Από την έντυπη έκδοση
Της Σοφίας Εμμανουήλ
[email protected]
Ο σκοπός του mentoring, δηλαδή της καθοδήγησης, είναι κατανοητός με την κοινή λογική, αλλά αυτό που δεν έχει αναδειχθεί σε μεγάλο βαθμό είναι πόσο ωφέλιμες μπορούν να αποδειχθούν οι σχέσεις καθοδήγησης, ειδικά στον χώρο της εργασίας, καθώς στην περίπτωση που τα προγράμματα mentoring ακολουθούν κανόνες και γίνονται σωστά, μπορούν να επηρεάσουν θετικά τους ανθρώπους, τους συμβούλους και τον οργανισμό συνολικά.
Ένας μέντορας, εξ ορισμού, είναι ένα πιο έμπειρο και καταρτισμένο άτομο που διδάσκει και καλλιεργεί την ανάπτυξη ενός λιγότερο έμπειρου και πεπειραμένου ατόμου.
Από την Αρχαία Ελλάδα
Στην Ελλάδα γνωρίζουμε τον ρόλο του μέντορα από τον Όμηρο. Ο Μέντωρ ήταν πατρικός έμπιστος φίλος του Οδυσσέα, ο οποίος όταν αναχώρησε για τον Τρωικό Πόλεμο ανέθεσε στον Μέντορα την ευθύνη των οικογενειακών του υποθέσεων και ιδιαίτερα την ανατροφή, τη μόρφωση του γιου του Τηλέμαχου και την προετοιμασία του για να τον διαδεχθεί. Σε ρόλο Μέντορα, όμως, έχουμε δει και την Αθηνά. Στις περιπτώσεις αυτές ο μέντορας ενεργεί ως πατέρας ή δάσκαλος, είναι πρότυπο συμπεριφοράς και ικανός να εμψυχώσει και να συμβουλέψει σε προσωπικά και επαγγελματικά ζητήματα.
Στο περιβάλλον μιας επιχείρησης ένας μέντορας (mentor) επηρεάζει την προσωπική και επαγγελματική ανάπτυξη ενός καθοδηγούμενου (mentee). Οι περισσότεροι παραδοσιακοί μέντορες είναι ανώτερα στελέχη που έχουν υπό την εποπτεία τους μια πληθώρα υπαλλήλων. Αλλά οι μέντορες δεν πρέπει απαραίτητα να είναι ανώτερα στελέχη. Αυτό που έχει σημασία είναι ότι οι μέντορες πρέπει να έχουν την εμπειρία από την οποία μπορούν να μάθουν άλλοι. Για παράδειγμα, ορισμένες εταιρείες έχουν προγράμματα «αντίστροφης καθοδήγησης» (reverse mentoring), όπου οι νεότεροι εργαζόμενοι μοιράζονται την εμπειρία τους στα social media και τη χρήση της τεχνολογίας με ανώτερα στελέχη - συναδέλφους τους, που ενδέχεται να μην έχουν χρησιμοποιήσει αυτά τα εργαλεία πριν.
Ως προς τα καθήκοντα του μέντορα, αυτά περιλαμβάνουν την ανάπτυξη και διαχείριση της μεντορικής σχέσης, δηλαδή της σχέσης καθοδήγησης, την προώθηση του εκπαιδευόμενου, την παρακίνηση και την ενθάρρυνσή του. Οι μέντορες στον χώρο εργασίας μπορεί να είναι ένας προϊστάμενος, ένας συνάδελφος, κάποιος εντός του οργανισμού, αλλά και εκτός της αλυσίδας διοίκησης ή ακόμα και ένα άτομο σε μια άλλη εταιρεία.
