Από την έντυπη έκδοση
Οι ασφαλισμένοι ελεύθεροι επαγγελματίες, επιστήμονες, αυτοαπασχολούμενοι και αγρότες που ανήκουν στα ταμεία τ. ΟΑΕΕ, τ. ΕΤΑΑ, τ. ΟΓΑ, οι οποίοι δήλωσαν το 2016 υψηλότερο εισόδημα σε σχέση με το 2015, θα πρέπει να καταβάλουν σε 5 δόσεις τη διαφορά που προκύπτει μεταξύ των καταβληθεισών εισφορών (με βάση το καθαρό εισόδημα του 2015) και των καταβλητέων εισφορών (με βάση το εισόδημα του 2016).
Το παραπάνω προβλέπει -μεταξύ άλλων- η σχετική εγκύκλιος του υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης που εκδόθηκε και παρέχει οδηγίες και διευκρινίσεις με χαρακτηριστικά παραδείγματα για τον τρόπο εκκαθάρισης των εισφορών των μη μισθωτών.
Αντίθετα, σε περίπτωση που από την εκκαθάριση των ασφαλιστικών εισφορών προκύψει ότι ο ασφαλισμένος έχει καταβάλει επιπλέον ποσό (πιστωτικό υπόλοιπο), αυτό επιστρέφεται αυτόματα στον ασφαλισμένο εντός διμήνου από την ολοκλήρωση της διαδικασίας εκκαθάρισης, εκτός και εάν ο ασφαλισμένος υποβάλει αίτημα προκειμένου το ποσό να παραμείνει ως πιστωτικό υπόλοιπο στον ΕΦΚΑ.
Για τη διαδικασία εκκαθάρισης των ασφαλιστικών εισφορών του έτους 2017, δηλαδή της χρονιάς που ξεκίνησε η λειτουργία του ΕΦΚΑ και η αλλαγή του τρόπου υπολογισμού των εισφορών, η εγκύκλιος αναφέρει ρητά ότι «σε περίπτωση που από την εκκαθάριση των ασφαλιστικών εισφορών προκύπτει διαφορά που πρέπει να καταβληθεί από τον ασφαλισμένο (χρεωστικό υπόλοιπο) αυτή επιμερίζεται ισομερώς σε 5 μηνιαίες δόσεις (Απρίλιο έως Αύγουστο του 2018), ανεξαρτήτως του ύψους του ποσού αυτής, με την τελευταία δόση να είναι πληρωτέα μέχρι 30/9/2018».
Συνεπώς, οι μηνιαίες ασφαλιστικές υποχρεώσεις των μηνών Απρίλιου 2018 έως και Αυγούστου 2018 θα περιλαμβάνουν: α) την τρέχουσα μηνιαία ασφαλιστική εισφορά για το 2018, και β) τη μηνιαία δόση οφειλής που προκύπτει από τη διαδικασία εκκαθάρισης των ασφαλιστικών εισφορών έτους 2017. Για παράδειγμα, η εισφορά του μήνα Απριλίου περιλαμβάνει την τρέχουσα μηνιαία ασφαλιστική εισφορά ύψους 250,00 ευρώ και την μηνιαία δόση οφειλής ύψους 120,00 ευρώ, δηλαδή συνολικά ο ασφαλισμένος πρέπει να καταβάλει μέχρι 31/5/2018 ποσό ύψους 370,00 ευρώ. Ο εν λόγω ασφαλισμένος δεν κάνει καμία καταβολή μέχρι την ανωτέρω ημερομηνία. Από 1/6/2018 επιβάλλεται τόκος καθυστέρησης μόνο επί του ποσού της μηνιαίας δόσης οφειλής, δηλαδή επί του ποσού των 120,00 ευρώ.
