Από την έντυπη έκδοση
Της Τέτης Ηγουμενίδη
[email protected]
Σε …αναμονή κρατά το υπουργείο Περιβάλλοντος, επί δύο έτη, το Επιχειρησιακό Σχέδιο της ΕΕΑΑ (Ελληνική Εταιρεία Αξιοποίησης Ανακύκλωσης) στο οποίο προβλέπονται επενδύσεις ύψους 200 εκατ. ευρώ για την επέκταση της ανακύκλωσης.
Την ίδια στιγμή, σύμφωνα με όσα επισημαίνει στη «Ν» ο γενικός διευθυντής της ΕΕΑΑ, Γιάννης Ραζής, αν οι αρμόδιες αρχές περιόριζαν έστω και στο μισό την εισφοροδιαφυγή, θα εξασφαλίζονταν επιπλέον πόροι ύψους 7 - 8 εκατ. ευρώ ετησίως που αντιστοιχούν σε 30.000 μπλε κάδους και 30 οχήματα συλλογής κάθε χρόνο.
Στη συνέντευξή του που ακολουθεί ο κ. Ραζής εξηγεί γιατί το υπό διαβούλευση νομοσχέδιο για την ανακύκλωση έχει ξεσηκώσει θύελλα αντιδράσεων, ενώ αποκαλύπτει τους στόχους της ΕΕΑΑ για το επόμενο διάστημα.
Το υπό συζήτηση νομοσχέδιο του υπουργείου Περιβάλλοντος για την ανακύκλωση έχει τύχει αρνητικής υποδοχής σχεδόν από το σύνολο των Συστημάτων Ανακύκλωσης (ΣΕΔ) αλλά και από τους ΟΤΑ και τις επιχειρήσεις. Ποιες οι βασικές ενστάσεις σας ως ΕΕΑΑ;
Το συγκεκριμένο σχέδιο νόμου δεν αποτελεί προϊόν συγκροτημένου διαλόγου, ενώ είναι αμφιλεγόμενη η στόχευση αρκετών επιμέρους ρυθμίσεών του, όπως αυτών που καταλήγουν σε υπέρμετρη παρέμβαση του κράτους στα θέματα εσωτερικής λειτουργίας των ΣΕΔ. Περιλαμβάνει ρυθμίσεις οι οποίες προβληματίζουν όχι μόνο ως προς την ορθότητα αλλά και ως προς τη δυνατότητα υλοποίησης, ενώ δημιουργεί ερωτήματα αναφορικά με τις προθέσεις του συντάκτη.
Ενδεικτικά θα σας έλεγα τα εξής:
- Προβλέπεται υποχρεωτική υλοποίηση 4 ρευμάτων ανακύκλωσης (γυαλί, χαρτί, πλαστικό και μέταλλο), δηλαδή ενός μοναδικού τρόπου συλλογής σε όλη τη χώρα χωρίς να λαμβάνονται υπόψη οι διαφορετικές τοπικές ανάγκες και ιδιαιτερότητες. Έτσι ο ρόλος των ΟΤΑ υποβαθμίζεται αφού δε θα έχουν οι ίδιοι την αρμοδιότητα να αποφασίζουν οι ίδιοι τα του οίκου τους. Επιπλέον δεν έχει γίνει μελέτη σχετικά με το ποιο μπορεί να είναι το κόστος αυτής της επιλογής και ποιο το όφελος. Η ΕΕΑΑ επιμένει ότι πρώτα πρέπει σε συνεργασία με τους Δήμους να οργανωθούν σχετικά έργα και αφού μελετηθούν τα αποτελέσματα να αποφασιστεί ή όχι η περαιτέρω υλοποίησή τους.
