υπερακοντίζουν τις θετικές επιδράσεις αυτών των πολιτικών.
3ον) Η σχέση του εκπαιδευτικού συστήματος με την επιχειρηματικότητα απαιτεί σημαντική βελτίωση σε όλες τις βαθμίδες του.
Πολιτικές για την επιχειρηματικότητα
Ο ρόλος του ΕΠΑΕ
Το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Ανταγωνιστικότητα Επιχειρηματικότητα (ΕΠΑΕ) θα αποτελέσει το βασικό εργαλείο για την άσκηση διαρθρωτικών πολιτικών κατά την περίοδο 2007-2012. Για το λόγο αυτό το ΙΟΒΕ έκρινε ότι το νέο ΕΠΑΕ θα έπρεπε να αναλυθεί διεξοδικά και να επισημανθούν θέματα στα οποία θα μπορούσε να βελτιωθεί η αποτελεσματικότητά του.
¶ξονας Προτεραιότητας
1. Δημιουργία και αξιοποίηση της Καινοτομίας υποστηριζόμενης από Έρευνα και Ανάπτυξη.
Το ΙΟΒΕ προτείνει:
• Σχεδιασμός συγκεκριμένων Δράσεων με στόχο την ενθάρρυνση της δικτύωσης, τόσο σε περιφερειακό όσο και σε διεθνές επίπεδο.
• Αναγκη προώθησης στενότερων δεσμών με την τριτοβάθμια εκπαίδευση, τόσο σε ερευνητικό, όσο και διδακτικό επίπεδο.
• Γενικότερη προώθηση της εξοικείωσης των νέων που φοιτούν στα ΑΕΙ και ΤΕΙ με την πραγματικότητα του κόσμου των επιχειρήσεων και της επιχειρηματικότητας.
¶ξονας Προτεραιότητας
2. Ενίσχυση της Επιχειρηματικότητας και της Εξωστρέφειας.
Το ΙΟΒΕ προτείνει:
• Ανάγκη περισσότερο στοχευμένων δράσεων για ομάδες ατόμων που εγκαταλείπουν τον αγροτικό τομέα.
• Ανάγκη ενθάρρυνσης της δικτύωσης μικρών επιχειρήσεων με μεγαλύτερες.
¶ξονας Προτεραιότητας 3. Βελτίωση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος. Το ΙΟΒΕ προτείνει:
• Είναι ανάγκη να δημιουργηθεί δικτυακό σύστημα που θα απλουστεύει, θα συντομεύει και θα μειώνει το κόστος των διαδικασιών που απαιτούνται για την έναρξη επιχειρηματικής δραστηριότητας.
• Πρέπει να ενθαρρυνθεί η δημιουργία χρηματοδοτικών εργαλέιων που βασίζονται αλλά και προωθούν, την συνέργεια ανάμεσα στην οικογενειακή χρηματοδότηση και στη χρηματοδότηση από αυτόνομους θεσμούς μικροχρηματοδότησης.
• Είναι ανάγκη να ενθαρρυνθεί η έναρξη επιχειρηματικής δραστηριότητας και μέσω της εξαγοράς επιχειρήσεων που ήδη λειτουργούν.
