Από την έντυπη έκδοση
Του Νίκου Μπέλλου
[email protected]
Βελτίωση σε σημαντικούς μακροοικονομικούς δείκτες του Συμφώνου Σταθερότητας παρουσιάζει η ελληνική οικονομία περίπου 10 μήνες πριν από την έξοδο της χώρας από το μνημόνιο, τον Αύγουστο του 2018, και την επιστροφή της στην «κανονικότητα» που ορίζει το Σύμφωνο Σταθερότητας σχετικά με την προληπτική εποπτεία.
Η χώρα μας δεν περιλαμβάνεται προς το παρόν στη διαδικασία του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, γιατί όλα τα ελληνικά ζητήματα αντιμετωπίζονται στο πλαίσιο του μνημονίου. Πάντως, από το επόμενο έτος και εν όψει της εξόδου από το μνημόνιο τον Αύγουστο του 2018 και η Ελλάδα θα επιστρέψει στην «κανονικότητα» και στους κανόνες του Συμφώνου Σταθερότητας σχετικά με την προληπτική εποπτεία.
Ωστόσο, ενδιαφέρουν παρουσιάζουν τα στοιχεία που δημοσιοποίησε χθες η Εurostat για τους μακροοικονομικούς δείκτες, μέσω των οποίων εντοπίζονται από την Κομισιόν οι μακροοικονομικές ανισορροπίες. Μάλιστα, οι ανισορροπίες αυτές αποτελούν μέρος του διορθωτικού σκέλους του Συμφώνου Σταθερότητας, που σημαίνει ότι στα κράτη που δεν συμμορφώνονται με τις συστάσεις της Κομισιόν προβλέπονται χρηματικές κυρώσεις.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή συνιστά σε γενικές γραμμές ουδέτερο δημοσιονομικό προσανατολισμό και ισορροπημένο μίγμα πολιτικών για τη ζώνη του ευρώ στο σύνολό της.
Από τους εν λόγω πίνακες προκύπτει ότι οι μεταρρυθμίσεις των τελευταίων ετών έχουν βελτιώσει σημαντικούς δείκτες, αν και τα προβλήματα σε σχέση με την ανεργία και το χρέος παραμένουν.
Ειδικότερα, η Ελλάδα πληροί τον δείκτη του μέσου όρου τριετίας του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών. Η χώρα μας εμφάνισε μέσο έλλειμμα τριετίας του ισοζυγίου της τάξης του 1% του ΑΕΠ έναντι ελλείμματος 4% που είναι το ανώτατο αποδεκτό όριο.
Σχετικά με την παραγωγικότητα-ανταγωνιστικότητα, το μέσο ονομαστικό κόστος εργασίας υποχώρησε στην Ελλάδα το 2016 και σε σχέση με το 2013 κατά 3,3%. Διαρθρωτική ανισορροπία θεωρείται η αύξηση του κόστους εργασίας άνω του 9%. Ο δείκτης αυτός εξετάζει μισθούς, ασφαλιστικές εισφορές των εργαζομένων, καθώς και την παραγωγικότητα (κατά κεφαλήν ΑΕΠ ανά εργαζόμενο και ελεύθερο επαγγελματία).
Η ετήσια αποπληθωρισμένη τιμή ακινήτων (διαμερίσματα και σπίτια νεόδμητα και μη), δηλαδή δείκτης που εξετάζει τη δημιουργία της «φούσκας ακινήτων», υποχώρησε στην Ελλάδα 2% το 2016 σε σχέση με το 2015. Ανισορροπία θεωρείται η ετήσια αύξηση των τιμών άνω του 6%.
Ο δείκτης που καταγράφει τη μεταβολή σε βάθος τριετίας (2013/2016) της πραγματικής σταθμισμένης συναλλαγματικής ισοτιμίας υποχώρησε στην Ελλάδα κατά 3,9%, ενώ το ανώτατο αποδεκτό όριο είναι -/+5%. Ο εν λόγω δείκτης δείχνει την ανταγωνιστικότητα/τιμές της χώρας σε σχέση με εκείνη 42 βιομηχανικών χωρών. Η χώρα μας πληροί τον εν λόγω δείκτη.
Το 2016 το χρέος του ιδιωτικού τομέα (νοικοκυριά και επιχειρήσεις εκτός χρηματοπιστωτικού τομέα) στην Ελλάδα ήταν ίσο με το 124,7% του ΑΕΠ, ενώ η χώρα πληρούσε τον εν λόγω δείκτη γιατί το ανώτατο αποδεκτό όριο είναι 133%. Πολύ μεγάλο ιδιωτικό χρέος, το υψηλότερο στην Ευρώπη, καταγράφεται στην Κύπρο με 344% του ΑΕΠ, δηλαδή υπερτριπλάσιο του δημόσιου χρέους.
