«Τα ΙΚΕΑ αλλάζουν τον τρόπο σκέψης. Κάθε μεμονωμένου ανθρώπου και της κοινωνίας». Όχι, δεν πρόκειται για νέο διαφημιστικό σλόγκαν της γνωστής σουηδικής αλυσίδας επίπλων, αλλά για τα λόγια του Σέρβου πρωθυπουργού. Ο Αλεξάνταρ Βούτσιτς στήριξε από την πρώτη στιγμή τα σχέδια δημιουργίας του πρώτου καταστήματος ΙΚΕΑ στη Σερβία. Προκειμένου οι πελάτες να μην πληρώνουν διόδια για να φτάσουν στο δημοφιλές κατάστημα που βρίσκεται νοτίως του Βελιγραδίου, μετατέθηκε μάλιστα σταθμός διοδίων με κρατικά έξοδα.
Στην πραγματικότητα όμως, η χώρα δεν είναι ελκυστική για επενδυτές. Η εγχώρια αγορά προσφέρει ελάχιστες αποδόσεις, κυρίως εξαιτίας της μικρής αγοραστικής δύναμης των Σέρβων πολιτών, όπως εξηγεί ο σύμβουλος επιχειρήσεων Ντράγκολουμπ Ράτζιτς. «Επομένως επενδύεις εδώ αποκλειστικά λόγω της φθηνής εργατικής δύναμης και των επιχορηγήσεων, για να εξάγεις στη συνέχεια τα προϊόντα σε άλλες χώρες».
Παχυλές επιχορηγήσεις για κάθε νέα θέση εργασίας
Η μαγική λέξη είναι «επιχορηγήσεις». Η κυβέρνηση υπόσχεται στους ξένους επενδυτές μεταξύ 10.000 και 40.000 ευρώ για κάθε νέα θέση εργασίας. Μπορεί η τακτική αυτή να μην είναι καινούργια και η κυβέρνηση Βούτσιτς να την κληρονόμησε από τους προκατόχους της, εντούτοις η τελευταία την ανέδειξε σε αιχμή του δόρατος της οικονομικής της πολιτικής. «Οι πολιτικοί έδωσαν στον εαυτό τους το αποκλειστικό δικαίωμα να αποφασίζουν σε ποιον και υπό ποιες προϋποθέσεις δίνουν χρήματα. Αυτό ανοίγει τις πύλες της διαφθοράς».
Άγνωστο παραμένει πόσα ακριβώς χρήματα έχουν καταλήξει μέχρι στιγμής στα ταμεία ξένων επιχειρήσεων. Και μόνο η πρόσθεση των ποσών που έχουν γίνει επισήμως γνωστά ισοδυναμεί με σταυρόλεξο για δυνατούς λύτες, όπως σχολιάζει ο δημοσιογράφος του περιοδικού Vreme Ραντμίλο Μάρκοβιτς. Μόνον μεταξύ 2003 και 2014 υπολογίζονται στα 5,25 δισ. ευρώ. Πρόκειται για ένα δυσθεώρητο ποσό εάν αναλογιστεί κανείς ότι τα κρατικά έσοδα κυμαίνονται ετησίως στα 9 δισ. ευρώ.
Ωστόσο οι υπολογισμοί του Μάρκοβιτς δεν περιλαμβάνουν τον μεγαλύτερο παραλήπτη των επιχορηγήσεων, την ιταλική FIAT, διότι τα σχετικά συμβόλαια είναι απόρρητα. Επίσης δεν έχουν ληφθεί υπόψη φοροαπαλλαγές ή χρηματοδοτούμενες από το κράτος κατασκευές δρόμων, ηλεκτρικών δικτύων κτλ. «Δεν υπάρχουν καν αναλύσεις αν συμφέρουν τη Σερβία αυτές οι επιχορηγήσεις».
«Εμείς θα σας κάνουμε καλύτερη προσφορά…»
Με την ίδια ακριβώς τακτική επιχειρούν να προσελκύσουν ξένους επενδυτές και γειτονικές χώρες, όπως η ΠΓΔΜ και η Βοσνία. «Πείτε μας πόσα σας δίνουν FYROM,, Βουλγαρία ή Ρουμανία… Εμείς θα σας κάνουμε καλύτερη προσφορά», διαμηνύει με κάθε ευκαιρία ο Βούτσιτς στους επενδυτές. Κάθε βαλκανική χώρα ανεβάζει την προσφορά, μολονότι τα δημόσια οικονομικά τους δεν δικαιολογούν αυτά τα εργαλεία χρηματοδότησης.
«Είναι άδικο να μας κατηγορεί κανείς ότι προσελκύουμε επενδυτές με φθηνά εργατικά χέρια, δεν είμαστε Βιετνάμ», είπε πρόσφατα ο αντιπρόεδρος των συγκυβερνώντων Σοσιαλιστών Ρούτσιτς. Η επιχειρηματική πραγματικότητα όμως, είναι διαφορετική.
Πρόσφατα εκπρόσωπος της αυστριακής Zumtobel παραδέχθηκε δημοσίως ότι ανοίγουν εργοστάσιο στη Σερβία επειδή υπάρχουν φθηνά και άφθονα εργατικά χέρια αλλά και λόγω της «ενίσχυσης» 8 εκατομμυρίων ευρώ της σερβικής κυβέρνησης.
Ο κατώτατος μισθός στη Σερβία κυμαίνεται στα 190 ευρώ το μήνα, ενώ οι μηνιαίες απολαβές δεν ξεπερνούν συνήθως τα 400 ευρώ. Σε πολλές επιχειρήσεις οι εργαζόμενοι δεν λαμβάνουν καν τακτικά το μισθό τους. Η ανεργία βρίσκεται την ίδια ώρα στο 30%. Υψηλότεροι μισθοί υπάρχουν στη δημόσια διοίκηση και μόνον για «εκλεκτούς» οπαδούς του κυβερνώντος κόμματος.