Εισόδημα υπολογισμού
Ο νόμος Κατρούγκαλου 4387/ 2016 προβλέπει ότι βάση υπολογισμού των ασφαλιστικών εισφορών των ελευθέρων επαγγελματιών (ασφαλισμένων του πρώην ΟΑΕΕ), των αυτοαπασχολουμένων (ασφαλισμένων του πρώην ΕΤΑΑ) και των αγροτών (ασφαλισμένων του πρώην ΟΓΑ), αποτελεί το εισόδημα που προκύπτει από την άσκηση επαγγελματικής δραστηριότητας κατά το προηγούμενο φορολογικό έτος, σύμφωνα με τον Κώδικα Φορολογίας Εισοδήματος, όπως εκάστοτε ισχύει, και στο οποίο συμπεριλαμβάνονται από 1/1/2018 οι καταβλητέες ασφαλιστικές εισφορές. Ειδικά για το έτος 2018 η ασφαλιστική εισφορά υπολογίζεται επί του 85% του ως άνω φορολογητέου αποτελέσματος (άρθρο 58 παρ. 1 του ν.4472/2017).
Επισημαίνεται ότι τα στοιχεία που αφορούν το προηγούμενο φορολογικό έτος είναι διαθέσιμα στον ΕΦΚΑ μόνο μετά την εκκαθάριση των φορολογικών δηλώσεων, δηλαδή στο 2ο εξάμηνο του έτους. Έτσι, προβλέπεται ότι η βάση υπολογισμού των πάσης φύσεως ασφαλιστικών εισφορών των ελευθέρων επαγγελματιών, αυτοαπασχολούμενων και αγροτών προκύπτει από το πιο πρόσφατο εκκαθαρισμένο φορολογικό έτος. Τυχόν διαφορά που προκύπτει μετά τον υπολογισμό των προβλεπόμενων ασφαλιστικών εισφορών με βάση το εισόδημα του προηγούμενου φορολογικού έτους, αναζητείται και συμψηφίζεται ισομερώς κατανεμημένη σε μηνιαία βάση έως το μήνα Δεκέμβριο εκάστου έτους. Συνεπώς, κατά τους πρώτους μήνες του έτους οι ασφαλιστικές εισφορές υπολογίζονται με βάση το πιο πρόσφατο εκκαθαρισμένο φορολογικό έτος, στο οποίο περιλαμβάνονται από 1/1/2018 οι καταβλητέες ασφαλιστικές εισφορές.
Διαδικασία εκκαθάρισης
- Χρεωστικό υπόλοιπο: Εάν από την εκκαθάριση των ασφαλιστικών εισφορών προκύπτει διαφορά που πρέπει να καταβληθεί από τον ασφαλισμένο (χρεωστικό υπόλοιπο) αυτή καταβάλλεται, ισομερώς κατανεμημένη, σε τόσες μηνιαίες δόσεις όσοι και οι μήνες που υπολείπονται μέχρι το τέλος του έτους που αφορά η εκκαθάριση, ανεξαρτήτως του ύψους του ποσού της μηνιαίας δόσης. Αυτές οι μηνιαίες δόσεις οφειλής καταβάλλονται εντός της προθεσμίας που προβλέπεται από την αριθ. 60298/1472/ 23.12.2016 Υπουργική Απόφαση, δηλαδή μέχρι το τέλος του επόμενου μήνα που αυτή αφορά. Εάν η μηνιαία δόση οφειλής δεν καταβληθεί εμπρόθεσμα, επιβάλλεται ο προβλεπόμενος τόκος καθυστέρησης. Η εγκύκλιος διευκρινίζει ότι κατά το ανωτέρω χρονικό διάστημα, μέχρι το τέλος του έτους, πέραν των μηνιαίων δόσεων οφειλής που έχει προκύψει από την εκκαθάριση, δεν προκύπτει υποχρέωση καταβολής τρεχουσών μηνιαίων ασφαλιστικών εισφορών, καθώς αυτές έχουν περιληφθεί στο χρεωστικό υπόλοιπο που προκύπτει από την εκκαθάριση.
Για παράδειγμα εάν η διαδικασία εκκαθάρισης ολοκληρωθεί τον Σεπτέμβριο του 2019, η προκύπτουσα διαφορά (χρεωστικό υπόλοιπο) πρέπει να εξοφληθεί σε τρεις μηνιαίες δόσεις οφειλής: Οκτωβρίου πληρωτέα μέχρι 29/11/2019 (τελευταία εργάσιμη ημέρα), Νοεμβρίου πληρωτέα μέχρι 31/12/2019 και Δεκεμβρίου πληρωτέα μέχρι 31/1/2020. Εάν η μηνιαία δόση οφειλής του Οκτωβρίου 2019 δεν καταβληθεί μέχρι 29/11/2019, το ποσό αυτής επιβαρύνεται με τον προβλεπόμενο τόκο καθυστέρησης από 1/12/2019.
