Από την έντυπη έκδοση
Της Νατάσας Στασινού
[email protected]
Η κλιμακούμενη ένταση στις σχέσεις ΗΠΑ - Τουρκίας, με ανταλλαγή προειδοποιήσεων, επιβολή κυρώσεων και αντιποίνων πρωταγωνιστεί αυτό το διάστημα στη διεθνή ειδησεογραφία. Στο μικροσκόπιο τα κίνητρα του Τραμπ, οι πιθανές επιπλοκές για το ΝΑΤΟ, το οικονομικό παιχνίδι, αλλά και ο ρωσικός παράγοντας. Αν και οι αμερικανικές κυρώσεις μέχρι στιγμής είναι περιορισμένης εμβέλειας, έχουν σημαντικό αντίκτυπο στην τουρκική οικονομία, καθώς εντείνουν τις ανησυχίες των επενδυτών και θέτουν σε κλοιό πιέσεων τη λίρα, τις μετοχές και τα τουρκικά ομόλογα. Στέλνουν, όμως, πάνω από όλα ένα ηχηρό μήνυμα στην Άγκυρα. Ποιο είναι αυτό; «Ότι η διμερής συμμαχία και η τουρκική συμμετοχή στο ΝΑΤΟ δεν αντιμετωπίζονται ως ιερά» παρατηρεί το CNBC.
Η άρνηση της Τουρκίας να απελευθερώσει τον Αμερικανό πάστορα Άντριου Μπράνσον (που κατηγορεί για κατασκοπία και διασυνδέσεις με τρομοκρατία) μοιάζει ακόμη και ως αφορμή «λίγη» για την απόφαση της Ουάσιγκτον να σκληρύνει απότομα τη στάση της. Δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι συμπίπτει με τις ενδιάμεσες εκλογές στο Κογκρέσο. Ο Τραμπ στηρίχθηκε στην ψήφο των Ευαγγελιστών για να κατακτήσει την εξουσία και θέλει να είναι σίγουρος ότι οι Ρεπουμπλικάνοι υποψήφιοι θα την κερδίσουν και πάλι. Στην κατεύθυνση αυτή πιέζει και ο αντιπρόεδρος Mάικ Πενς.
Στις προεδρικές εκλογές του 2016 ο Τραμπ κέρδισε το 81% των λευκών Ευαγγελιστών Χριστιανών. Έρευνα που διενήργησε τον περασμένο Μάρτιο το Public Research Institute αποκάλυψε το 75% των Ευαγγελιστών εξακολουθούσαν να έχουν θετική γνώμη για τον Αμερικανό πρόεδρο και μόνο το 22% αρνητική - και τούτο παρά τα σκάνδαλα ηθικής φύσεως, που έχουν έρθει στο φως.
Υπό τις συνθήκες αυτές η παρότρυνση Ερντογάν «δώσε έναν ιερωμένο και θα πάρεις τον δικό σου», δηλαδή η πρόταση ανταλλαγής του εξόριστου στις ΗΠΑ Τούρκου πρώην ιμάμη Φετουλάχ Γκιουλέν (που ο Ερντογάν κατηγορεί για την απόπειρα πραξικοπήματος του 2016) με τον Μπράνσον είναι εξαιρετικά δύσκολο να γίνει δεκτή.
Υπάρχουν βεβαίως άλλοι, πιο ουσιαστικοί λόγοι, από τον πάστορα και τα κομματικά παιχνίδια πίσω από τη ρήξη στις σχέσεις των δύο χωρών. Οι ΗΠΑ ανησυχούν ότι ο Ερντογάν, ενισχυμένος με υπερεξουσίες, επιχειρεί να απομακρύνει τη χώρα από την επιρροή της Ουάσιγκτον και ευρύτερα της Δύσης και να χαράξει μία πιο ανεξάρτητη εξωτερική πολιτική, με το βλέμμα στραμμένο στο «αντίπαλο» στρατόπεδο. Η τουρκική στρατηγική στη Συρία, η «ανίερη συμμαχία» με Ρωσία και Ιράν, το θέμα των S400, ακόμη και η πρόσφατη επισήμανση ότι εξετάζει ένταξη της Τουρκίας στην ομάδα των BRICS, είναι όλα ενδείξεις των φιλοδοξιών Ερντογάν, που ανησυχούν. «Τόσο η κυβέρνηση Τραμπ όσο και το Κογκρέσο φαίνεται να έχουν πλέον εξαντλήσει τη "στρατηγική υπομονή" τους με τον Ερντογάν. Είναι τώρα αποφασισμένοι να αλλάξουν την προσέγγισή τους και να λάβουν μέτρα που θα προκαλέσουν οικονομικό πόνο σε έναν σύμμαχο 66 ετών στο ΝΑΤΟ» γράφει το Foreign Affairs.
Οι οικονομικές πιέσεις
Ποιος είναι όμως αυτός ο «οικονομικός πόνος», που προκαλούν οι ΗΠΑ στην Τουρκία;
Νέο αρνητικό ρεκόρ έναντι του δολαρίου κατέγραψε χθες η τουρκική λίρα, καθώς μαίνεται ο πόλεμος των κυρώσεων ανάμεσα στις ΗΠΑ και την Τουρκία, με την Ουάσιγκτον να ετοιμάζεται να αναθεωρήσει την αδασμολόγητη πρόσβαση των ανερχόμενων σε 1,66 δισ. δολάρια τουρκικών εισαγωγών στις ΗΠΑ. Η τουρκική λίρα υποχώρησε χθες κατά 2% στο νέο αρνητικό ρεκόρ των 5,1920 λιρών ανά δολάριο, ανακάμπτοντας ελαφρώς αργότερα στις 5,1710 λίρες. Οι απώλειες του τουρκικού νομίσματος έχουν φθάσει μέχρι στιγμής φέτος στο 27%, λόγω των ανησυχιών για την πορεία της τουρκικής οικονομίας και των παρεμβάσεων Ερντογάν στην ανεξαρτησία της κεντρικής τράπεζας. Η εξέλιξη αυτή κατατρώει την αγοραστική δύναμη των νοικοκυριών, αλλά και οδηγεί στο χείλος του γκρεμού δεκάδες επιχειρήσεις, που βαρύνονται με υψηλότατα χρέη σε αμερικανικό δολάριο.
