Από την έντυπη έκδοση
Της Έφης Τριήρη
[email protected]
O διευθύνων σύμβουλος της JPMorgan Τζέιμι Ντάιμον είχε προειδοποιήσει ότι η Silicon Valley «θέλει να φάει το φαγητό μας». Και δεν είχε άδικο. Κολοσσοί τεχνολογίας -με κορυφαίο εκπρόσωπο το Facebook, που προσφάτως «ταρακούνησε τα νερά στον χώρο των χρηματοοικονομικών συναλλαγών»- τόσο από τη Silicon Valley όσο και από άλλα μέρη του πλανήτη, κυρίως από την Κίνα, μαζί με νεοφυείς επιχειρήσεις που στηρίζονται στις τεχνολογικές καινοτομίες για την παροχή χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών (fintech) έχουν κάνει κυριολεκτικά εισβολή τα τελευταία χρόνια στον κόσμο των τραπεζών, διεκδικώντας μερίδιο.
Κορυφαίο ενδεικτικό παράδειγμα της νέας τάσης το Facebook, που μόλις πριν από μερικές ημέρες αποκάλυψε τα σχέδιά του να λανσάρει ένα κρυπτονόμισμα, με την ονομασία Libra, στο πλαίσιο των προσπαθειών του να επεκταθεί πέρα από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης προς το ηλεκτρονικό εμπόριο και τα παγκόσμια συστήματα πληρωμών. Στο πλαίσιο αυτό, το Facebook συνένωσε τις δυνάμεις του με 28 εταίρους, δημιουργώντας μια οντότητα με έδρα στη Γενεύη που ονομάζεται Libra Association, η οποία θα ελέγχει το νέο ψηφιακό νόμισμα που πρόκειται να κυκλοφορήσει το πρώτο εξάμηνο του 2020. Ήδη το Facebook έχει συστήσει θυγατρική με την ονομασία Calibra, που θα προσφέρει ηλεκτρονικά πορτοφόλια για όσους θέλουν να αποταμιεύουν, να αποστέλλουν και να ξοδεύουν Libras. Η Calibra θα είναι συνδεδεμένη με τις πλατφόρμες μηνυμάτων του Facebook, το Messenger και το WhatsApp, που έχουν ήδη πάνω από ένα δισεκατομμύριο χρήστες. Με αυτό τον τρόπο, το διάσημο site κοινωνικής δικτύωσης ευελπιστεί ότι όχι μόνο θα καταστήσει δυνατές τις συναλλαγές μεταξύ καταναλωτών και επιχειρήσεων σε όλο τον κόσμο, αλλά θα προσφέρει για πρώτη φορά πρόσβαση σε χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες σε καταναλωτές που δεν χρησιμοποιούν τις υπηρεσίες των τραπεζών. Σε αυτή ακριβώς τη λογική κινείται και η συνεργασία που έχει συνάψει το Facebook με την TransferWise με έδρα το Λονδίνο με σκοπό την παροχή διεθνών μεταβιβάσεων κεφαλαίου.
Kαι άλλοι όμως κολοσσοί τεχνολογίας της Δύσης έχουν κάνει εισβολή στον χώρο των χρηματοοικονομικών.
Η Google έθεσε πέρυσι σε εφαρμογή μία νέα πλατφόρμα πληρωμών, την Google Pay, η οποία ενώνει το Google Wallet με το Android Pay και στηρίζει τις peer-to-peer πληρωμές σε καταστήματα. H Apple έστειλε «σήμα κινδύνου» στις τράπεζες με την Apple Card, ψηφιακή πιστωτική κάρτα που υπόσχεται απλούστερες συναλλαγές, καμία προμήθεια και άμεσα bonus για τους πελάτες. Ακόμη πιο ανησυχητικό είναι το γεγονός ότι οι μεγάλοι κολοσσοί τεχνολογίας, Google, Apple, Amazon, έχουν ήδη εξασφαλίσει άδειες για συναλλαγές σε ηλεκτρονικό χρήμα στην Ευρώπη. Η Amazon μοιάζει με τράπεζα, καθώς διαθέτει ένα χαρτοφυλάκιο από χρηματοοικονομικά προϊόντα, μεταξύ των οποίων η υπηρεσία Amazon Cash, η δυνατότητα χορήγησης βραχυπρόθεσμων δανείων στους πωλητές της ώστε να τους βοηθά να χρηματοδοτούν τις αγορές αποθεμάτων τους και η Amazon Rewards Visa Signature Card.