Ο δείκτης που εξετάζει τη μεταβολή σε βάθος πενταετίας του μεριδίου των εξαγωγών αγαθών και υπηρεσιών υποχώρησε στην Ελλάδα 19%, ενώ το ανώτατο αποδεκτό όριο είναι -6%. Η χώρα μας δεν πληροί τον δείκτη αυτό.
Δεν πληροί επίσης τους δείκτες του δημόσιου χρέους (180,8% του ΑΕΠ το 2016, με όριο μέχρι 60% στην Ευρωζώνη), της ανεργίας (μέσος όρος τριετίας 2013/2016 ίσος με το 25% του ενεργού πληθυσμού, με ανώτατο όριο στην Ευρωζώνη μέχρι 10%).
Ουδέτερη δημοσιονομική πολιτική, μεταρρυθμίσεις με στόχο την αύξηση της παραγωγικότητας, μείωση της φορολόγησης της εργασίας για τους χαμηλόμισθους, ολοκλήρωση της Τραπεζικής Ένωσης με πανευρωπαϊκή συνασφάλιση των καταθέσεων, εμβάθυνση της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης.
Αυτές είναι οι βασικές και οικονομικές προτεραιότητες που καθόρισε η Κομισιόν υπό μορφή συστάσεων προς τα κράτη-μέλη, στο πλαίσιο της διαδικασίας του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου για το 2018.
Όπως επισημαίνει η Κομισιόν, σε όλα τα κράτη-μέλη παρατηρείται ανάπτυξη και βελτίωση των αγορών εργασίας τους, αλλά οι μισθοί αυξάνονται με αργούς ρυθμούς.
Παράλληλα, η Κομισιόν δημοσιοποίησε τις αξιολογήσεις της σχετικά με τα σχέδια προϋπολογισμού του 2018, όπου διαπιστώνει μια γενική βελτίωση της κατάστασης σε όλες τις χώρες, αλλά και επιμέρους σημαντικά προβλήματα που θα πρέπει να αντιμετωπιστούν, όπως για παράδειγμα το έλλειμμα στη Γαλλία και το χρέος στην Ιταλία.
Η Κομισιόν δημοσιεύει επίσης και μια πρώτη εκτίμηση για τις μακροοικονομικές ανισορροπίες των κρατών-μελών, αξιολογώντας τους σχετικούς δείκτες, που καλύπτουν μεταξύ άλλων το ισοζύγιο, το χρέος -ιδιωτικό και δημόσιο-, την ανεργία, τις εξαγωγές, τη συναλλαγματική ισοτιμία, το κόστος εργασίας. Εντόπισε 9 χώρες της Ευρωζώνης με τα προβλήματα και θα επανέλθει τον Φεβρουάριο με συγκεκριμένες συστάσεις.
Προτεραιότητες
Η Κομισιόν καθόρισε τις οικονομικές και κοινωνικές προτεραιότητες της Ε.Ε. για το επόμενο έτος, λαμβάνοντας υπ’ όψιν τις φθινοπωρινές προβλέψεις, οι οποίες καταγράφουν μια έντονη επιτάχυνση της οικονομικής ανάπτυξης, μάλιστα στην Ευρωζώνη ο ρυθμός ήταν ο υψηλότερος της τελευταίας δεκαετίας. Οι καλές επιδόσεις υποστηρίζονται από την ανθεκτική ιδιωτική κατανάλωση, την εύρωστη ανάπτυξη σε όλο τον κόσμο και τη μείωση των ποσοστών ανεργίας.
Σε όλα τα κράτη-μέλη παρατηρείται ανάπτυξη των οικονομιών τους και βελτίωση των αγορών εργασίας τους, αλλά οι μισθοί αυξάνονται με αργούς ρυθμούς. Επίσης, αυξήθηκαν οι επενδύσεις χάρη σε ευνοϊκότερους όρους χρηματοδότησης και στο σημαντικά βελτιωμένο οικονομικό κλίμα, δεδομένου ότι η αβεβαιότητα έχει υποχωρήσει σημαντικά. Τα δημόσια οικονομικά των χωρών της ζώνης του ευρώ έχουν βελτιωθεί σημαντικά.