Επαγγελματική σταδιοδρομία
Έρευνες έχουν δείξει ότι το mentoring ευνοεί τη σταδιοδρομία. Στην Ελλάδα δεν συναντάμε ερευνητικά στοιχεία για τα αποτελέσματα του mentoring στον επαγγελματικό στίβο, πλην ίσως κάποιων μελετών που αφορούν σχεδόν αποκλειστικά τον χώρο της εκπαίδευσης. Σε μια έρευνα που έγινε από το Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας (Ελένη Παππά, Γεώργιος Ιορδανίδης) για τον ρόλο του μέντορα στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα, σχεδόν τέσσερις στους πέντε συμμετέχοντες δηλώνουν ότι ο μέντορας συμβάλλει στη βελτίωση του εκπαιδευτικού έργου των αρχαρίων εκπαιδευτικών από αρκετά (32,6%) έως πολύ (36,7%) και πάρα πολύ (13,5%), ενώ μόλις το 3,7% απαντά «καθόλου» και το 13,5% «λίγο». Επίσης, οι επτά στους δέκα θεωρούν ότι ο μέντορας μπορεί να βοηθήσει το εκπαιδευτικό έργο των έμπειρων εκπαιδευτικών δίνοντας απαντήσεις από αρκετά (40,9%) έως πολύ (24,7%) και πάρα πολύ (7%).
Αντίθετα, καθόλου ή λίγο απαντά το 7% και 20,4% του δείγματος αντίστοιχα. Αν και υπάρχουν απόψεις που εκφράζουν δυσπιστία ως προς τις προσφερόμενες υπηρεσίες ή τη θεσμοθέτηση αδιάβλητης διαδικασίας επιλογής μεντόρων με εθνικές προδιαγραφές, σε γενικές γραμμές ο μέντορας θεωρείται σημαντικός θεσμός, με θετικό αντίκτυπο στον καθοδηγούμενο.
Μια πρόσφατη έρευνα της Σχολής Ιατρικής στο Γενικό Νοσοκομείο της Μασαχουσέτης έδειξε ότι το 64,9% των συμμετεχόντων είχε μέντορα. Από αυτούς το 21,3% παρείχε στον σύμβουλό του χαμηλό δείκτη ποιότητας, ενώ το 66,6% ανέφερε ότι χρησιμεύει ως μέντορας σε άλλους. Σε μια άλλη διεθνή έρευνα επαγγελματιών πωλήσεων και μάρκετινγκ, οι εργαζόμενοι που συμμετείχαν σε μεντορική σχέση βρέθηκαν να έχουν σημαντικά υψηλότερες βαθμολογίες αφοσίωσης στη δουλειά τους από ό,τι οι υπόλοιποι εργαζόμενοι. Διαπιστώθηκε, επίσης, ότι η καθοδήγηση μειώνει την πρόθεση εξόδου από την εργασία για αναζήτηση καλύτερης θέσης. Μελέτες έχουν δείξει επίσης ότι το mentoring ωφελεί την εξέλιξη καριέρας στις γυναίκες, αλλά μπορεί να αποδειχθεί ιδιαίτερα επωφελές και για άτομα με ιδιαιτερότητες, ως προς το χρώμα, το θρήσκευμα, ΑμεΑ κ.ο.κ.
Προγράμματα mentoring
Η Adecco Ελλάδας διαπιστώνει ότι ολοένα και περισσότερες επιχειρήσεις σε παγκόσμιο επίπεδο υιοθετούν προγράμματα επαγγελματικής καθοδήγησης (mentoring), τα οποία προορίζονται για την περαιτέρω επιμόρφωση και ανάπτυξη των στελεχών τους, με στόχο την εξέλιξή τους μέσα στην εταιρεία. Τα προγράμματα mentoring συνήθως διαρκούν ένα προκαθορισμένο χρονικό διάστημα, ενώ τον ρόλο του μέντορα στο εργασιακό περιβάλλον αναλαμβάνει ένας έμπειρος επαγγελματίας, ο οποίος είναι ικανός να προσφέρει καθοδήγηση σε έναν λιγότερο έμπειρο ή νεο-προσληφθέντα εργαζόμενο.
Σύμφωνα με τον Όμιλο Adecco, ο μέντορας μπορεί να είναι είτε κάποιος εργαζόμενος μέσα στην ίδια την εταιρεία, είτε κάποιος εξωτερικός επαγγελματίας του χώρου που ειδικεύεται στον τομέα που δραστηριοποιείται ο εργαζόμενος. Ο επαγγελματίας αυτός καλείται να μεταλαμπαδεύσει τις γνώσεις, τις δεξιότητες και την εμπειρία του στον εργαζόμενο που έχει αναλάβει, με στόχο ο τελευταίος να αναπτύξει προσωπικές και τεχνικές δεξιότητες που θα τον βοηθήσουν να εξελιχθεί τόσο σε προσωπικό επίπεδο όσο και ως επαγγελματίας και κατ’ επέκταση θα βελτιώσουν και την απόδοσή του προς όφελος της ίδιας της εταιρείας όπου εργάζεται. Ο μέντορας παρέχει καθοδήγηση κι έχει συμβουλευτικό ρόλο, χωρίς όμως να υποδεικνύει στον καθοδηγούμενο (mentee) τι αποφάσεις να πάρει και πώς να διαχειριστεί τις καταστάσεις.
