Από την έντυπη έκδοση
Του Νίκου Μπέλλου
[email protected]
Το πρώτο σημαντικό βήμα προς την κατεύθυνση της μεταρρύθμισης της Ευρωζώνης έγινε χθες το πρωί στις Βρυξέλλες έπειτα από μια μαραθώνια συνεδρίαση του Eurogroup, διάρκειας 16 ωρών και αφού είχαν προηγηθεί πολύμηνες και εξαιρετικά δύσκολες διαπραγματεύσεις.
Οι αποφάσεις που λήφθηκαν χθες θα πρέπει τώρα να οριστικοποιηθούν μέσα στις επόμενες μέρες και να επιβεβαιωθούν από τους Ευρωπαίους ηγέτες στις 14 Δεκεμβρίου. Οι ηγέτες θα κληθούν επίσης να δώσουν οδηγίες και εντολές στους υπουργούς για την επίλυση ζητημάτων στα οποία δεν κατέστη δυνατή χθες η επίτευξη πλήρους συμφωνίας.
Η δέσμη μέτρων που αποφασίστηκε αφορά τη μεταρρύθμιση του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας και την τραπεζική ένωση, ενώ έγινε ένα πρώτο βήμα για τη δημιουργία ενός χωριστού προϋπολογισμού της Ευρωζώνης, το οποίο, όμως, θα πρέπει να διευκρινιστεί περαιτέρω από τους ηγέτες την επόμενη εβδομάδα. Αντίθετα, δεν σημειώθηκε πρόοδος στο θέμα της σύστασης ευρωπαϊκού ταμείου εγγύησης των καταθέσεων. Οι χθεσινές αποφάσεις σίγουρα δεν ικανοποιούν εκείνους που ήθελαν μια ριζική μεταρρύθμιση η οποία θα ενίσχυε περισσότερο την κοινωνική διάσταση. Ωστόσο, επειδή στην Ευρώπη οι μεταρρυθμίσεις γίνονται με μικρά βήματα, το αποτέλεσμα της χθεσινής συνεδρίασης του Εurogroup μάλλον θα πρέπει να θεωρηθεί ικανοποιητικό γιατί λαμβάνει υπ’ όψιν τις θέσεις όλων των χωρών.
Ενισχυμένος ρόλος
Αναφορικά με τoν Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας (ΕΜΣ), μετά τη συμφωνία για τον καταμερισμό των αρμοδιοτήτων και την αποφυγή των επικαλύψεων με την Κομισιόν, οι υπουργοί αποφάσισαν χθες να διευρύνουν τις αρμοδιότητές τους. Έτσι, πέρα από την αρμοδιότητα του τελευταίου δανειστή έναντι μνημονίου που έχει σήμερα, θα επεκταθεί περαιτέρω και σε προληπτικό δανεισμό. Δηλαδή, θα μπορεί να δίνει δάνεια χωρίς υποχρέωση εφαρμογής μνημονίου σε χώρες που αντιμετωπίζουν ασύμμετρη απειλή στην οικονομία τους (μεγάλη ύφεση, φυσική καταστροφή κ.λπ.), υπό την προϋπόθεση ότι το προηγούμενο διάστημα οι εν λόγω χώρες πληρούσαν τις υποχρεώσεις τους που απορρέουν από το Σύμφωνο Σταθερότητας.
Πρόκειται χωρίς καμία αμφιβολία για μια εξαιρετικά θετική εξέλιξη γιατί στο μέλλον χώρες που αντιμετωπίζουν απρόβλεπτες καταστάσεις θα μπορούν να βρουν επαρκή και φτηνό δανεισμό χωρίς να υποχρεωθούν στην εφαρμογή μνημονίων. Για παράδειγμα, η Ιρλανδία και η Ισπανία που δανείστηκαν για να διασώσουν τις τράπεζές τους, αν υπήρχε τότε ο προληπτικός δανεισμός που αποφασίστηκε χθες, δεν θα «έμπλεκαν» με μνημόνια.
Σύμφωνα με τις χθεσινές αποφάσεις, ο ΕΜΣ θα αναλάβει να δανείσει προσωρινά το ευρωπαϊκό ταμείο εξυγίανσης και εκκαθάρισης τραπεζών. Το εν λόγω ταμείο θα χρηματοδοτηθεί σταδιακά από τις ίδιες τράπεζες μέσω συνεισφορών ανάλογων των επενδυτικών κινδύνων που αναλαμβάνουν, ωστόσο ο ΕΜΣ θα αναλάβει την υποχρέωση να δανείσει το ταμείο εάν κριθεί αναγκαίο μέχρι οι τράπεζες να συμπληρώσουν την προικοδότησή του που ανέρχεται σε 55 δισ. ευρώ. Και αυτό είναι σημαντικό μέτρο γιατί στέλνει το μήνυμα ότι εάν σημειωθεί πρόβλημα με κάποια ευρωπαϊκή τράπεζα πριν τεθεί σε πλήρη λειτουργία το ευρωπαϊκό ταμείο, ο ΕΜΣ θα παίξει τον ρόλο του δανειστή.