Με τα κράτη-μέλη σε διάφορα στάδια του οικονομικού κύκλου, οι κατευθύνσεις που δίδει η Επιτροπή τονίζουν την ανάγκη να εξευρεθεί η κατάλληλη ισορροπία μεταξύ της υποστήριξης της οικονομικής ανάπτυξης και της διασφάλισης της διατηρησιμότητας των δημόσιων οικονομικών, ιδίως μέσω της μείωσης των υψηλών επιπέδων χρέους.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή συνιστά σε γενικές γραμμές ουδέτερο δημοσιονομικό προσανατολισμό και ισορροπημένο μίγμα πολιτικών για τη ζώνη του ευρώ στο σύνολό της. Αυτό αναμένεται να συμβάλει στη στήριξη των επενδύσεων και στη βελτίωση της ποιότητας και της σύνθεσης των δημόσιων οικονομικών.
Σύμφωνα με τις προτεραιότητες της Επιτροπής, τα κράτη-μέλη καλούνται επίσης να εντείνουν τις προσπάθειές τους για την εφαρμογή μέτρων με στόχο την καταπολέμηση του επιθετικού φορολογικού σχεδιασμού.
Ο δείκτης που εξετάζει τη μεταβολή σε βάθος 5ετίας του μεριδίου εξαγωγών υποχώρησε στην Ελλάδα 19%, ενώ το ανώτατο αποδεκτό όριο είναι -6%.
Η σύσταση καλεί τα κράτη-μέλη να δώσουν προτεραιότητα στις μεταρρυθμίσεις που αυξάνουν την παραγωγικότητα, βελτιώνουν το θεσμικό και επιχειρηματικό περιβάλλον, διευκολύνουν τις επενδύσεις, στηρίζουν τη δημιουργία ποιοτικών θέσεων εργασίας και μειώνουν τις ανισότητες.
Η Επιτροπή απευθύνει κάλεσμα για την επίτευξη σημαντικής προόδου όσον αφορά την ολοκλήρωση της ενιαίας αγοράς, ιδίως στον τομέα των υπηρεσιών.
Τα κράτη-μέλη με έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών ή υψηλό εξωτερικό χρέος θα πρέπει να αυξήσουν την παραγωγικότητα, ενώ τα κράτη-μέλη με μεγάλα πλεονάσματα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών θα πρέπει να προωθήσουν την αύξηση των μισθών και να ενισχύσουν τις επενδύσεις και την εγχώρια ζήτηση, αναφέρει η Κομισιόν.
Η Επιτροπή υποστηρίζει την εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων που προωθούν τις ίσες ευκαιρίες και πρόσβαση στην αγορά εργασίας, τις δίκαιες συνθήκες εργασίας, την κοινωνική προστασία και την κοινωνική ένταξη.
Καλεί, επίσης, τα κράτη-μέλη της Ευρωζώνης να ελαφρύνουν τη φορολόγηση της εργασίας, ιδίως για τα χαμηλά εισοδήματα και τα δεύτερα εργαζόμενα μέλη της οικογένειας.
Η σύσταση ζητεί να συνεχιστούν οι εργασίες για την ολοκλήρωση της Τραπεζικής Ένωσης αναφορικά με τη μείωση και τον επιμερισμό κινδύνων. Σε αυτές περιλαμβάνονται ένα ευρωπαϊκό σύστημα εγγύησης των καταθέσεων και η λειτουργία του κοινού δημοσιονομικού μηχανισμού ασφάλειας του ενιαίου ταμείου εξυγίανσης. Η ευρωπαϊκή εποπτεία των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων θα πρέπει να ενισχυθεί προκειμένου να αποτραπεί η συσσώρευση κινδύνων. Η μείωση των επιπέδων των μη εξυπηρετούμενων δανείων θα πρέπει επίσης να επιταχυνθεί και οι κεφαλαιαγορές της Ε.Ε. θα πρέπει να ολοκληρωθούν και να αναπτυχθούν περαιτέρω προκειμένου να διευκολυνθεί η πρόσβαση στη χρηματοδότηση, ιδίως για τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις (μμε).
Τέλος, η Επιτροπή συνιστά ταχεία πρόοδο στην ολοκλήρωση της ΟΝΕ με πλήρη σεβασμό της εσωτερικής αγοράς της Ένωσης και κατά τρόπο ανοικτό και διαφανή προς τα κράτη-μέλη εκτός της ζώνης του ευρώ.