- Η απαγόρευση εκτέλεσης εργασιών εναλλακτικής διαχείρισης από τα ΣΕΔ είναι μια τόσο γενική και ασαφής ρύθμιση που θα δημιουργήσει ποικίλα εμπόδια και θα σας αναφέρω το εξής παράδειγμα: Αυτή τη στιγμή η ΕΕΑΑ μεταφέρει τα ανακυκλώσιμα υλικά από τα νησιά στα ΚΔΑΥ (Κέντρα Διαλογής Ανακυκλώσιμων Υλικών). Θα μπορεί να συνεχίσει να το πράττει, καθόσον η μεταφορά αυτή είναι προφανώς εργασία εναλλακτικής διαχείρισης;
- Άλλο ένα παράδειγμα είναι ο κίνδυνος να πάψουν να λειτουργούν 9 Κέντρα Διαλογής που σήμερα εξυπηρετούν 100 Δήμους σε όλη τη χώρα, διότι το νομοσχέδιο προβλέπει λήξη των αδειών λειτουργίας τους. Πραγματικά αδυνατώ να κατανοήσω ποια είναι η πρόθεση του συντάκτη στο συγκεκριμένο ζήτημα.
Εφόσον δεν υπάρξουν δραστικές αλλαγές στο σχέδιο νόμου, ένα αποτελεσματικό σύστημα διαχείρισης ανακύκλωσης κινδυνεύει να ανατραπεί. Με δεδομένη την πολυετή εμπειρία μας πιστεύουμε ότι δεν υφίσταται πραγματική ανάγκη για ευρεία αναθεώρηση του θεσμικού πλαισίου, πέρα από ορισμένες οριακές βελτιώσεις, ως προς την λειτουργία και τους ρόλους των εμπλεκομένων στην αλυσίδα της Ανακύκλωσης.
Υφίσταται όμως ανάγκη ορθής εφαρμογής του ήδη υφιστάμενου νομικού πλαισίου. Μην ξεχνάμε άλλωστε ότι η πολιτεία έχει ήδη τη δυνατότητα να εφαρμόσει την πολιτική της μέσω των Επιχειρησιακών Σχεδίων (ΕΣ) των ΣΕΔ που για να προχωρήσουν χρειάζονται την έγκριση του ΕΟΑΝ. Ωστόσο, χρόνιο ζήτημα είναι η συνεχής αναβολή λήψης αποφάσεων από την Πολιτεία και η μόνιμη τάση μετάθεσης ευθυνών. Χαρακτηριστικά να σας αναφέρω ότι το τελευταίο επιχειρησιακό Σχέδιο που έχει καταθέσει η ΕΕΑΑ από το 2014 και το οποίο αφορά την περίοδο 2015-2020 δεν έχει ακόμα εγκριθεί. Την ίδια στιγμή οι αρχές δεν κάνουν τίποτα για το φαινόμενο της εισφοροδιαφυγής.
Σε τι ποσοστό εκτιμάτε την εισφοροδιαφυγή στον τομέα σας;
Σήμερα, 14 χρόνια μετά την καθιέρωση του υφιστάμενου νομοθετικού πλαισίου, ανέρχεται περίπου στο 40% των ποσοτήτων των αποβλήτων συσκευασίας που απορρίπτονται στη χώρα. Είναι τυπικό παράδειγμα αδυναμίας της πολιτείας να επιβάλλει το νόμο. Να το θέσω και αλλιώς, αν οι αρμόδιες αρχές περιόριζαν έστω και στο μισό την εισφοροδιαφυγή, θα εξασφαλίζονταν επιπλέον πόροι ύψους 7 - 8 εκατ. ευρώ ετησίως που αντιστοιχούν σε 30.000 μπλε κάδους και 30 οχήματα συλλογής κάθε χρόνο.
