Από την έντυπη έκδοση
Της Έφης Τριήρη
[email protected]
Τον κώδωνα του κινδύνου έκρουσαν χθες τρεις κορυφαίες κεντρικές τράπεζες της Ευρώπης, υπογραμμίζοντας τους κινδύνους για χρηματοοικονομικές «φούσκες», τις οποίες απέδωσαν στην υπερβολικά χαλαρή νομισματική πολιτική.
Ο κίνδυνος για «φούσκες» είναι πλέον εμφανής σε πολλές αγορές, από τις υπερβολικά υψηλές τιμές ακινήτων σε ορισμένες χώρες έως τις μετοχές, τα ψηφιακά νομίσματα και τους χαλαρούς όρους στις χορηγήσεις πιστώσεων από ορισμένες τράπεζες, σημάδια που κρατούν σε εγρήγορση την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ), την Μπούντεσμπανκ της Γερμανίας και την κεντρική τράπεζα της Δανίας.
Σε προειδοποιήσεις έχουν προβεί τον τελευταίο καιρό και κορυφαίες επενδυτικές τράπεζες μαζί με οικονομολόγους και αναλυτές.
Η υπερβολικά χαλαρή νομισματική πολιτική των κεντρικών τραπεζών έχει εδώ και καιρό επικριθεί εντονότατα για αυτά τα φαινόμενα, με τη Γερμανία ειδικά να διαμαρτύρεται ότι οι μαζικές ενέσεις ρευστότητας, όπως το πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης ύψους 2,55 τρισ. ευρώ της ΕΚΤ, κάνουν περισσότερες ζημίες παρά οφέλη, θέση την οποία επανέλαβε χθες και η κεντρική τράπεζα της χώρας.
«Ελλοχεύει ο κίνδυνος ότι τα χαμηλά επιτόκια σε συνδυασμό με τις ευνοϊκές οικονομικές συνθήκες στη Γερμανία μπορεί να παραπλανήσουν τους επενδυτές στο να αποτιμούν ορθά τους κινδύνους» προειδοποίησε χθες η Μπούντεσμπανκ. Ήδη, οι τιμές ακινήτων σε ορισμένες γερμανικές πόλεις είναι υπερτιμημένες 30%, ενώ η χαμηλή κερδοφορία των τραπεζών, παρενέργεια των ιστορικά χαμηλών επιτοκίων της ΕΚΤ, θα μπορούσε να δώσει ακόμη μεγαλύτερα κίνητρα στους πιστωτικούς ομίλους να αναλάβουν περισσότερο ρίσκο με την προσδοκία μεγαλύτερων αποδόσεων. Σε αντίστοιχη προειδοποίηση προχώρησε και η κεντρική τράπεζα της Δανίας, επικαλούμενη τα χαλαρά πιστωτικά στάνταρ και τη χορήγηση δανείων σε πιο ευάλωτους πελάτες.
Ο αντιπρόεδρος της ΕΚΤ, Βίτορ Κονστάντσιο, αναγνώρισε ότι η υπερβολικά χαλαρή νομισματική πολιτική έπαιξε ρόλο στη μεγαλύτερη αστάθεια της αγοράς και προειδοποίησε ότι οι σημερινές υψηλές αποτιμήσεις των αμερικανικών μετοχών θα μπορούσαν να πυροδοτήσουν απότομη διόρθωση στις διεθνείς αγορές μετοχών, καθώς οι επενδυτές έχουν αναλάβει υπερβολικά μεγάλους κινδύνους.
Στην έκθεσή της για τη Χρηματοοικονομική Σταθερότητα, η ΕΚΤ συμπεριλαμβάνει μεταξύ άλλων στις μεγαλύτερες αδυναμίες της Ευρωζώνης μία απότομη αλλαγή αποτίμησης των ασφαλίστρων κινδύνου σε παγκόσμιο επίπεδο, τη χαμηλή κερδοφορία των τραπεζών, μία επανεμφάνιση των ανησυχιών για το δημόσιο χρέος και τη συσσώρευση επισφαλών δανείων. Αυτή η ανάληψη υπερβολικού ρίσκου θα μπορούσε να διογκώσει τις σημερινές «φούσκες», ώστε να εκραγούν κάποια στιγμή, έναν κίνδυνο που διαβλέπει και η ΕΚΤ, παρά το γεγονός ότι η οικονομία της Ευρωζώνης αναπτύσσεται δυναμικά.
Η παρατεταμένη άνοδος στις μετοχές, στα ομόλογα και στις πιστώσεις έχει ωθήσει τις αποτιμήσεις στα υψηλότερα επίπεδα από το 1990, προειδοποίησε χθες και η Goldman Sachs, εξέλιξη που θα μπορούσε να προκαλέσει προβλήματα στους επενδυτές.
Είναι πολύ σπάνιο οι μετοχές, τα ομόλογα και οι πιστώσεις να είναι εξίσου ακριβά ταυτόχρονα, αυτό συνέβη μόνο τη δεκαετία του 1920 και του 1950, όπως γράφουν αναλυτές της Goldman Sachs. «Όλα τα καλά πράγματα κάποια στιγμή τελειώνουν και σε κάποιο σημείο θα υπάρξει καθοδική πορεία» υποστηρίζουν.