Ευνοϊκή συγκυρία για μείωση χρεών
Ο αντιπρόεδρος, Βάλντις Ντομπρόβσκις (αριστερά), με αφορμή τις χθεσινές αποφάσεις σημείωσε ότι, παρά τις μεταρρυθμίσεις των τελευταίων ετών, η ΟΝΕ παραμένει ατελής και πως η Κομισιόν αξιοποιώντας την παρούσα ευνοϊκή συγκυρία θα την ενισχύσει περαιτέρω, υποβάλλοντας συγκεκριμένες προτάσεις το Δεκέμβριο. Διευκρίνισε, ωστόσο, πως η ενίσχυση της ΟΝΕ δεν αντικαθιστά την ανάγκη για υγιείς δημοσιονομικές, οικονομικές και κοινωνικές πολιτικές σε εθνικό επίπεδο.
Η Κομισιόν κάλεσε τις χώρες του ευρώ να μειώσουν τη φορολόγηση της εργασίας, ιδίως για τα χαμηλά εισοδήματα και τα δεύτερα εργαζόμενα μέλη της οικογένειας.
Ο επίτροπος Πιερ Μοσκοβισί (δεξιά), αφού υπενθύμισε ότι η οικονομία της Ευρωζώνης αναπτύσσεται με τον ταχύτερο ρυθμό των τελευταίων δέκα ετών και το μέσο έλλειμμα αναμένεται να υποχωρήσει κάτω από το 1% του ΑΕΠ το επόμενο έτος, από 6% το 2010, στάθηκε ιδιαίτερα στο χρέος, καλώντας τα κράτη-μέλη με υψηλό ποσοστό να αξιοποιήσουν την ευνοϊκή συγκυρία για τη μείωσή του.
Διαρθρωτικές ανισορροπίες
Η έκθεση του μηχανισμού επαγρύπνησης αποτελεί αναπόσπαστο εργαλείο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου και αποσκοπεί στην πρόληψη ή τη διόρθωση των ανισορροπιών που εμποδίζουν την ομαλή λειτουργία των οικονομιών των κρατών-μελών.
Με βάση τις αναλύσεις της έκθεσης έχει προταθεί να διενεργηθεί το 2018 εμπεριστατωμένη επισκόπηση 12 χωρών, εκ των οποίων 9 της Ευρωζώνης (Κύπρος, Γαλλία, Γερμανία, Ιρλανδία, Ιταλία, Ολλανδία, Πορτογαλία, Σλοβενία και Ισπανία). Η Επιτροπή θα παρουσιάσει τις εμπεριστατωμένες επισκοπήσεις της στις εκθέσεις ανά χώρα τον Φεβρουάριο του 2018.
Σε σχέση με τη Γερμανία, η ανισορροπία είναι θετική για την ίδια αλλά δημιουργεί πρόβλημα στις άλλες χώρες, δεδομένου ότι εμφανίζει πολύ μεγάλο εμπορικό πλεόνασμα το οποίο δεν διοχετεύει, όπως θα όφειλε, στην οικονομία, ώστε να επωφεληθεί μέσω της αύξησης της εσωτερικής ζήτησης ολόκληρη η Ευρωζώνη.
Απασχόληση
Στην κοινή έκθεση της Κομισιόν για την απασχόληση επισημαίνονται οι συνεχείς βελτιώσεις στις αγορές εργασίας: περίπου 8 εκατομμύρια επιπλέον θέσεις εργασίας δημιουργήθηκαν από τότε που ανέλαβε καθήκοντα η παρούσα Επιτροπή. Το ποσοστό ανεργίας εξακολουθεί να μειώνεται και ανήλθε σε 7,5% (8,9% στη ζώνη του ευρώ) τον Σεπτέμβριο του 2017, το χαμηλότερο επίπεδο από το 2008.
Ωστόσο, η ανάκαμψη της αγοράς εργασίας δεν αντικατοπτρίζεται σε αύξηση των μισθών. Σε ορισμένα κράτη-μέλη τα διαθέσιμα εισοδήματα εξακολουθούν να είναι χαμηλότερα από τα προ κρίσης επίπεδα. Οι κατευθυντήριες γραμμές για την απασχόληση παρουσιάζουν κοινές προτεραιότητες και στόχους για τις εθνικές πολιτικές απασχόλησης και παρέχουν τη βάση για τις συστάσεις ανά χώρα. Η φετινή πρόταση ευθυγραμμίζει το κείμενο με τις αρχές του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων, με στόχο τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της Ευρώπης και την ανάδειξή της σε καλύτερο τόπο για επενδύσεις, δημιουργία ποιοτικών θέσεων εργασίας και ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής.