- Πιστωτικό υπόλοιπο: Σε περίπτωση που από την εκκαθάριση των ασφαλιστικών εισφορών προκύψει ότι ο ασφαλισμένος έχει καταβάλει επιπλέον ποσό (πιστωτικό υπόλοιπο), αυτό επιστρέφεται αυτόματα, με πίστωση του τραπεζικού λογαριασμού που έχει δηλώσει ο ασφαλισμένος, μέχρι την 31/1 του επόμενου έτους (ημερομηνία λήξης καταβολής των μηνιαίων δόσεων οφειλής σε περίπτωση χρεωστικού υπολοίπου), ακόμη και στις περιπτώσεις που υπάρχει οφειλή του ασφαλισμένου για οποιαδήποτε αιτία προς τον ΕΦΚΑ ή το ΚΕΑΟ ή τους λοιπούς φορείς για τους οποίους συνεισπράττει ο ΕΦΚΑ ασφαλιστικές εισφορές (ΕΤΕΑΕΠ, ΟΑΕΔ, ΕΟΠΥΥ) ή ο ασφαλισμένος έχει υπαχθεί σε καθεστώς ρύθμισης οφειλών.
Σε περίπτωση που ο ασφαλισμένος δεν επιθυμεί την επιστροφή του πιστωτικού υπολοίπου, αυτό μπορεί να παραμείνει στον λογαριασμό του και να συμψηφιστεί με τις ασφαλιστικές εισφορές του επόμενου ή επόμενων μηνών, εφόσον υποβληθεί σχετικό αίτημα έως 31/12 του έτους που αφορά η εκκαθάριση.
Για παράδειγμα εάν η διαδικασία εκκαθάρισης γίνει τον Σεπτέμβριο του 2019, τυχόν πιστωτικό υπόλοιπο επιστρέφεται μέχρι 31/1/2020, εκτός και εάν υποβληθεί μέχρι 31/12/2019 αίτημα να παραμείνει αυτό στον ΕΦΚΑ. Σημειώνουμε ότι η επιστροφή πιστωτικού υπολοίπου γίνεται μόνο όταν το ποσό είναι μεγαλύτερο από 50 ευρώ. Εάν είναι μικρότερο παραμένει ως πιστωτικό υπόλοιπο και συμψηφίζεται με τις ασφαλιστικές εισφορές του επόμενου ή επόμενων μηνών. Σε περίπτωση που υπάρχει διακοπή ασφάλισης, και ως εκ τούτου δεν υπάρχει υποχρέωση καταβολής ασφαλιστικών εισφορών, το πιστωτικό υπόλοιπο επιστρέφεται στον ασφαλισμένο, ανεξαρτήτως ύψους.
- Μηδενική Διαφορά: Εάν από τη διαδικασία εκκαθάρισης δεν προκύπτει χρηματική διαφορά (πιστωτικό ή χρεωστικό υπόλοιπο), δεν αναζητούνται ασφαλιστικές εισφορές μέχρι το τέλος του έτους.
Για την καλύτερη κατανόηση της διαδικασίας εκκαθάρισης και προσδιορισμού των ασφαλιστικών εισφορών, παραθέτουμε τα εξής παραδείγματα:
Παράδειγμα 1
- Ελεύθερος επαγγελματίας (παλαιός ασφαλισμένος του πρώην ΟΑΕΕ) από 1/1/2017 έως 31/12/2017 κατέβαλε ασφαλιστικές εισφορές με βάση το εισόδημα του έτους 2015, ως το πιο πρόσφατο εκκαθαρισμένο έτος. Συνεπώς, θα πρέπει να γίνει η διαδικασία εκκαθάρισης ασφαλιστικών εισφορών με βάση το εισόδημα του προηγούμενου έτους, δηλαδή με βάση το έτος 2016.
- Ασφαλιστικές Εισφορές έτους 2017 βάσει εισοδήματος έτους 2015: Το μηνιαίο εισόδημα από την άσκηση επαγγελματικής δραστηριότητας για το έτος 2015 ανέρχεται σε 1.500,00 ευρώ, και συνεπώς για κύρια σύνταξη και υγειονομική περίθαλψη έχει καταβληθεί ασφαλιστική εισφορά ύψους 414,25 ευρώ (20% x 1.500,00 ευρώ για κύρια σύνταξη και 6,95% x 1.500,00 ευρώ για υγειονομική περίθαλψη, 10,00 ευρώ για βοήθημα ανεργίας).