Ποια είναι τα αποτελέσματα της δραστηριοποίησης της ΕΕΑΑ αναφορικά με τους στόχους που πρέπει να πετύχει η χώρα;
Το αντικείμενο της ΕΕΑΑ είναι αποκλειστικά τα απόβλητα συσκευασίας και όχι το σύνολο των υλικών στα απορρίμματα. Επί του αντικειμένου της λοιπόν επιτυγχάνει τους στόχους της. Σύμφωνα με τα απολύτως μετρήσιμα στοιχεία που έχουμε εκθέσει στον ΕΟΑΝ, ο εθνικός στόχος για 60% αξιοποίηση του συνόλου των αποβλήτων συσκευασίας που έχουν διατεθεί στην εγχώρια αγορά έχει επιτευχθεί, καθώς και οι στόχοι ανά υλικό. Υστέρηση παρατηρείται στο γυαλί. Για το υλικό αυτό αναπτύσσονται εκτεταμένες δράσεις (Μπλε Κώδωνες), ενώ έχουν υποβληθεί και συγκεκριμένες προτάσεις στην πολιτεία με σκοπό την προώθηση της ανακύκλωσης του συγκεκριμένου ρεύματος.
Τα 13 χρόνια λειτουργίας μας έχουμε πραγματοποιήσει επενδύσεις άνω των 300 εκατ., δημιουργήσαμε δίκτυο με περίπου 140.000 Μπλε Κάδους και 5.000 Μπλε κώδωνες ειδικά για το γυαλί, έχουμε διαθέσει στους συνεργαζόμενους δήμους 478 ειδικά οχήματα συλλογής, λειτουργούν 32 ΚΔΑΥ σε όλη την Ελλάδα και τα έργα ανακύκλωσης προσφέρουν στην οικονομία 2.200 θέσεις εργασίας πλήρους απασχόλησης. Σε συνεργασία με 296 Δήμους, καλύπτουμε το 92% του πληθυσμού και το 2016 προβλέπουμε ότι θα ανακυκλωθούν περίπου 470 χιλιάδες τόνοι υλικών συσκευασίας και επιπλέον 50 χιλ. τόνοι χαρτί εντύπων.
Μου δίνεται η ευκαιρία να σημειώσω ότι συχνά σε δημόσιες συζητήσεις για την ανακύκλωση γίνεται παρανόηση ή στρέβλωση σχετικά με τα ποσοστά ανακύκλωσης. Η ΕΕΑΑ στοχεύει στα απόβλητα συσκευασιών που αποτελούν περίπου το 20 - 25% του συνόλου των απορριμμάτων. Συνεπώς παρόλο που οι στόχοι της ΕΕΑΑ επιτυγχάνονται το γεγονός ότι για το υπόλοιπο 75%-80% των απορριμμάτων δεν έχουν γίνει δράσεις από την πολιτεία, π.χ. μονάδες επεξεργασίας, η ανακύκλωση στο σύνολο των απορριμμάτων είναι χαμηλή συγκρινόμενη με άλλες χώρες της Ε.Ε.
Για να υπάρξει σημαντική αύξηση του ποσοστού ανακύκλωσης, πέρα από τα αποτελέσματα της ΕΕΑΑ και των υπόλοιπων συστημάτων, θα πρέπει να υλοποιηθούν δραστηριότητες επεξεργασίας και ανακύκλωσης κυρίως του ζυμώσιμου τμήματος των απορριμμάτων που την ευθύνη διαχείρισής του έχουν οι αρμόδιες αρχές (Δήμοι, Περιφέρειες κλπ).
Γιατί έχετε χαρακτηρίσει υπερ αισιόδοξους τους στόχους που έχουν τεθεί από την Πολιτεία;
Οι στόχοι που έχουν τεθεί μέσω του νέου Εθνικού Σχεδιασμού Διαχείρισης Αποβλήτων (ΕΣΔΑ) για το 2020 είναι αυτοί που συζητά η ΕΕ για το 2030, δηλαδή η ελληνική πολιτεία φέρνει τους στόχους της ΕΕ δέκα χρόνια νωρίτερα. Όπως αναφέραμε και πριν είναι αδύνατο να αυξηθεί η ανακύκλωση χωρίς μονάδες π.χ. κομποστοποίησης και ήδη βρισκόμαστε στα πρόθυρα του 2017, χωρίς να είναι ορατό πότε θα λειτουργήσουν τέτοιες μονάδες. Δεν είναι τυχαίο ότι ο σχεδιασμός έχει χαρακτηριστεί ως φιλόδοξος και από τους ίδιους τους συντάκτες του ΕΣΔΑ. Δεν θα είχε κάποιος αντίρρηση σε οραματικούς και φιλόδοξους στόχους, αλλά χρειάζεται προσοχή όταν τέτοιοι στόχοι παίρνουν ισχύ νόμου.