Προειδοποίηση Στίγκλιτς για το bitcoin
Στο προσκήνιο βρίσκονται αυτή τη στιγμή και τα κρυπτονομίσματα, με αναλυτές και οικονομολόγους να εκφράζουν έντονες ανησυχίες για το εάν τα ψηφιακά νομίσματα θα καταρρεύσουν, με το bitcoin να οδεύει ολοταχώς προς τα 11.000 δολάρια, αφού ξεπέρασε το φράγμα των 10.000 δολαρίων. Μέχρι στιγμής επικρατεί άκρατη ευφορία, καθώς οι επενδυτές αγνοούν τις επανειλημμένες προειδοποιήσεις ότι το μεγαλύτερο ψηφιακό νόμισμα αποτελεί «φούσκα».
Ο οικονομολόγος Νομπελίστας Τζόζεφ Στίγκλιτς προειδοποίησε χθες ότι «το bitcoin είναι μία “φούσκα” που θα δώσει σε πολλούς ανθρώπους αρκετές συναρπαστικές στιγμές, καθώς εκτινάσσεται προς τα πάνω και εν συνεχεία κινείται προς τα κάτω». Επίσης, το χαρακτήρισε επιτυχημένο μόνο και μόνο γιατί δίνει τη δυνατότητα αποφυγής του ελέγχου. «Οπότε νομίζω ότι πρέπει να απαγορευτεί» είπε χαρακτηριστικά, προσθέτοντας πως δεν επιτελεί κάποια χρήσιμη κοινωνική λειτουργία.
Οι μεγαλύτερες «φούσκες» στην ιστορία
ΤΟΥΛΙΠΑ
Η φούσκα της τουλίπας: Ο «πυρετός» της τουλίπας που κυρίευσε την Ολλανδία τον 17ο αιώνα αποτελεί για αρκετούς αναλυτές το πρώτο περιστατικό φούσκας. Στο χρονικό διάστημα μεταξύ Νοεμβρίου 1636 και Φεβρουαρίου 1637 οι τιμές της τουλίπας είχαν 20πλασιασθεί, προτού καταρρεύσουν κατά 99% τον Μάιο του 1637. Κατά την κορύφωση, οι τιμές ορισμένων βολβών τουλίπας κόστιζαν περισσότερο από την αξία μιας πολυτελούς κατοικίας.
ΙΑΠΩΝΙΑ
Η κτηματομεσιτική και χρηματιστηριακή φούσκα στην Ιαπωνία: Στη σύγχρονη εποχή, οι φούσκες δημιουργούνται εξαιτίας της υπερβολικά υποστηρικτικής νομισματικής πολιτικής. Η ιαπωνική φούσκα αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα. Η απογείωση του γιεν κατά 50% στις αρχές της δεκαετίας του ‘80 πυροδότησε την ύφεση της ιαπωνικής οικονομίας το 1986 και, για την αντιμετώπισή της, η κυβέρνηση του Τόκιο στράφηκε σε πρόγραμμα νομισματικής και δημοσιονομικής στήριξης. Αυτά τα μέτρα ήταν τόσο αποδοτικά που πυροδότησαν ένα άνευ προηγουμένου κύμα κερδοσκοπίας, σε μετοχές και ακίνητα, με την αξία των ιαπωνικών μετοχών να τριπλασιάζεται στο διάστημα 1985-1989. Την ίδια εποχή, η αξία μίας κατοικίας στην περιοχή κοντά στο Αυτοκρα-τορικό Παλάτι, στο Τόκιο, ήταν μεγαλύτερη από ολόκληρο το real estate της Καλιφόρνιας.
DOT.COM
Η φούσκα dot.com: Ίσως η μεγαλύτερη φούσκα όλων των εποχών. Ελάχιστες φούσκες μπορούν να συγκριθούν με τη φούσκα του τεχνολογικού δείκτη Νasdaq της δεκαετίας του ‘90. Η εμφάνιση του Διαδικτύου πυροδότησε ένα μαζικό κύμα κερδοσκοπίας στις επιχειρήσεις της «Νέας Οικονομίας». Ως αποτέλεσμα, οι αποτιμήσεις εκατοντάδων εταιρειών dot.com ανήλθαν σε πολλά εκατ. δολάρια. Ο Nasdaq, από τα επίπεδα μόλις κάτω των 500 μονάδων στις αρχές του 1990 ξεπέρασε τον Μάρτιο του 2000 τις 5.000 μονάδες. Ο δείκτης κατέρρευσε λίγο αργότερα, χάνοντας σχεδόν 80% έως τον Οκτώβριο του 2002 και βυθίζοντας την αμερικανική οικονομία σε ύφεση.
ΗΠΑ
Η φούσκα της κτηματαγοράς των ΗΠΑ: Οι τιμές κατοικιών αυξάνονταν με ρυθμούς ρεκόρ, με κορύφωση το 2006. Μετά άρχισε η σταδιακή πτώση, με την αξία της μέσης κατοικίας να μειώνεται κατά το ένα τρίτο έως το 2009. Το σκάσιμο της κτηματομεσιτικής φούσκας και οι επιπτώσεις στα subprimes ενυπόθηκα χρεόγραφα οδήγησε στην πιστωτική κρίση του 2008 και την παγκόσμια ύφεση, που ήταν η μεγαλύτερη από τη μεγάλη ύφεση της δεκαετίας του ‘30.
