Από την έντυπη έκδοση
Του Λάμπρου Καραγεώργου
[email protected]
Μεγάλη αύξηση της μερικής απασχόλησης, όχι όμως σε βάρος της πλήρους, και μείωση της ανασφάλιστης εργασίας είναι δύο βασικά συμπεράσματα μελέτης του Ινστιτούτου του Συνδέσμου Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων (ΙΝΣΕΤΕ), με θέμα: «Η απασχόληση στα Καταλύματα και την Εστίαση & τους Λοιπούς κλάδους της ελληνικής Οικονομίας, 2009-2018». Η μελέτη αναδεικνύει τη σημερινή πραγματική εικόνα για την απασχόληση στον τουρισμό, ενώ επιβεβαιώνει τη σημαντική άνοδο των θέσεων εργασίας στον τουριστικό κλάδο την τελευταία δεκαετία.
Ειδικότερα, αναφορικά με τη μερική απασχόληση μπορεί η μελέτη να καταγράφει μια διαχρονική τάση αύξησης, όμως αυτή δεν είναι σε βάρος της πλήρους απασχόλησης, ενώ σε σύγκριση με τα ευρωπαϊκά δεδομένα το ποσοστό της μερικής απασχόλησης παραμένει σε χαμηλά επίπεδα και βρίσκεται στο ήμισυ του ευρωπαϊκού μέσου όρου. Συγκεκριμένα, μεταξύ 3ου τριμήνου 2009 και 3ου τριμήνου 2018, οι εργαζόμενοι στα καταλύματα και την εστίαση με μερική απασχόληση αυξάνονται από 24,6 χιλ. σε 60,1 χιλ. (+144,2%), ενώ στους λοιπούς κλάδους από 246,0 χιλ. σε 277,1 χιλ. (+12,6%). Σε αντίθεση με τους πλήρους απασχόλησης, οι απασχολούμενοι μερικής απασχόλησης καταγράφουν αυξητική πορεία ακόμα και κατά την περίοδο 2009 - 2013 (αν και με διακυμάνσεις ανά τρίμηνο) όπου η απασχόληση στο σύνολο της οικονομίας είχε υποστεί σημαντικό πλήγμα. Επιμέρους, αξιοσημείωτη είναι η μεγάλη αύξηση των απασχολούμενων μερικής απασχόλησης στα καταλύματα και την εστίαση μετά τον 2014 σε αντίθεση με τους λοιπούς κλάδους. Παρ’ όλα αυτά το 2018 παρατηρείται ανάσχεση αυτής της τάσης και στις δύο κατηγορίες (Τουρισμός 2018/17: -6,2%, Λοιποί Κλάδοι 2018/17: -4,2%).
Ο σύνθετος ετήσιος ρυθμός μεταβολής (CAGR) της μερικής απασχόλησης μεταξύ 2009 - 2018 και στις δύο κατηγορίες είναι αυξητικός (τουρισμός +9,7%, λοιποί κλάδοι +1,7%). Επιμέρους, την περίοδο 2009 - 2013 και στις δύο κατηγορίες καταγράφεται αύξηση (τουρισμός +7,0% και λοιποί κλάδοι +1,2%), ενώ ίδια εικόνα παρατηρούμε και την περίοδο 2014 - 2018 (τουρισμός +7,4%, λοιποί κλάδοι +0,2%).
Όχι σε βάρος της πλήρους
Ωστόσο, όπως παρατηρεί η μελέτη, η αύξηση της μερικής απασχόλησης σε καταλύματα και εστίαση μετά την ανάκαμψη το 2013, ως αποτέλεσμα των διαρθρωτικών αλλαγών στην αγορά εργασίας, δεν λειτούργησε εις βάρος της πλήρους απασχόλησης, αλλά προστέθηκε στην αύξηση αυτής δίνοντας μια διέξοδο σε δεκάδες χιλιάδες εργαζόμενους, ενώ, ταυτόχρονα, οι επιχειρήσεις ακολούθησαν μια συντηρητική πολιτική εν μέσω κρίσης. Επιπλέον η μερική απασχόληση στην Ελλάδα, τόσο στον τουρισμό (16,3%) όσο και στους άλλους κλάδους (8,5%), είναι περίπου η μισή σε σχέση με τα επίπεδα των 28 χωρών-μελών της Ε.Ε. (32,5% και 19,5% αντίστοιχα). Ειδικότερα, αναφορικά με τους εργαζόμενους πλήρους απασχόλησης, παρατηρείται ότι υπάρχει μια γενικευμένη πτώση της απασχόλησης, από το 2009 έως το Q4 του 2013 για τον τουρισμό (από 329,5 χιλ. στο Q3 του 2009 σε 251,8 χιλ. στο Q3 του 2013, -23,6%), ενώ για τους λοιπούς κλάδους η πτώση συνεχίστηκε μέχρι το Q1 του 2015 φθάνοντας στο κατώτατο σημείο (από 4,0 εκατ. στο Q1 του 2009 σε 2,9 εκατ. στο Q1 του 2015, -26,9%). Έκτοτε, η αύξηση της απασχόλησης στα Καταλύματα και την Εστίαση είναι έντονη (Q3: από 291,2 χιλ. το 2014 σε 351,0 χιλ. το 2018, +20,6%), ενώ αντίθετα η αύξηση της απασχόλησης στους λοιπούς κλάδους είναι πιο ήπια (Q3: από 3.028,2 χιλ. το 2015 σε 3.206,0 χιλ. το 2018, +5,9%). Στο Q3 του 2018 οι απασχολούμενοι με πλήρη απασχόληση στα Καταλύματα και την Εστίαση σημείωσαν ρεκόρ για την περίοδο αναφοράς, φθάνοντας τους 351 χιλ. απασχολούμενους ξεπερνώντας το ρεκόρ του 2017 (335,8 χιλ.).
