Ενώ οι Βρυξέλλες ζητούν τον αυστηρότερο έλεγχο των κινεζικών επενδύσεων στην Ευρώπη, η Πορτογαλία υπεραμύνεται της αστείρευτης αυτής επιχειρηματικής δραστηριότητας. «Προκαταβολική» στήριξη σε αντάλλαγμα νέας βοήθειας.
Ήταν μια παρέμβαση που χωρίς αμφιβολία εξόργισε κορυφαίους πολιτικούς παράγοντες στην Ευρώπη. Την ώρα που η ρουμανική προεδρία στην ΕΕ ανακοίνωνε ότι εφεξής οι Βρυξέλλες θα ελέγχουν πιο εξονυχιστικά τις επενδύσεις τρίτων χωρών σε ευρωπαϊκές βιομηχανίες-κλειδιά, «φωτογραφίζοντας» ουσιαστικά τις κινεζικές επενδύσεις, ο Αντόνιο Κόστα έπλεε προς την ακριβώς αντίθετη κατεύθυνση. Σε συνέντευξή του προς τους βρετανικούς Financial Times ο πορτογάλος πρωθυπουργός υπεραμύνθηκε πρόσφατα της -επιθετικής κατά πολλούς- επενδυτικής πολιτικής του Πεκίνου, υποστηρίζοντας ότι ο έλεγχος είναι μεν θεμιτός, εντούτοις δεν θα πρέπει να οδηγήσει σε μέτρα και τακτικές προστατευτισμού. «Η εμπειρία μας με τις κινεζικές επενδύσεις είναι πολύ θετική. Οι Κινέζοι δείχνουν απόλυτο σεβασμό έναντι των νόμων μας και των κανόνων των αγορών».
Από το 2010, οπότε είχε ξεσπάσει η κρίση και στην Πορτογαλία, κινεζικές επιχειρήσεις επένδυσαν μαζικά στη χώρα αυτή της Ιβηρικής. Μεταξύ άλλων εξαγόρασαν την πρώην κρατική εταιρία ηλεκτροδότησης REN, τις μεγαλύτερες ασφαλιστικές εταιρίες, τα μεγαλύτερα νοσοκομεία αλλά και τράπεζες. Τελευταία προσπαθούν να θέσουν υπό τον έλεγχό τους και την EPD, τη μεγαλύτερη πορτογαλική εταιρεία παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Μέχρι στιγμής όμως οι προσπάθειες αυτές δεν καρποφόρησαν, προφανώς εξαιτίας και των αμερικανικών ενστάσεων. Η EPD δραστηριοποιείται και στις ΗΠΑ. Επικριτές της κινεζικής αυτής «απόβασης» κάνουν λόγο για «ξεπούλημα» της Πορτογαλίας.
Δούρειος Ίππος ή μπροστάρης;
Σε αυτά τα συμφραζόμενα οι Βρυξέλλες αντιμετωπίζουν με όλο και μεγαλύτερες επιφυλάξεις τη στάση της Πορτογαλίας, αμφισβητώντας επί της ουσίας ότι η Λισαβόνα συνεχίζει να υπερασπίζεται τα ευρωπαϊκά συμφέροντα. «Στην ΕΕ ο Αντόνιο Κόστα δεν είναι ο Δούρειος Ίππος των Κινέζων, αλλά απροκάλυπτα ο μπροστάρης τους», σχολιάζει ο Ζοάο Ντούκε, καθηγητής στην Οικονομική Ανώτατη Σχολή ISEG της Λισαβόνας. Εδώ και χρόνια, όπως λέει, ο πορτογάλος πρωθυπουργός δεν κρύβει τη συμπάθειά τους για τους Κινέζους. Ο κινέζος πρόεδρος Σι Ζινπίνγκ ανταπέδωσε επισκεπτόμενος προσφάτως την Πορτογαλία. Οι σχέσεις των δυο χωρών, που ξεκίνησαν πριν από 500 χρόνια και πλέον, δεν ήταν ποτέ καλύτερες.
Κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης η οποία ξέσπασε στην Πορτογαλία το 2011 και κράτησε μέχρι το 2014 η Κίνα προσέφερε τεράστια στήριξη στη δοκιμαζόμενη τότε οικονομικά χώρα, αγοράζοντας μαζικά ομόλογά της. Βοήθεια προσέφερε το ίδιο διάστημα βέβαια και η ΕΕ, ωστόσο σε αντάλλαγμα η Πορτογαλία έπρεπε να συναινέσει σε ένα πρόγραμμα αυστηρής λιτότητας και μεταρρυθμίσεων το οποίο υπαγόρευσε η γνωστή Τρόικα.
«Με την πολιτική της η Τρόικα οδήγησε την Πορτογαλία στα χέρια των Κινέζων», επισημαίνει η πορτογαλίδα ευρωβουλευτής Άνα Γκόμεζ. Η ίδια αλλά και πολλοί συνάδελφοί της είχαν προειδοποιήσει τότε την Κομισιόν για τις συνέπειες αυτής της πολιτικής, αλλά μάταια. «Σήμερα πληρώνουν το λογαριασμό της τότε αδράνειας», εκτιμά η Γκόμεζ.
Συνειδητή η επιλογή των μικρών χωρών
Αν και ανήκει στο Σοσιαλιστικό Κόμμα του Κόστα, η ίδια δεν στηρίζει την πολιτική που ακολουθεί ο πρωθυπουργός. Η Κίνα είναι μια χώρα που δεν σέβεται τα ανθρώπινα δικαιώματα και η οποία προωθεί μέσω των ευρωπαϊκών της επενδύσεων τα πολιτικά της συμφέροντα αφού πολλές από τις κινεζικές εταιρίες είναι κρατικές, όπως λέει. Και προσθέτει ότι η αξίωση να κρατηθούν οι επιχειρήσεις αυτές μακριά από σημαντικές ευρωπαϊκές βιομηχανίες δεν συνιστά κατά οιονδήποτε τρόπο έκφανση προστατευτισμού. «Διαφωνώ κατηγορηματικά με τον Κόστα ο οποίος υπερασπίζεται δημοσίως την Κίνα».
Οι μεγάλοι κινεζικοί κολοσσοί είναι επιχειρήσεις που όπως οι περισσότερες προσπαθούν να μεγαλώσουν την παγκόσμια επιρροή τους, αντιτείνει ο Ιλίντιο Σερόντιο από το πορτογαλοκινεζικό Εμπορικό Επιμελητήριο στη Λισαβόνα. Μπορεί μέσα από μικρές χώρες όπως την Ελλάδα και την Πορτογαλία οι Κινέζοι να έχουν διασφαλίσει μεγάλη επιρροή στην Ευρώπη, ωστόσο την ίδια ώρα έχουν προσφέρει στις εν λόγω χώρες και μεγάλα οικονομικά πλεονεκτήματα, όπως λέει. Ο ίδιος εκτιμά ότι η Κίνα θα συνεχίσει να επενδύει σε μικρές χώρες, προκειμένου να διευρύνει ακόμη περισσότερο τη σφαίρα επιρροής της. Ο Αντόνιο Κόστα γνωρίζει μεν τις διαθέσεις των Κινέζων, εκτιμά ωστόσο ότι, προς το παρόν τουλάχιστον, δεν εγκυμονούν κίνδυνο.
Στις Βρυξέλλες επιρρίπτει σημαντικό μέρος της ευθύνης και ο καθηγητής Ντούκε. «Στην αρχή η ΕΕ ανάγκασε την Πορτογαλία να προχωρήσει σε ένα πρωτοφανές ξεπούλημα και τώρα διαμαρτύρεται για τις συνέπειες». Οι συνέπειες αυτές ενδέχεται να γίνουν μελλοντικά πολύ πιο οδυνηρές, όπως εκτιμά. Σε περίπτωση νέας ύφεσης της παγκόσμιας οικονομίας και ενδεχόμενης νέας κρίσης στην Πορτογαλία, είναι πιθανό η Κίνα να αναλάμβανε και πάλι το ρόλο του «από μηχανής θεού» για να διασφαλίσει ακόμη μεγαλύτερη επιρροή. «Ίσως η δημόσια στήριξη του Κόστα (στην Κίνα) να είναι εν τέλει προκαταβολική για μια νέα οικονομική στήριξη στο μέλλον», εκτιμά ο οικονομολόγος.
