Από την έντυπη έκδοση
Του Φάνη Ζώη
[email protected]
Σε θεσμικό κενό ενδέχεται να βρεθεί η εκτέλεση αστικού και υπεραστικού έργου με τα λεωφορεία, μετά την 1η Ιανουαρίου 2020, εάν δεν κατατεθεί εντός του Νοεμβρίου από το υπουργείο Υποδομών, Μεταφορών σχέδιο νόμου για την απελευθέρωση των υπεραστικών ΚΤΕΛ, στο οποίο θα προβλέπεται η προκήρυξη διαγωνισμών για την ανάθεση των γραμμών.
Το χρονοδιάγραμμα είναι ασφυκτικό, δεδομένου ότι τον Δεκέμβριο λήγει η παράταση που έχει λάβει η Ελλάδα για το καθεστώς των αποκλειστικών δικαιωμάτων που διατηρούν τα ΚΤΕΛ στην εκμετάλλευση των υπεραστικών λεωφορειακών γραμμών.
Ο νέος νόμος θα αποτελεί συνέχεια του νόμου 4199/2013 «Δημόσιες υπεραστικές οδικές μεταφορές επιβατών», αλλά θα προβλέπει την ενεργότερη συμμετοχή των Περιφερειών.
Όπως και ο προηγούμενος, θα ορίζει την προκήρυξη ανοιχτών δημόσιων διαγωνισμών για την ανάθεση των υπεραστικών γραμμών, απόρροια των κοινοτικών οδηγιών.
Σύμφωνα με πληροφορίες, οι περισσότερες ενδείξεις συνηγορούν ότι θα προκηρυχθεί ένας διαγωνισμός για κάθε νομό της χώρας, δηλαδή θα υπάρξει ένας διαγωνισμός / ανάδοχος για κάθε νομό.
Βασικό κριτήριο ανάθεσης θα είναι η οικονομικότερη προσφορά, αλλά και άλλα κριτήρια, όπως οι κτηριακές υποδομές, η εξασφάλιση των βέλτιστων συγκοινωνιακών υπηρεσιών, η οικονομική βιωσιμότητα των επιχειρήσεων, κ.ά.
Οι διαγωνισμοί θα προκηρυχθούν από το υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών, αλλά εκτιμάται ότι θα υπάρξει εποπτεία στην εκτέλεση του έργου από τις Περιφέρειες.
Συνέλευση της ΠΟΑΥΣ
Οι ανωτέρω εξελίξεις προαναγγέλθηκαν, σε κάποιο βαθμό, από τον υπουργό Υποδομών και Μεταφορών Κώστα Καραμανλή, ο οποίος παρέστη στην ετήσια γενική συνέλευση της Ομοσπονδίας των Υπεραστικών ΚΤΕΛ (ΠΟΑΥΣ) που διεξήχθη στα Ιωάννινα. Ο υπουργός Μεταφορών ενημέρωσε τους εκπροσώπους των ΚΤΕΛ ότι θα καταθέσει ένα «νέο, σύγχρονο» νόμο για την αγορά, αφότου προηγηθεί «εποικοδομητικός διάλογος».
Σήμερα, τα υπεραστικά ΚΤΕΛ είναι 62, εκ των οποίων 10 είναι σε νησιά. Τα τελευταία χρόνια έχουν υλοποιηθεί ενέργειες για τον εκσυγχρονισμό του κλάδου, όπως η ανανέωση του στόλου οχημάτων και η δημιουργία νέων σταθμών.
Ευρωπαϊκός Κανονισμός
Σε κάθε περίπτωση, η ελληνική κυβέρνηση θα βρεθεί αντιμέτωπη με τον Ευρωπαϊκό Κανονισμό 1370/2007, τον σχετικό με τις δημόσιες επιβατικές σιδηροδρομικές και οδικές μεταφορές. Ο κανονισμός, ο οποίος εγκρίθηκε το 2007 και επισήμως ισχύει από τον Δεκέμβριο του 2009, ορίζει ότι εντός μιας δεκαετίας, δηλαδή μέχρι τις 3 Δεκεμβρίου 2019, θα πρέπει όλες οι γραμμές επιβατικής εξυπηρέτησης να διατεθούν μέσω διαγωνιστικής διαδικασίας. Μεταξύ αυτών και οι αστικές σε τοπικό και υπερτοπικό επίπεδο.