- Ασφαλιστικές Εισφορές έτους 2017 βάσει εισοδήματος έτους 2016: Το μηνιαίο εισόδημα από την άσκηση επαγγελματικής δραστηριότητας για το έτος 2016 ανέρχεται σε 2.000,00 ευρώ. Συνεπώς, για κάθε μήνα πρέπει να καταβληθεί μηνιαία ασφαλιστική εισφορά για κύρια σύνταξη ύψους 549,00 ευρώ (20% x 2.000,00 ευρώ για κύρια σύνταξη και 6,95% x 2.000,00 ευρώ για υγειονομική περίθαλψη, 10,00 ευρώ για βοήθημα ανεργίας).
- Εκκαθάριση - Χρεωστικό Υπόλοιπο: Σε ετήσια βάση προκύπτει διαφορά ύψους 1.617,00 ευρώ [(549,00 ευρώ - 414,25 ευρώ) x 12 μήνες], η οποία θα πρέπει να καταβληθεί σε 5 ισόποσες μηνιαίες δόσεις (Απρίλιος 2018 έως Αύγουστος 2018) ύψους 323,40 ευρώ.
Συνεπώς, ο εν λόγω ασφαλισμένος για τους μήνες Απρίλιο έως Αύγουστο 2018 θα καταβάλει:
α) την τρέχουσα μηνιαία ασφαλιστική εισφορά για το έτος 2018 (υπολογισμένη με βάση το εισόδημα και τις ασφαλιστικές εισφορές του έτους 2016 ως του πιο πρόσφατα εκκαθαρισμένου φορολογικού έτους).
Συγκεκριμένα, αυτή θα υπολογιστεί με βάση το 85% του αθροίσματος του ετήσιου εισοδήματος από την άσκηση επαγγελματικής δραστηριότητας για το έτος 2016 και των ετήσιων ασφαλιστικών εισφορών που έχουν καταβληθεί το έτος αυτό από τον ασφαλισμένο.
Το μηνιαίο εισόδημα από την άσκηση επαγγελματικής δραστηριότητας το 2016 ανέρχεται, όπως προαναφέρθηκε, σε 2.000,00 ευρώ μηνιαίως (2.000,00 ευρώ x 12 = 24.000,00 ευρώ).
Ο ασφαλισμένος κατέβαλε μηνιαίως για το έτος 2016 ασφαλιστικές εισφορές ύψους 522,01 ευρώ (507,01 ευρώ μηνιαία εισφορά για κύρια σύνταξη και υγειονομική περίθαλψη στην 10η ασφαλιστική κατηγορία + 10,00 ευρώ για βοήθημα ανεργίας + 5 ευρώ για ΕΛΕ - ΕΛΕΕ), δηλαδή 6.264,12 ευρώ ετησίως.
Συνεπώς, το ετήσιο εισόδημα επί του οποίου θα υπολογιστούν οι ασφαλιστικές εισφορές για τους πρώτους μήνες του 2018 ανέρχεται σε 25.724,50 ευρώ [85% x (24.000.00 ευρώ + 6.264,12 ευρώ)], και η μηνιαία ασφαλιστική εισφορά για κύρια σύνταξη και υγειονομική περίθαλψη ανέρχεται σε 577,73 ευρώ (20% x 25.724,50 ευρώ/12 μήνες για κύρια σύνταξη και 6,95% x 25.724,50 ευρώ/12 μήνες για υγειονομική περίθαλψη). Συνολικά για τους πρώτους μήνες του έτους 2018 πρέπει να καταβληθεί εισφορά ύψους 587,73 ευρώ (577,73 ευρώ για κύρια σύνταξη και υγειονομική περίθαλψη + 10,00 ευρώ για βοήθημα ανεργίας).
β) την μηνιαία δόση ύψους 323,40 ευρώ που έχει προκύψει από την διαδικασία εκκαθάρισης των ασφαλιστικών εισφορών για το έτος 2017.