Το 2019 εκτιμάται ότι θα είναι το έτος που θα αλλάξουν τα όρια μεταξύ τραπεζών και των μεγάλων εταιρειών τεχνολογίας. Η Amazon αναμένεται να αποφασίσει εάν θα προσφέρει «account to account» πληρωμές που θα παρακάμπτουν τα δίκτυα πληρωμών με κάρτες, γεγονός που σημαίνει ότι δεν θα επιτρέπει μόνο στους χρήστες της να κάνουν τις πληρωμές τους online με την υπηρεσία της Amazon Pay, αλλά θέλει να στήσει και κανονικές τραπεζικές συναλλαγές. Στις ΗΠΑ, Uber, Amazon και WalMart ακολουθούν την κίνηση των Starbucks να επικεντρωθούν σε προπληρωμένους λογαριασμούς. Στην Ευρώπη η αναθεωρημένη οδηγία για τις υπηρεσίες πληρωμών PSD2 που τέθηκε σε ισχύ τον Ιανουάριο του 2018 έχει ήδη αντίκτυπο στην αγορά πληρωμών, καθώς προωθεί την ανάπτυξη καινοτόμων πληρωμών μέσω Διαδικτύου ή κινητού τηλεφώνου, καθιστώντας παράλληλα τις ηλεκτρονικές πληρωμές φθηνότερες, ευκολότερες και ασφαλέστερες.
Ποια η διαφορά
Ενώ οι fintech προσφέρουν χρηματοοικονομικές υπηρεσίες με ψηφιακή τεχνολογία, οι μεγάλες εταιρείες τεχνολογίας έχουν μία διαφορετική προσέγγιση: η πρωταρχική τους δραστηριότητα είναι η τεχνολογία και όχι τα χρηματοοικονομικά. Το βασικό τους πλεονέκτημα είναι ότι μπορούν να εκμεταλλευθούν τα υφιστάμενα δίκτυα πελατών τους και την τεράστια ποσότητα δεδομένων που έχουν συγκεντρώσει και αυτό τις καθιστά ιδιαίτερα ανταγωνιστικές.
Εταιρείες τεχνολογίας που πρωτοξεκίνησαν σε τομείς άσχετους με την τραπεζική, όπως ηλεκτρονικό εμπόριο, στην περίπτωση της κινεζικής Alibaba ή videogames στην περίπτωση της Tencent, στοχεύουν τώρα σε βασικές δραστηριότητες της τραπεζικής, όπως πληρωμές, μεταβιβάσεις κεφαλαίου, χορηγήσεις δανείων ή διαχείριση πλούτου. Η ανάμιξη των τεχνολογικών εταιρειών στα χρηματοοικονομικά άρχισε με τις πληρωμές, ειδικά στην Κίνα, όπου οι τεχνολογικές λύσεις για πληρωμές μέσω κινητών εξελίσσονται ολοένα και περισσότερο. Επιπλέον, οι τεχνολογικοί όμιλοι επεκτάθηκαν και στις πιστώσεις, στις ασφάλειες και στα αποταμιευτικά προϊόντα είτε άμεσα είτε έμμεσα μέσω συνεργασιών με τράπεζες.
Εάν επιτύχουν, θα διαδραματίσουν σίγουρα έναν ολοένα και πιο σημαντικό ρόλο στον τρόπο κατανομής κεφαλαίου. Η παγκόσμια αγορά πληρωμών, που ανέρχεται στα 110 τρισ. δολάρια, προσφέρει τεράστιες ευκαιρίες στους κολοσσούς τεχνολογίας, δεδομένου ότι -χάρη στις φορητές συσκευές- οι πληρωμές αντιπροσωπεύουν το 34% του συνόλου των τραπεζικών δραστηριοτήτων συγκριτικά με το 27% του 2011, με το ποσοστό αυτό να προβλέπεται τώρα ότι θα αυξηθεί στο 36% έως το 2021.