Έρευνα και σχέδιο «Άρτεμις»
Σύμφωνα με στοιχεία της Έρευνας Εργατικού Δυναμικού, η ανασφάλιστη εργασία στο σύνολο της απασχόλησης εμφανίζει συνεχή τάση αποκλιμάκωσης μεταξύ 2009 και 2018, τόσο σε απόλυτα νούμερα (από 184,1 χιλ. το 2009 σε 93,5 χιλ. το 2018) όσο και ως ποσοστό (από 4% σε 2,4%). Αντίστοιχη ήταν η εικόνα στα καταλύματα, την εστίαση και τους άλλους κλάδους. Αναλυτικά, στα καταλύματα καταγράφηκε μείωση της ανασφάλιστης εργασίας από 3 χιλ. το 2009 σε 1,7 χιλ. το 2018, και από 4,4% επί του συνόλου το 2009 σε 1,7% το 2018. Στην εστίαση η ανασφάλιστη εργασία περιορίστηκε από 20,2 χιλ. το 2009 σε 10,3 χιλ. το 2018 και από 8% επί του συνόλου το 2009 σε 3,9% το 2018. Στους άλλους κλάδους, η μείωση της ανασφάλιστης εργασίας ήταν από 160,8 χιλ. το 2019 σε 81,5 χιλ. το 2018, και από 3,8% επί του συνόλου το 2009 σε 2,4% το 2018. Επίσης, το 2018 οι ανασφάλιστοι στα καταλύματα αντιπροσώπευαν το 1,8% επί του συνόλου των ανασφάλιστων, στην εστίαση το 11% και στους άλλους κλάδους το 87,2%.
Μείωση της ανασφάλιστης εργασίας προκύπτει και από το Επιχειρησιακό Σχέδιο Δράσης για την Καταπολέμηση της Ανασφάλιστης και Αδήλωτης Εργασίας «Άρτεμις». Το 2018 σε ελέγχους 37.270 επιχειρήσεων βρέθηκαν 5.689 ανασφάλιστοι εργαζόμενοι, που αντιστοιχούν στο 5,2% των εργαζόμενων οι οποίοι ελέγχθηκαν (108.688). Επιμέρους, το ποσοστό της αδήλωτης εργασίας το 2018 ήταν 2,4% στα καταλύματα, 7,2% στις δραστηριότητες των υπηρεσιών εστίασης και 4,4% σε άλλους κλάδους.
Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της μελέτης, σε αντίθεση με τους λοιπούς κλάδους, η απασχόληση σε καταλύματα και εστίαση κατέγραψε, στο διάστημα Ιουλίου-Σεπτεμβρίου 2018, τον μεγαλύτερο αριθμό απασχολούμενων (411,1 χιλ.) από το 2009, υπερβαίνοντας και το προηγούμενο υψηλότερο σημείο του 2017 (398,7 χιλ.). Αυτό συνέβη γιατί η ανάκαμψη του τουρισμού από το 2014 και μετά ήταν ραγδαία και συνεχής υπερκαλύπτοντας τις απώλειες της περιόδου 2009 - 2013. Η απασχόληση στους συγκεκριμένους κλάδους σημείωσε αύξηση την περίοδο 2009 - 2018, με μέσο ετήσιο ρυθμό 1,3%. Η τάση αυτή εντάθηκε από το 2014 και μετά (+5%), οπότε και ολοκληρώθηκε ο μετασχηματισμός του τουρισμού σε έναν κατ’ εξοχήν εξωστρεφή διεθνώς ανταγωνιστικό τομέα.