Ευθύνες ωστόσο για την καθυστέρηση στην εφαρμογή του Ευρωπαϊκού Κανονισμού υπάρχουν σε όλες τις προηγούμενες κυβερνήσεις και προ του 2015. Με δεδομένο όμως ότι οι συμβάσεις παραχώρησης δημόσιας υπηρεσίας των ΚΤΕΛ και του ΟΑΣΘ (οι μόνοι ιδιωτικοποιημένοι φορείς κατά την επίμαχη περίοδο) έληγαν στο τέλος του 2019, η διενέργεια των σχετικών διαγωνισμών ήταν χαμηλής προτεραιότητας κατά τη συγκεκριμένη περίοδο. Μάλιστα, η συγκυβέρνηση Ν.Δ. - ΠΑΣΟΚ το 2013 έφερε τον νόμο 4199/2013, με τον οποίο μεταφερόταν στο εθνικό πλαίσιο ο Ευρωπαϊκός Κανονισμός και καθοριζόταν ο τρόπος διεξαγωγής των διαγωνισμών.
Σημειώνεται ότι, με βάση το εθνικό και το κοινοτικό πλαίσιο, διαγωνισμοί ανάθεσης δημοσίων υπηρεσιών επιβατικών μεταφορών θα γίνουν ακόμη και στις γραμμές που σήμερα εξυπηρετούνται από δημόσιους φορείς. Ήδη αυτό έχει αρχίσει σε έναν βαθμό να εφαρμόζεται με τις γραμμές του ΟΑΣΘ που πρόσφατα κρατικοποιήθηκαν, με την παραχώρηση 31 από αυτές στα ΚΤΕΛ για 3 χρόνια.
Σε κάθε περίπτωση πάντως, όσο και εάν επιταχυνθούν οι διαδικασίες η κυβέρνηση θα είναι πολύ δύσκολο να προλάβει να οργανώσει τους σχετικούς διαγωνισμούς έως τα τέλη του έτους. Διευκρινίζεται ότι θα πρέπει να προκηρυχθούν έως το τέλος του 2019 ως ένας ή περισσότεροι διαγωνισμοί και εφόσον δεν υπάρχει ενδιαφέρον ιδιωτών, να αναληφθεί το έργο από κρατικό φορέα.
Ο ν. 4199/2013 ορίζει τη Ρυθμιστική Αρχή Επιβατικών Μεταφορών (ΡΑΕΜ) ως τον φορέα διενέργειας των σχετικών διαγωνισμών, αλλά η αρχή αυτή σήμερα υφίσταται μόνο στα χαρτιά.
Υπενθυμίζεται ότι ο πρώην υπουργός Μεταφορών Χρ. Σπίρτζης, σε συνεργασία με το υπουργείο Οικονομίας, αποφάσισε στις αρχές Ιουνίου 2019 να διαθέσει 15 εκατ. ευρώ από το ΕΣΠΑ για την ενίσχυση των ΚΤΕΛ. Στόχος ήταν η δημιουργία υποδομών τηλεματικής και ηλεκτρονικού εισιτηρίου σε όλα τα ΚΤΕΛ της χώρας.
Παράγοντες της αγοράς αναφέρουν ότι ο χάρτης των αστικών και υπεραστικών μεταφορών μπορεί να αλλάξει θεαματικά στο πέρας της εφαρμογής του κανονισμού 1370/2007. Για ορισμένες γραμμές δεν αποκλείεται να ενδιαφερθούν ακόμη και επιχειρήσεις του εξωτερικού, ενώ ενδιαφέρον εκδηλώνει και φορέας συναφούς τομέα. Ως παράδειγμα αναφέρεται το ΚΤΕΛ Αχαΐας, το οποίο, καθώς η Πάτρα δεν διαθέτει αεροπορική και σιδηροδρομική σύνδεση με τα άλλα μεγάλα αστικά κέντρα (Αθήνα, Θεσσαλονίκη), θεωρείται ιδιαιτέρως επικερδής επιχείρηση. Πάντως, δεν αποκλείεται ιδιωτικές επιχειρήσεις να διεκδικήσουν και άλλες γραμμές, με μικρότερη εμπορική κίνηση, στοχεύοντας στην κρατική επιδότηση, καθώς οι λεγόμενες άγονες γραμμές επιδοτούνται ως υπηρεσίες γενικού οικονομικού ενδιαφέροντος (ΥΓΟΣ).