«Καμπανάκι» από πιστωτικά ιδρύματα
Η ολοένα και μεγαλύτερη διείσδυση των κολοσσών τεχνολογίας στον χώρο των χρηματοοικονομικών υπηρεσιών συνιστά σήμερα τη μεγαλύτερη απειλή για τις παραδοσιακές τράπεζες και γι' αυτό οι αρμόδιες ρυθμιστικές αρχές έχουν ήδη κρούσει τον κώδωνα του κινδύνου. Παρότι, η τραπεζική νομοθεσία των ΗΠΑ καθιστά πολύ πιο δύσκολο για έναν κολοσσό τεχνολογίας να θέσει σε λειτουργία μία τράπεζα, αυτό δεν ισχύει στις περισσότερες περιοχές της Ασίας. Η αλλαγή συμπεριφοράς των πελατών δημιουργεί ανησυχίες ότι οι μεγάλοι όμιλοι τεχνολογίας θα κυριαρχήσουν στην τραπεζική. Έρευνα της Bain & Company έδειξε ότι όσον αφορά τον βαθμό αφοσίωσης των πελατών, η Amazon υποσκελίζει τις παραδοσιακές τράπεζες στις ΗΠΑ. Το 54% των ερωτηθέντων σε ολόκληρο τον πλανήτη δήλωσε ότι θα εμπιστευόταν σε μία εταιρεία τεχνολογίας τα χρήματά του. Ειδικά οι ηλικίες μεταξύ 18 και 34 ετών εμφανίζονται πιο πρόθυμες να διεκπεραιώνουν τις τραπεζικές υπηρεσίες τους μέσω μίας εταιρείας τεχνολογίας παρά μέσω των παραδοσιακών τραπεζών, με το μεγαλύτερο ενδιαφέρον να εκδηλώνεται σε Κίνα, Ινδία, Κολομβία, Χονγκ Κονγκ και Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα.
Μιλάμε λοιπόν για μία τεράστια αναμόρφωση στα χρηματοοικονομικά, καθώς η τεχνολογία blockchain έχει τη δύναμη να φέρει επανάσταση στον τρόπο εκκαθάρισης και διακανονισμού των χρηματοοικονομικών συναλλαγών. Εάν επιτύχει, οι τράπεζες θα γίνουν λιγότερο σημαντικές προς όφελος του νέου ψηφιακού κόσμου.
Η αλλαγή αυτή έχει αρχίσει εδώ και μία δεκαετία, όταν η χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 ανάγκασε τις τράπεζες να περικόψουν δαπάνες και να αποσυρθούν εντελώς από ορισμένες αγορές, αφήνοντας ένα κενό το οποίο πρώτα οι εταιρείες fintech και τώρα οι κολοσσοί τεχνολογίας έσπευσαν να καλύψουν, τάση που αναμένεται να επιταχυνθεί το επόμενο διάστημα.
Αλλαγές μεριδίων και «άλμα» επενδύσεων
Οι νεοεισερχόμενοι στην τραπεζική αγορά -συμπεριλαμβανομένων ομίλων πληρωμών που δεν είναι τράπεζες και μεγάλες εταιρείες τεχνολογίας- έχουν αποσπάσει περίπου το ένα τρίτο των νέων εσόδων, σύμφωνα με στοιχεία της Accenture.
Ειδικότερα, στη Βρετανία, το 63% των νεοεισερχομένων στην τραπεζική αγορά έχει αποσπάσει το 14% των συνολικών εσόδων από τραπεζική και πληρωμές, ενώ στις ΗΠΑ οι νεοεισερχόμενοι κατέχουν μόλις 4% σε συνολικά έσοδα ύψους 1,04 τρισ. δολαρίων.
Την ίδια στιγμή στην Ευρώπη το 20% των ομίλων στον χώρο τραπεζικής και πληρωμών είναι νεοεισερχόμενοι και έχουν αποσπάσει το 7% των συνολικών εσόδων της τραπεζικής. Παράλληλα, θα πρέπει να σημειωθεί πως οι παγκόσμιες επενδύσεις σε επιχειρηματικές δραστηριότητες fintech διπλασιάστηκαν κατά το προηγούμενο έτος στα 55,3 δισ. δολάρια, με την Κίνα να διαδραματίζει πρωταγωνιστικό ρόλο, εκπροσωπώντας το 47% του συνόλου των επενδύσεων, όπως προκύπτει από τα στοιχεία της Accenture.
Αντίστοιχα, ο αριθμός των συμφωνιών στον χώρο του fintech αυξήθηκε εντυπωσιακά, στις 3.251 παγκοσμίως -παρουσιάζοντας αύξηση κατά 19% σε σύγκριση με το 2017-, καθώς επενδυτικές εταιρείες στον χώρο επιχειρηματικού κεφαλαίου (venture capital), εταιρείες ιδιωτικού μετοχικού κεφαλαίου, παραδοσιακές τράπεζες και ασφαλιστικές εταιρείες αναζήτησαν τεχνολογικές καινοτομίες σε πληρωμές, τραπεζική και διαχείριση πλούτου.