Τι περιλαμβάνει το επιχειρησιακό σας σχέδιο; Πως μπορεί να βελτιωθεί η ανακύκλωση των συσκευασιών;
Με το επιχειρησιακό σχέδιο 2015-2020 στοχεύουμε να δοθεί ώθηση στην κάλυψη σχεδόν του συνόλου του ελληνικού πληθυσμού, με ιδιαίτερη μέριμνα στο δίκτυο συλλογής του γυαλιού. Παράλληλα, στόχος είναι η βιωσιμότητα των υφιστάμενων έργων και στο σχέδιο περιλαμβάνονται σημαντικού ύψους δαπάνες για την αντικατάσταση του εξοπλισμού συλλογής που έχει παραδοθεί στους ΟΤΑ (κυρίως οχήματα συλλογής και κάδοι). Έμφαση θα δοθεί στην ενημέρωση των πολιτών προκειμένου να συμβάλουν και από την πλευρά τους – συμμετέχοντας στην ανακύκλωση – στην κυκλική οικονομία.
Ο προϋπολογισμός του εξαετούς Ε.Σ. 2015 – 2020 είναι ύψους 200 εκατ. και όπως σας προανέφερα αναμένεται η έγκρισή του από τον ΕΟΑΝ ήδη από το Δεκέμβριο 2014 όταν και υποβλήθηκε στις αρμόδιες αρχές.
Το υπουργείο λέει πως κακώς διατηρούν τα ΣΕΔ υψηλά αποθεματικά...
Τουλάχιστον όσον αφορά την ΕΕΑΑ, το γεγονός πως υπάρχουν αποθεματικά αποδεικνύει ότι γίνεται ορθολογική διαχείριση των πόρων και όχι κατασπατάλησή τους. Όπως προαναφέραμε ο προϋπολογισμός του υποβληθέντος εξαετούς ΕΣ είναι ύψους 200 εκατ. Τα διαθέσιμα αντιστοιχούν μόλις στο 10 -15% αυτού του ποσού, κατά συνέπεια το πραγματικό ερώτημα που τίθεται στις αρμόδιες αρχές – και δεν έχει απαντηθεί μέχρι σήμερα - είναι πώς θα χρηματοδοτηθεί το σύνολο του σχεδίου, απαιτείται λύση και για το «υπόλοιπο» 85-90% του προβλήματος.
Σε κάθε περίπτωση επαρκή διαθέσιμα για τα συστήματα κρίνονται απαραίτητα δεδομένου ότι αναλαμβάνουν υποχρεώσεις για έργα ανακύκλωσης σε βάθος χρόνου. Οι αρχές οφείλουν να αποφασίζουν για το σύνολο των δεικτών και των μεγεθών των επιχειρησιακών σχεδίων των συστημάτων και όχι για ένα μόνο ζήτημα ή μέγεθος και μάλιστα με αποσπασματικό τρόπο.
Τι σημαίνει η ρύθμιση για τα 4 διαφορετικά ρεύματα ανακυκλώσιμων;
Η ρύθμιση για συλλογή 4 ρευμάτων αποτελεί μείζον θέμα τόσο για εμάς ως Σύστημα, όσο και για την τοπική αυτοδιοίκηση. Τα πρακτικά ζητήματα που προκύπτουν από την υποχρεωτική εφαρμογή του μέτρου είναι πολλά και είναι αμφίβολο αν το αποτέλεσμα θα δικαιολογεί τους πόρους που θα διατεθούν.
