Οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις παρουσίασαν βελτιωμένη κερδοφορία κατά το 2004, καθώς το ακαθάριστο λειτουργικό πλεόνασμα (ως μέτρο των εταιρικών κερδών σε εθνικό επίπεδο) αυξήθηκε κατά 6,7% το τρίτο τρίμηνο του 2004 σε σχέση με το αντίστοιχο του 2003, σε σύγκριση με 1,9% κατά το ανάλογο διάστημα ένα χρόνο πριν (3ο τρίμηνο 2003 σε σχέση με 3ο τρίμηνο 2002).
Ως αποτέλεσμα, οι ιδιωτικές επενδύσεις ανέκαμψαν (με ετήσιο ρυθμό 1,7% το 2004), αναστρέφοντας έτσι την αρνητική τους τάση κατά την τριετία 2001-2003. Σε αυτό το πλαίσιο, το κρίσιμο ερώτημα είναι αν η οικονομία της ευρωζώνης το 2005 θα ακολουθήσει την πορεία της ανάκαμψης των ΗΠΑ – όπου τα ισχυρά εταιρικά κέρδη εκτίναξαν τις ιδιωτικές επενδύσεις και αναδείχτηκαν σε κινητήρια δύναμη της ανάπτυξης του ΑΕΠ.
Τα παραπάνω αναφέρει η Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος στην ανάλυση Εuro area monthly (τεύχος Φεβρουαρίου).
Αναλυτικότερα, τα εταιρικά κέρδη στις ΗΠΑ αυξήθηκαν με εξαιρετικά υψηλούς ρυθμούς τα δύο προηγούμενα χρόνια (13,7% το 2003 και 18,8% το 2004), κυρίως λόγω του βελτιωμένου περιθωρίου κέρδους (σε επίπεδο ίσο με 12% στις αρχές του 2004 – το υψηλότερο από το 1983). Η υψηλή κερδοφορία των αμερικανικών επιχειρήσεων οδήγησε σε υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης της ιδιωτικής επένδυσης (9% το 2004 από 4,5% το 2003).
Αντανακλώντας τη δυναμικότερη συμπεριφορά της αμερικανικής σε σχέση με την ευρωπαϊκή οικονομία, ο λόγος της επένδυσης προς το ΑΕΠ στις ΗΠΑ ανέβηκε στο 21,6% στο τελευταίο τρίμηνο του 2004 από 19,9% στο τέταρτο τρίμηνο του 2002, ενώ ο αντίστοιχος λόγος παρέμεινε σταθερός στην ευρωζώνη κατά την προηγούμενη διετία (κοντά στο 20,5%). Στο σημείο αυτό, όπως επισημαίνει η ΕΤΕ, έγκειται η σημαντική διαφορά της ευρωζώνης σε σχέση με τις ΗΠΑ, όπου σε ένα περιβάλλον μεγαλύτερης ευελιξίας της αγοράς εργασίας ικανοποιητικοί ρυθμοί αύξησης της απασχόλησης συνυπάρχουν με διευρυνόμενα περιθώρια κέρδους.
Ωστόσο, ήδη εμφανίζονται τα πρώτα σημάδια επιτάχυνσης της ιδιωτικής επένδυσης στην ευρωζώνη. Μεταξύ άλλων ενδείξεων, η αύξηση των δανείων προς επιχειρήσεις (κατά 5,4% στα τέλη του 2004 από 3,5% την προηγούμενη διετία) ενισχύει την άποψη ότι οι ευρωπαϊκές εταιρείες ξεκινούν νέα επενδυτικά σχέδια.
Η ανάκαμψη της κερδοφορίας των επιχειρήσεων στην ευρωζώνη οφείλεται κυρίως στη βελτίωση του περιθωρίου κέρδους (κατά 2,2% στο τέλος του 2004 από 0,5% στο τέλος του 2003), καθώς ο ρυθμός ανόδου του κόστους εργασίας ανά μονάδα προϊόντος περιορίστηκε στο 0,1% στο τέλος του 2004 από 1,5% το προηγούμενο έτος (αντανακλώντας το γεγονός ότι η παραγωγικότητα ακολουθεί τον οικονομικό κύκλο). Δεδομένου ότι ο πληθωρισμός προβλέπουμε να μειωθεί στο 1,9% το 2005 και το κόστος εργασίας ανά μονάδα προϊόντος να αυξηθεί οριακά (κατά 0,2%), το περιθώριο κέρδους αναμένουμε να διευρυνθεί περαιτέρω κατά το τρέχον έτος.
Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Εθνικής, η βελτίωση των περιθωρίων κέρδους θα συνεισφέρει 1,8 ποσοστιαίες μονάδες στα αποπληθωρισμένα εταιρικά κέρδη το 2005. Επιπλέον, η αναμενόμενη αύξηση του ΑΕΠ κατά 1,6% το 2005 – ρυθμός οριακά χαμηλότερος σε σχέση με το 2004 – εκτιμούμε ότι θα προσθέσει στα αποπληθωρισμένα εταιρικά κέρδη επιπλέον 6,5 ποσοστιαίες μονάδες.
Ωστόσο, όπως τονίζεται, η έντονη ανατίμηση του ευρώ κατά το τελευταίο τρίμηνο του 2004 (10% έναντι του δολαρίου και της τάξης του 3,5% σε πραγματικούς σταθμικούς όρους) προβλέπεται να πλήξει την κερδοφορία των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων κατά το τρέχον έτος. Ειδικότερα, στο βασικό της σενάριο η Εθνική υποθέτει ότι το ευρώ θα διατηρηθεί σταθερό σε πραγματικούς σταθμικούς όρους μέχρι τέλους του έτους, καθώς περιμένει να ανατιμηθεί έναντι του δολαρίου (στο $1,40 μέχρι το τέλος του 2005), αλλά παράλληλα να υποτιμηθεί έναντι των ασιατικών νομισμάτων. Σύμφωνα με τις παραπάνω εκτιμήσεις, ο ρυθμός ανόδου των αποπληθωρισμένων εταιρικών κερδών αναμένουμε να περιοριστεί κατά 2,1 ποσοστιαίες μονάδες το 2005.
Λαμβάνοντας υπόψη τις επιδράσεις των προαναφερθέντων παραγόντων (δηλαδή, των διευρυνόμενων περιθωρίων κέρδους, της αδύναμης σχετικά ανάκαμψης της οικονομίας και της ανατίμησης του ευρώ), τα εταιρικά κέρδη προβλέπεται να αυξηθούν κατά 8,8% το 2005 από 6% το 2004. Ωστόσο, αν το ευρώ παραμείνει σταθερό έναντι των ασιατικών νομισμάτων, τα κέρδη των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων εκτιμούμε ότι θα αυξηθούν λιγότερο (κατά 7,8% το 2005).
Συνεπώς, καθώς η κερδοφορία των εταιρειών στην ευρωζώνη αναμένεται να βελτιωθεί περαιτέρω, οι προοπτικές για ανάκαμψη των επενδύσεων χαρακτηρίζονται σχετικά πιο ευοίωνες. Συγκεκριμένα, η Εθνική προβλέπει ανάκαμψη των ιδιωτικών επενδύσεων κατά 3% το 2005 από 1,7% το 2004, με αποτέλεσμα η συνεισφορά τους στο ρυθμό ανάπτυξης του ΑΕΠ να είναι της τάξης της 0,6 ποσοστιαίας μονάδας το 2005 από 0,3 ποσοστιαίας μονάδας το 2004.
Ωστόσο, το γεγονός ότι η ανάκαμψη της κερδοφορίας των επιχειρήσεων απορρέει από περιορισμό του διαθέσιμου εισοδήματος (καθώς αντανακλά χαμηλότερο κόστος εργασίας) δημιουργεί παράλληλα αρνητικές επιδράσεις στην κατανάλωση της ευρωζώνης – περιορίζοντας έτσι τις προαναφερθείσες ευεργετικές επιδράσεις στην ανάκαμψη της ευρωπαϊκής οικονομίας. Αναλυτικότερα, η Εθνική αναμένει η απασχόληση να αυξηθεί μόνο κατά 1% το 2005. Συνεπώς, η τράπεζα εκτιμά ότι οι καταναλωτικές δαπάνες στην ευρωζώνη θα αυξηθούν το 2005 μόνο κατά 1,5% από 1,1% το 2004.
Συνοψίζοντας, η Εθνική προβλέπει ασθενή ανάκαμψη της οικονομίας της ευρωζώνης το 2005, με κινητήρια δύναμη την ιδιωτική επένδυση. Συγκεκριμένα, ο ρυθμός ανάπτυξης του ΑΕΠ αναμένουμε να ανακάμψει σταδιακά, κατά τη διάρκεια του έτους, από 1,6% στο τέλος του 2004 σε 1,9% στο τέλος του 2005. Ωστόσο ο μέσος ρυθμός ανάπτυξης για το 2005 (1,6%) προβλέπουμε να είναι ασθενέστερος σε σχέση με το 2004 (1,8%).