Στην αγορά κρατικού χρέους η απόδοση του δεκαετούς τουρκικού ομολόγου προσεγγίζει το 19,5%, ενώ στο Χρηματιστήριο της Κωνσταντινούπολης ο BIST 100 καταγράφει απώλειες 18,3% από τις αρχές του έτους, με τους τίτλους τραπεζών και κατασκευαστικών να αιμορραγούν. Η Capital Economics προβλέπει διεύρυνση των απωλειών. Οι ΗΠΑ μεταφέρουν δε την κόντρα και στο μέτωπο του εμπορίου. Λίγες ώρες μετά την πρόσφατη συνάντηση των υπουργών Εξωτερικών, Μάικ Πομπέο και Μεβλούτ Τσαβούσογλου, στη Σιγκαπούρη, στην οποία οι δύο πλευρές απέτυχαν να σπάσουν τον πάγο, η Ουάσιγκτον ανακοίνωσε ότι εξετάζει την αναθεώρηση του καθεστώτος αδασμολόγητης πρόσβασης τουρκικών προϊόντων αξίας 1,66 δισ. δολαρίων στην αμερικανική αγορά.
Στη λίστα των προϊόντων περιλαμβάνονται μεταξύ άλλων πολύτιμα μέταλλα, φυσικοί λίθοι, μηχανοκίνητα οχήματα και εξαρτήματα, τα οποία εντάσσονται στο Σύστημα Γενικευμένων Προτιμήσεων, βάσει του οποίου δεν επιβάλλονται δασμοί.
Επισήμως η αναθεώρηση του προνομιακού καθεστώτος έρχεται ως απάντηση στην απόφαση της Άγκυρας να εφαρμόσει δασμούς σε αμερικανικά προϊόντα αξίας 1,78 δισ. δολ., ως αντίποινα στους αμερικανικούς δασμούς σε χάλυβα και αλουμίνιο. Οι περισσότεροι αναλυτές πάντως το είδαν ως ακόμη μία τιμωρία.
Την προηγούμενη Παρασκευή το αμερικανικό υπουργείο Εμπορίου ανακοίνωσε ότι θα αναθεωρήσει το καθεστώς των χωρίς δασμούς τουρκικών εισαγωγών στις ΗΠΑ, μετά την επιβολή από τουρκικής πλευράς τιμωρητικών δασμών σε αμερικανικά προϊόντα σε απάντηση της επιβολής αμερικανικών δασμών στον χάλυβα και το αλουμίνιο.
Η επιβολή δασμών δεν έχει να κάνει με την ένταση στις σχέσεις Ουάσιγκτον-Άγκυρας, αλλά είναι μέρος του ευρύτερου εμπορικού πολέμου που έχει κηρύξει ο Αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ προκειμένου να προστατεύσει την εγχώρια βιομηχανία.
Συμπίπτει, ωστόσο, με την επιβολή αμερικανικών κυρώσεων κατά των υπουργών Εσωτερικών και Δικαιοσύνης της Τουρκίας και την ανάλογη τουρκική απάντηση, με φόντο τη συνεχιζόμενη κράτηση από τις τουρκικές αρχές του Αμερικανού πάστορα Άντριου Μπράνσον. Το αμερικανικό υπουργείο Εμπορίου ανακοίνωσε ότι η αναθεώρηση του καθεστώτος αδασμολόγητων εισαγωγών θα επηρεάσει τις αξίας 1,66 δισ. δολαρίων τουρκικές εξαγωγές προς τις ΗΠΑ, οι οποίες είχαν ευνοηθεί πέρυσι από το λεγόμενο Ειδικό Καθεστώς Προτιμήσεων. Μεταξύ των τουρκικών εισαγωγών που αναμένεται να πληγούν συγκαταλέγονται τα οχήματα και τα ανταλλακτικά, τα κοσμήματα, τα πολύτιμα μέταλλα και οι λίθοι.
Διχασμένοι οι αναλυτές
Οι αναλυτές είναι διχασμένοι για τα αποτελέσματα, με άλλους να εκτιμούν ότι οι οικονομικές πιέσεις θα αναγκάσουν τον «σουλτάνο» σε οπισθοχώρηση και άλλους να προβλέπουν ότι θα τον σπρώξουν ακόμη πιο κοντά στη Ρωσία. «Οι αμερικανικές κυρώσεις στην Τουρκία είναι δώρο στη Ρωσία» σχολιάζει το CNBC, εκτιμώντας ότι θα φέρουν πιο κοντά τους Πούτιν - Ερντογάν. Αν και οι ρωσοτουρκικές σχέσεις έχουν περάσει από σαράντα κύματα τα τελευταία χρόνια, για το Κρεμλίνο μία σύσφιξη των σχέσεων με την Τουρκία φαίνεται να είναι επιθυμητή, την ώρα που υπάρχουν ενδείξεις για περιορισμό της επιρροής του στα Βαλκάνια.