Εταιρική κουλτούρα
Σύμφωνα με στελέχη της Adecco Ελλάδας, τα προγράμματα mentoring είναι κάτι περισσότερο από ένα απλό σεμινάριο ή μια μετεκπαίδευση. Με τη δημιουργία ενός εκτεταμένου προγράμματος επαγγελματικής καθοδήγησης ως αναπόσπαστο κομμάτι της εταιρικής κουλτούρας, τόσο ο μέντορας όσο και ο καθοδηγούμενος μπορούν να ωφεληθούν εξίσου, γεγονός που ενισχύει και δυναμώνει τη συνολική πορεία της εταιρείας.
Τα προγράμματα mentoring μπορούν να συμβάλουν σημαντικά στη βελτίωση της ποιότητας της εργασίας, στην ενίσχυση της παραγωγικότητας, στη δημιουργία ενός πιο θετικού περιβάλλοντος εργασίας, αλλά και στο να καταφέρει μια εταιρεία να προσελκύει και να διατηρεί τα ταλέντα της αξιοποιώντας τα προγράμματα αυτά ως μια επιπλέον παροχή. Στο σημερινό διαρκώς μεταβαλλόμενο εργασιακό περιβάλλον, μέσα στο οποίο οι εταιρείες ανταγωνίζονται μεταξύ τους για την προσέλκυση ταλαντούχων εργαζομένων, η ικανοποίηση των στελεχών από τη διοίκηση της εταιρείας έρχεται στο προσκήνιο, ενώ η διαμόρφωση και υλοποίηση στρατηγικού πλάνου ενεργειών προς αυτήν την κατεύθυνση είναι πιο επίκαιρη από ποτέ. Τα προγράμματα mentoring, σύμφωνα με τη Lee Hecht Harrison του Ομίλου Adecco, αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι τέτοιων στρατηγικών.
Δεξιότητες και επιδόσεις
Οι συμμετέχοντες σε προγράμματα mentoring μπορούν να αναπτύξουν υπάρχουσες και νέες δεξιότητες, να ανακαλύψουν ικανότητες που αν αξιοποιηθούν σωστά μπορούν να βελτιώσουν τις επιδόσεις τους στην εργασία και με αυτόν τον τρόπο να προετοιμαστούν για την ανάληψη και νέων καθηκόντων. Επιπλέον, μια τέτοιου είδους εκπαίδευση βοηθάει έναν εργαζόμενο να ωριμάσει ως επαγγελματίας και να καλλιεργήσει αξιόλογες σχέσεις, κατατάσσοντάς τον με το πέρας της εκπαίδευσης στα πολύτιμα στελέχη του οργανισμού (talent pool).
Οι καθοδηγούμενοι, όμως, δεν είναι οι μόνοι που επωφελούνται από αυτού του είδους τα προγράμματα. Οι μέντορες έχουν την ευκαιρία να αποκτήσουν και οι ίδιοι καινούργιες και πολύ ενδιαφέρουσες εμπειρίες και δεξιότητες (ενεργητική ακρόαση, καθοδήγηση, ομαδική δουλειά, μεταδοτικότητα). Ενισχύουν την εικόνα τους ως επαγγελματίες (personal brand), αντλούν προσωπική ικανοποίηση λόγω της συνεισφοράς στο σύνολο και της προσφοράς σε άλλους επαγγελματίες και έχουν τη δυνατότητα να διατηρήσουν επαφή με τη νεότερη γενιά επαγγελματιών, τις ιδιαίτερες δεξιότητες και τις ανάγκες τους. Μια έρευνα του οργανισμού DDI, πάντως, έδειξε ότι αν και οι ηγέτες των επιχειρήσεων αντιλαμβάνονται τα οφέλη των προγραμμάτων mentoring, λίγοι τελικά προωθούν την κουλτούρα mentoring στους οργανισμούς τους, ενώ 6 στους 10 ηγέτες δεν είχαν σχετική εμπειρία.