Ταμείο εξυγίανσης
Η απόφαση για την τραπεζική ένωση προβλέπει ότι το ευρωπαϊκό ταμείο εξυγίανσης θα πρέπει να είναι πλήρως επιχειρησιακό το 2024, ωστόσο χθες οι υπουργοί Οικονομικών αποφάσισαν να το επισπεύσουν, υπό την προϋπόθεση ότι θα μειωθούν οι κίνδυνοι στον τραπεζικό κλάδο μέσω του περιορισμού του όγκου των μη εξυπηρετούμενων δανείων στο Νότο της Ευρωζώνης. Για τον λόγο αυτό συμφωνήθηκε ένα νέο ραντεβού το 2020 προκειμένου να εξεταστεί αν πληρείται η παραπάνω προϋπόθεση για την επίσπευση.
Σε σχέση με τον ρόλο του ΕΜΣ στη διαχείριση του χρέους, αποφασίστηκε η ενεργοποίηση από το 2022 της ρήτρας συλλογικής δράσης για την αναδιάρθρωση του χρέους σε περίπτωση προβλήματος. Ωστόσο, η απόφαση προβλέπει ότι ο ΕΜΣ θα μπορεί να παίζει τον ρόλο του μεσολαβητή μεταξύ μιας χώρας που έχει πρόβλημα και των πιστωτών, μόνο σε περίπτωση που του ζητηθεί. Μάλιστα, εάν του ζητηθεί, η μεσολάβηση θα πρέπει να γίνεται με πολύ διακριτικό τρόπο.
Πρόκειται για μια θετική εξέλιξη που την υποστήριζαν όλες τις χώρες του Νότου, γιατί οι χώρες του Βορρά ζητούσαν σε περίπτωση που διαπιστώνεται πρόβλημα να επεμβαίνει ο ΕΜΣ αυτομάτως, χωρίς συγκατάθεση του ενδιαφερόμενου, και να διαπραγματεύεται την αναδιάρθρωση με τους ιδιώτες πιστωτές.
Βορράς εναντίον Νότου
Σχετικά με το ευρωπαϊκό ταμείο συνασφάλισης των καταθέσεων, που αποτελεί πυλώνα της τραπεζικής ένωσης, χθες δεν επιτεύχθηκε συμφωνία, ούτε αναμενόταν κάτι τέτοιο με δεδομένες τις αντιρρήσεις όλων των χωρών του Βορρά, συμπεριλαμβανομένης της Γερμανίας. Οι εν λόγω χώρες ζητούν πρώτα να μειωθεί ο τραπεζικός κίνδυνος στις χώρες του Νότου μέσω δραστικής μείωσης των «κόκκινων» δανείων.
Δύο προτάσεις στο τραπέζι
Αναφορικά με το ζήτημα της δημιουργίας δημοσιονομικού μέσου της Ευρωζώνης, μέχρι πριν από λίγες μέρες η συζήτηση βρισκόταν σε νεκρό σημείο, δεδομένου ότι η Ολλανδία και άλλες χώρες του Βορρά αρνούνται κατηγορηματικά, υποστηρίζοντας ότι δεν χρειάζεται ένας ξεχωριστός προϋπολογισμός. Χθες, έπειτα από σημαντικές πιέσεις που ασκήθηκαν, η Χάγη έκανε μια στρατηγική υποχώρηση αποδεχόμενη τον ξεχωριστό προϋπολογισμό. Η εξέλιξη αυτή ανοίγει δρόμο, αλλά θα πρέπει να διευκρινιστούν πολλά. Ειδικότερα, μετά την αποδοχή επί της αρχής, η Ευρωζώνη θα έχει έναν ξεχωριστό προϋπολογισμό, ενώ για την οριστική διαμόρφωσή του θα χρησιμοποιηθούν οι δύο προτάσεις που βρίσκονται στο τραπέζι, η μία της Κομισιόν και η άλλη η γαλλογερμανική, που είναι και πιο προωθημένη.
Αυτό που δεν γνωρίζουμε αυτή τη στιγμή είναι το ύψος του ξεχωριστού προϋπολογισμού, η προέλευση των χρημάτων, δηλαδή εάν θα βασίζεται σε εθνικές συνεισφορές ή σε κάποιον φόρο, όπως προτείνει το Παρίσι και το Βερολίνο για τις χρηματοπιστωτικές συναλλαγές, ή αν θα είναι και τα δύο. Δεν γνωρίζουμε επίσης τι θα χρηματοδοτείται ακριβώς από τον προϋπολογισμό. Σε κάθε περίπτωση, για μικρές χώρες με δημοσιονομικά προβλήματα, όπως η Ελλάδα, ένας χωριστός προϋπολογισμός θα είναι ένα επιπρόσθετο χρηματοδοτικό εργαλείο για την οικονομία, το οποίο θα μπορούσε, για παράδειγμα, να στηρίζει δημόσιες επενδύσεις σε περιόδους κρίσεων. Πολλά θα εξαρτηθούν από τη συνολική προικοδότησή του.