Ο εν λόγω ασφαλισμένος πρέπει να καταβάλει για τον Απρίλιο του 2018 ποσό ύψους 911,13 ευρώ (577,73 ευρώ + 323,40 ευρώ + 10,00 ευρώ) έως 31/5/2018.
Εάν ο ασφαλισμένος μέχρι την ανωτέρω ημερομηνία δεν καταβάλει κανένα χρηματικό ποσό, από 1/6/2018 επιβαρύνεται με τόκο καθυστέρησης μόνο το ποσό της μηνιαίας δόσης ύψους 323,40 ευρώ. Εάν ο ασφαλισμένος μέχρι την ανωτέρω ημερομηνία καταβάλει ποσό ύψους 500,00 ευρώ, με αυτό εξοφλείται αρχικά το ποσό της μηνιαίας δόσης ύψους 323,40 ευρώ και με το υπόλοιπο ποσό (ύψους 500,00 ευρώ - 323,40 ευρώ = 176,60 ευρώ) εξοφλείται μέρος της τρέχουσας μηνιαίας εισφοράς.
Δεδομένου ότι έχει εξοφληθεί η μηνιαία δόση ύψους 323,40 ευρώ δεν επιβάλλεται από 1/6/2018 τόκος καθυστέρησης. Εάν ο ασφαλισμένος μέχρι την ανωτέρω ημερομηνία καταβάλει ποσό ύψους 100,00 ευρώ με αυτό εξοφλείται μέρος της μηνιαίας δόσης. Από 1/6/2018 μόνο το υπόλοιπο ποσό της μηνιαίας δόσης ύψους 223,40 ευρώ (323,40 ευρώ - 100,00 ευρώ) επιβαρύνεται με τόκο καθυστέρησης.
Εάν ο ασφαλισμένος μέχρι την ανωτέρω ημερομηνία καταβάλει ποσό ύψους 1.200,00 ευρώ, το επιπλέον ποσό που έχει καταβληθεί ύψους 288,87 ευρώ (1.200,00 ευρώ - 911,13 ευρώ) θα επιμεριστεί ισομερώς τους επομένους μήνες και θα αναπροσαρμοστεί η μηνιαία δόση, η οποία θα διαμορφωθεί σε 251,18 ευρώ (323,40 ευρώ - 288,87 ευρώ/4 μήνες).
Παράδειγμα 2
Έστω ότι ο ελεύθερος επαγγελματίας του Παραδείγματος 1 έχει καταβάλει μέρος των ασφαλιστικών εισφορών για το έτος 2017, και συγκεκριμένα έχει καταβάλει την ελάχιστη μηνιαία εισφορά ύψους 2.015,40 ευρώ [(157,95 ευρώ + 10,00 ευρώ) x 12].
Με βάση το εισόδημα του έτους 2016, συνολικά θα έπρεπε να καταβληθεί ασφαλιστική εισφορά ύψους 6.588,00 ευρώ [(539,00 ευρώ + 10,00 ευρώ) x 12], και συνεπώς προκύπτει ασφαλιστική οφειλή ύψους 4.572,60 ευρώ (6.588,00 ευρώ - 2.015,40 ευρώ), η οποία θα πρέπει να καταβληθεί σε 5 μηνιαίες δόσεις ύψους 914,52 ευρώ.
Ως προς την διαμόρφωση της μηνιαίας εισφοράς για τους μήνες Απρίλιος - Αύγουστος 2018 και την καταβολή αυτής εφαρμόζονται αντίστοιχα τα αναφερόμενα στο Παράδειγμα 1.
Παράδειγμα 3
Ο ελεύθερος επαγγελματίας του Παραδείγματος 1 συνεχίζει την ίδια επαγγελματική δραστηριότητα και το 2019, οπότε και πρέπει να καταβάλλει ασφαλιστικές εισφορές για το έτος αυτό.
- Ασφαλιστικές Εισφορές έτους 2019 βάσει εισοδήματος έτους 2017: Το ετήσιο εισόδημα από την άσκηση επαγγελματικής δραστηριότητας το έτος 2017 ανέρχεται σε 30.000,00 ευρώ.
Οι καταβλητέες ασφαλιστικές εισφορές για το έτος 2017 (υπολογισμένες με βάση το εισόδημα του προηγούμενου έτους, δηλαδή το 2016), ανέρχονται, σύμφωνα με το Παράδειγμα 1, σε 549,00 ευρώ μηνιαίως, δηλαδή σε 6.588,00 ευρώ ετησίως (549,00 ευρώ x 12).