Δυναμικό «παρών» και από τους ασιατικούς «γίγαντες»
Παρότι όμως αυτές οι νεοσύστατες fintech στη Βρετανία αποσπούν μεγαλύτερο μερίδιο αγοράς, υποσκελίζονται από τις fintech τύπου Stripe, Robinhood και SoFi στις ΗΠΑ, οι οποίες με τη σειρά τους έχουν υποσκελιστεί από την κινεζική Ant Financial, το ψηφιακό τμήμα χρηματοοικονομικής του online κολοσσού λιανεμπορίου Alibaba, του οποίου η κεφαλαιοποίηση ανέρχεται στα 150 δισ. δολάρια. Το σκηνικό αυτό δείχνει ότι πολλοί από τους νεοσύστατους ανταγωνιστές των τραπεζών έχουν είτε κινεζικό πρόσωπο είτε κινεζικό κεφάλαιο από πίσω τους. Γεγονός που δείχνει το σημαντικό προβάδισμα που έχουν οι κινεζικοί παίκτες. Συνεπώς, ο μεγαλύτερος φόβος προέρχεται από τους ασιατικούς γίγαντες Internet και ηλεκτρονικού εμπορίου, όπως Alibaba, Tencent και Baidu.
Η Ant Financial διαθέτει ένα σύστημα ικανό να διαχειρίζεται 100 δισ. συναλλαγές ετησίως, γεγονός που δείχνει ότι απλά είναι θέμα χρόνου προτού η Κίνα αναμορφώσει την τραπεζική αγορά της Δύσης. Την ίδια στιγμή, σε μία πραγματικά εντυπωσιακή μεταμόρφωση των υπηρεσιών της λιανικής τραπεζικής, οι κινεζικές εταιρείες Alipay (online πλατφόρμα πληρωμών, θυγατρική της Alibaba) και WeChat (εφαρμογή μηνυμάτων με δυνατότητα πληρωμών που ανήκει στην Τencent) έχουν ένα δισεκατομμύριο τακτικούς χρήστες που κάνουν τις πληρωμές τους μέσω κινητών, καλύπτοντας ουσιαστικά τα δύο τρία των παγκόσμιων συναλλαγών πληρωμών μέσω κινητών. Η Ant Financial διαχειρίζεται και τη Yu'eBao, το μεγαλύτερο στον κόσμο αμοιβαίο κεφάλαιο διαχείρισης διαθεσίμων, με υπό διαχείριση ενεργητικό αξίας 200 δισ. δολαρίων, σύμφωνα με στοιχεία του 2018.
Επίσης, η Ant Financial έχει συνεργασία με την αμερικανική First Data, εταιρεία υποδομών σε πληρωμές που εξαγοράστηκε το 2017 από τον όμιλο ιδιωτικού μετοχικού κεφαλαίου KKR και απέκτησε πρόσφατα τη βρετανική εταιρεία WorldFirst ανταλλαγής νομισμάτων, ενώ στην Ινδία η Alibaba κατέχει το 40% της εταιρείας πληρωμών μέσω κινητών Paytm. Στην Ευρώπη, η Alibaba έχει συστήσει την online τράπεζα MYbank. Πρόσφατα, στο Χονγκ Κονγκ, Alibaba και Tencent απέκτησαν τραπεζικές άδειες μαζί με την κινεζική Xiaomi, τον τέταρτο μεγαλύτερο κατασκευαστή έξυπνων κινητών στον κόσμο και την Ping An, τον μεγαλύτερο ασφαλιστικό όμιλο στον κόσμο από πλευράς χρηματιστηριακής αξίας, επιφέροντας καίριο πλήγμα στις HSBC και StandChart, που δραστηριοποιούνται εδώ και πολλά χρόνια στη συγκεκριμένη αγορά.
Την ίδια στιγμή, η WeChat της Tencent αναμένεται να αναδειχθεί σε κορυφαίο παίκτη στη διεθνή αγορά πληρωμών έως το 2021, μαζί με την Alipay και τον κινεζικό πάροχο πιστωτικών καρτών UnionPay, σύμφωνα με την Juniper. Έχει ακόμη συστήσει δική της τράπεζα, τη WeBank.
H Baidu, που χαρακτηρίζεται ως η κινεζική Google, συνήψε κοινοπραξία με τη Citic Bank το 2017 με σκοπό τη σύσταση της online τράπεζας AiBank.
Όμως, και άλλοι τεχνολογικοί πρωταθλητές της Ασίας έχουν ακολουθήσει το παράδειγμα των κινεζικών. Στο Χονγκ Κονγκ, ο online ασφαλιστικός όμιλος ZhongAn έχει εξασφαλίσει άδεια για online τράπεζα, ενώ στη Ν. Κορέα η Kakao Bank συστήθηκε από την εταιρεία Kakao Talk, τη μεγαλύτερη εφαρμογή chat στη χώρα.