Θα ήταν πολύ πιο αποτελεσματικό αντί της οριζόντιας και δεσμευτικής επιλογής των 4 ρευμάτων για τα υλικά συσκευασίας, να προχωρήσουμε σε: α) επέκταση της ανακύκλωσης με τον μπλε κάδο, π.χ. με πύκνωση του δικτύου και συνεπέστερη συλλογή του β) τοποθέτηση μπλε κώδωνα για το γυαλί σε περιοχές με μεγάλη παραγωγή γυαλιού (π.χ. σε επιχειρήσεις εστίασης – διασκέδασης) γ) κατά προτεραιότητα θεσμοθέτηση στους δήμους της υποχρέωσης χωριστής διαλογής του ζυμώσιμου κλάσματος με διακριτό καφέ κάδο (δράση που δεν αφορά την ΕΕΑΑ), και δ) υλοποίηση συγκεκριμένων πιλοτικών προγραμμάτων, π.χ. με χωριστό ρεύμα χαρτιού, ώστε να εξαχθούν τα απαραίτητα συμπεράσματα, πάντα σε συνεργασία με τους Δήμους που εκ των πραγμάτων έχουν τον πρώτο λόγο, πχ. για τη δυνατότητά τους να οργανώσουν συλλογή πολλών και διαφορετικών ρευμάτων δεδομένης της δύσκολης συγκυρίας.
Σε κάθε περίπτωση θεωρούμε λάθος να επιβληθεί νομοθετικά η υποχρέωση των χωριστών ρευμάτων, χωρίς πρώτα να έχει δοκιμαστεί το σύστημα πολλαπλών κάδων σε Δήμους που το επιθυμούν ώστε να εξαχθούν συγκεκριμένα συμπεράσματα. Άλλωστε το ήδη υφιστάμενο νομικό πλαίσιο, προβλέπει τη δυνατότητα πολλών ρευμάτων, αλλά – ορθώς – δεν την επιβάλλει με γενική ρύθμιση.
Να σημειώσω επίσης ότι έχουν ξεκινήσει πιλοτικά προγράμματα για χωριστή συλλογή χαρτιού σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας, όπως, η Δυτική Μακεδονία, η Σπάρτη ή σύντομα το Χαλάνδρι αλλά και σε νησιωτικές περιοχές, προκειμένου να συλλεχθούν στοιχεία για το πόσο βιώσιμο και πρακτικό είναι το εν λόγω σύστημα.
Πολίτες καταγγέλλουν ότι έχουν δει συμβατικά αυτοκίνητα συλλογής σκουπιδιών να μαζεύουν και αυτά από τους μπλε κάδους...
Το σημαντικό είναι ότι ετησίως οι ΟΤΑ πραγματοποιούν 110.000 δρομολόγια με συλλογή ανακυκλώσιμων υλικών και όλα αυτά τα δρομολόγια πήγαν στο σωστό προορισμό, στα Κέντρα Διαλογής και εκφόρτωσαν το περιεχόμενό τους για διαλογή και ανακύκλωση. Πράγματι έχουν αναφερθεί και καταγραφεί λίγες περιπτώσεις που γίνεται κοινή αποκομιδή σκουπιδιών και ανακυκλώσιμων υλικών του μπλε κάδου από τα πληρώματα συλλογής των Δήμων. Το φαινόμενο είναι πολύ μικρής έκτασης για να καθορίσει τις εντυπώσεις, αλλά σε κάθε περίπτωση είναι απαράδεκτο και καταστροφικό για την εικόνα της ανακύκλωσης και για αυτό το λόγο οι πολίτες είναι χρήσιμο να το αναφέρουν καταρχάς στο Δήμο τους ή στην ΕΕΑΑ.
Για την ολοκλήρωση της εικόνας, υπάρχουν περιπτώσεις όπου ένα κοινό απορριμματοφόρο μπορεί να συλλέγει ανακυκλώσιμα από τους Μπλε Κάδους, έχοντας αναλάβει την αποκομιδή μόνο αυτών π.χ. σε περιπτώσεις βλάβης των ειδικών απορριμματοφόρων.