Συνεπώς, το συνολικό ετήσιο εισόδημα για τον υπολογισμό των ασφαλιστικών εισφορών ανέρχεται σε 36.588,00 ευρώ (30.000,00 ευρώ + 6.588,00 ευρώ).
Η μηνιαία ασφαλιστική εισφορά ανέρχεται σε 831,71 ευρώ (20% x 36.588,00 ευρώ /12 μήνες για κύρια σύνταξη και 6,95% x 36.588,00 ευρώ/12 μήνες για υγειονομική περίθαλψη + 10,00 ευρώ για βοήθημα ανεργίας).
-Ασφαλιστικές Εισφορές έτους 2019 βάσει εισοδήματος έτους 2018: Το ετήσιο εισόδημα από την άσκηση επαγγελματικής δραστηριότητας το έτος 2018 ανέρχεται σε 35.000,00 ευρώ.
Οι καταβλητέες ασφαλιστικές εισφορές για το έτος 2018 (υπολογισμένες με βάση το εισόδημα του προηγούμενου έτους, δηλαδή το 2017), ανέρχονται σε 8.501,40 ευρώ, σύμφωνα με τα κατωτέρω:
- Εισόδημα για τον υπολογισμό ασφαλιστικών εισφορών έτους 2018: 85% x (εισόδημα έτους 2017 + ασφαλιστικές εισφορές έτους 2017) = 85% x [30.000,00 ευρώ + (549,00 ευρώ σύμφωνα με το Παράδειγμα 1 x 12 μήνες)] = 31.099,80 ευρώ.
- Καταβλητέες ασφαλιστικές εισφορές έτους 2018: 20% x 31.099,80 ευρώ για κύρια σύνταξη και 6,95% x 31.099,80 ευρώ για υγειονομική περίθαλψη + 120,00 ευρώ για βοήθημα= 8.501,40 ευρώ.
Επομένως, το συνολικό ετήσιο εισόδημα για τον υπολογισμό των ασφαλιστικών εισφορών του έτους 2019 ανέρχεται σε 43.501,40 ευρώ (35.000,00 ευρώ + 8.501,40 ευρώ) και η μηνιαία ασφαλιστική εισφορά ανέρχεται σε 986,97 ευρώ (20% x 43.501,40 ευρώ/12 μήνες για κύρια σύνταξη και 6,95% x 43.501,40 ευρώ/12 μήνες για υγειονομική περίθαλψη + 10,00 ευρώ για βοήθημα ανεργίας).
Συνεπώς, σε ετήσια βάση προκύπτει διαφορά ύψους 1.863,12 ευρώ [(986,97 ευρώ - 831,71 ευρώ) x 12 μήνες], η οποία, εάν η διαδικασία εκκαθάρισης ολοκληρωθεί τον Σεπτέμβριο, θα πρέπει να εξοφληθεί σε τρεις ισόποσες μηνιαίες δόσεις ύψους 621,04 ευρώ.
Εάν ο ασφαλισμένος δεν καταβάλει κανένα χρηματικό ποσό για την μηνιαία δόση Οκτωβρίου 2019, από 1/12/2019 το σύνολο του ποσού της μηνιαίας δόσης ύψους 621,04 ευρώ επιβαρύνεται με τόκο καθυστέρησης.
Εάν ο ασφαλισμένος καταβάλει χρηματικό ποσό ύψους 500,00 ευρώ, από 1/12/2019 το υπόλοιπο ποσό της μηνιαίας δόσης ύψους 121,04 ευρώ (621,04 ευρώ - 500,00 ευρώ) επιβαρύνεται με τόκο καθυστέρησης.
Εάν ο ασφαλισμένος καταβάλει χρηματικό ποσό ύψους 900,00 ευρώ, το επιπλέον ποσό που έχει καταβληθεί ύψους 278,96 ευρώ (900,00 ευρώ - 621,04 ευρώ) επιμερίζεται ισομερώς στις επόμενες δύο δόσεις, οι οποίες διαμορφώνονται σε 481,56 ευρώ (621,04 ευρώ - 278,96 ευρώ/2).
