Του Καθηγητή Κωνσταντίνου Ζοπουνίδη*
Γενικά
Τα τελευταία χρόνια η επιστήμη του μηχανικού δέχεται πολλά ερεθίσματα από άλλες επιστήμες, γεγονός που την οδηγούν σε νέες ενδιαφέρουσες προκλήσεις σχετικές με την καινοτομία - τεχνολογικό μάνατζμεντ, δημιουργική ανάπτυξη, επιχειρηματικότητα, διοίκηση, κοινωνική ευθύνη, κ.α.
Ο μηχανικός που εργάζεται «μπροστά στο πάγκο του» ή «μπροστά στην οθόνη του υπολογιστή του» έχει τελειώσει. Βέβαια, τα τελευταία 30 και πλέον χρόνια, οι φοιτητές των πολυτεχνικών σχολών είχαν διδαχθεί μαθήματα μάνατζμεντ, μάρκετινγκ, χρηματοοικονομικών, κ.α. που τους είχαν επιτρέψει να μάθουν τις διάφορες τεχνικές βέλτιστης διοίκησης των επιχειρήσεων (το μοντέρνο μοντέλο διοίκησης μιας επιχείρησης χαρακτηρίζεται από λειτουργίες όπως, παραγωγή, πωλήσεις- μάρκετινγκ, logistics, διοίκηση ανθρωπίνων πόρων, χρηματοοικονομική, έρευνα-ανάπτυξη κ.α.).
Πρόσφατα, τα νέα προγράμματα σπουδών, κυρίως στο εξωτερικό, τους μεταλαμπαδεύουν γνώσεις για την ευγλωττία, την ηγεσία, τη συζήτηση και ακρόαση των άλλων, τη δυναμική εξέλιξη των ομάδων, τις τεχνικές της δημιουργικότητας χωρίς να παραβλέπουν και άλλες πολλαπλές όψεις κοινωνικών προβλημάτων της σημερινής οικονομικής, κοινωνικής και επιχειρηματικής ζωής.
Από ένα επαγγελματικό και τεχνικό περιβάλλον σταθερό και προβλέψιμο, οι μηχανικοί πέρασαν σε ένα σύνθετο και αβέβαιο οικονομικό-κοινωνικό σύστημα, σε συνεχή εξέλιξη και μέσα στο οποίο οι ανθρώπινες δεξιότητες έγιναν κυρίαρχες.
Συνεισφορά στην αλλαγή του επιχειρηματικού και οικονομικού τοπίου
Αρχικά τα μαθήματα του μάνατζμεντ εισήλθαν με μικρές δόσεις στα προγράμματα σπουδών των μηχανικών (μηχανολόγων, παραγωγής και διοίκησης), σήμερα αποτελούν σχεδόν το 30% των προγραμμάτων. Αυτή η εξέλιξη ανταποκρίνεται βέβαια στις ανάγκες των επιχειρήσεων που επιζητούν μηχανικούς ικανούς να διαχειρίζονται όλο και πιο σύνθετα θέματα, να εμψυχώνουν ομάδες για κρίσιμα προβλήματα και να ενσωματώνουν κοινωνικές και περιβαλλοντικές παραμέτρους.
Για το άνοιγμα των μηχανικών και την αντιμετώπιση των μοντέρνων προκλήσεων, προτείνονται νέοι επιστημονικοί κλάδοι («κλάδοι ανοίγματος»). Αυτοί καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα θεμάτων όπως οι κοινωνικές επιστήμες και ανθρώπου (οικονομία, δίκαιο, κοινωνιολογία), γενική κουλτούρα, και έννοιες όπως η υπευθυνότητα, το κοινωνικό κόστος των προγραμμάτων, η αειφόρος ανάπτυξη, η επιχειρηματικότητα έως και η λήψη αποφάσεων σχετικών με την πολιτική.
Πέρα από όλα αυτά τα διεπιστημονικά μαθήματα, οι μηχανικοί εκπαιδεύονται και σε πρακτικό επίπεδο εργαζόμενοι σε επιχειρήσεις, οργανισμούς ιδιωτικούς και δημόσιους.
Σε μερικές χώρες όπως η Γαλλία, προτείνεται το διπλό δίπλωμα, μηχανικού- μάνατζερ, ως μια νέα τάση αντιμετώπισης των προβλημάτων που ανακύπτουν μέσα στις επιχειρήσεις. Μερικά παραδείγματα τέτοιων προσεγγίσεων αποτελούν το “Institut National des Sciences Appliquées” με το “Toulouse Business School”, το “Audencia Business School” με το “Centrale Nantes”, το “Télécom Paris-Tech” με το “ESSEC”, το “Institut Supérieur de l'Aéronautique et de l'Espace” με το “HEC Paris”, το “Polytechnique” με το “Ecole de Gestion Grenoble” κ.α.
Από διάφορες μαρτυρίες φοιτητών που ακολούθησαν το διπλό δίπλωμα, αφήνουν να φανούν οι στόχοι που είχαν όπως, η δημιουργία μιας νέας εταιρίας τεχνολογίας “start up” η οποία απαιτεί γνώσεις τεχνικές αλλά και μάνατζμεντ, λογιστικής, πώλησης και μάρκετινγκ. Ένα άλλο παράδειγμα φοιτητού που είχε στόχο να εμψυχώνει και να καθοδηγεί ομάδα εργασίας με πολλές λειτουργίες: δημιουργός προγραμμάτων, επικοινωνία μεταξύ των μελών, διαχείριση προϋπολογισμών και έλεγχος αποτελεσμάτων.
«Το να είσαι δέκτης των προβλημάτων και των ανησυχιών των άλλων» αυτό ως διαδικασία μπορεί να θεωρηθεί ως μια «επιστήμη». Το να διοικείς βέλτιστα μια επιχείρηση δεν γίνεται με αυτοσχεδιασμό. Πρέπει να συνδυάζεις χαρακτήρα, τεχνικές αλλά και γνώσεις «κουλτούρας της επιχείρησης».
Ο μηχανικός του 21ου αιώνα δεν μπορεί να είναι ικανοποιημένος μόνο από τεχνικές γνώσεις, αλλά από “soft” δεξιότητες που οδηγούν στο: να είναι ανοικτός σε προβλήματα πολύπλοκα, να είναι ευέλικτος, ικανός να εργάζεται ομαδικά και να παίρνει ρίσκα.
Πολυτεχνείο Κρήτης, Μέλος της Βασιλικής Ακαδημίας Οικονομικών και Χρηματοοικονομικών της Ισπανίας, Distinguished Research Professor, Audencia Nantes Business School
