Από την έντυπη έκδοση
Της Τέτης Ηγουμενίδη
[email protected]
Ως δυναμίτης στα θεμέλια της προσπάθειας για επιστροφή της χώρας σε θετικό ΑΕΠ φαίνεται να λειτουργεί η ανάγκη για θέσπιση του δευτερογενούς δικαίου του ν. 4412/2016 για την παραγωγή και εκτέλεση δημοσίων έργων («Δημόσιες συμβάσεις έργων, προμηθειών και υπηρεσιών - προσαρμογή στις οδηγίες 2014/24/ΕΕ και 2014/25/ΕΕ» ο ακριβής τίτλος του).
Πρόκειται για σειρά από εγκυκλίους και υπουργικές αποφάσεις που αναμένονται με εξαιρετικό ενδιαφέρον μια και αφορούν τα κρισιμότερα ζητήματα της ανάθεσης ενός δημόσιου έργου, όπως -μεταξύ άλλων- το φαινόμενο των ασυνήθιστα χαμηλών προσφορών (πολύ μεγάλες εκπτώσεις), ιδιαίτερα επίκαιρο με αφορμή το έργο Πάτρα-Πύργος.
Σύμφωνα με τις μετριοπαθέστερες εκτιμήσεις, μέχρι… να πάρει μπρος η μηχανή εκ νέου θα δημιουργηθεί «κοιλιά» τουλάχιστον 6 μηνών. Το εξάμηνο αυτό είναι ο λιγότερος αναγκαίος χρόνος για να ξεκινήσει ένα νέο έργο, όταν στην παρούσα συγκυρία, εξαιτίας της έλλειψης του δευτερογενούς δικαίου και κυρίως των αποκαλούμενων πρότυπων διακηρύξεων, οι δημοπρασίες έργων είναι ελάχιστες, γεγονός που αγγίζει κυρίως τις μικρές και μικρομεσαίες τεχνικές εταιρείες.
Όπως εκτιμάται, η διαδικασία για τις πρότυπες διακηρύξεις θα ολοκληρωθεί περί τα τέλη του έτους, ενώ ένα έργο για να ανατεθεί και να ξεκινήσει, μετά την προκήρυξή του θέλει τουλάχιστον τρεις μήνες (στην καλύτερη περίπτωση). Οι συνέπειες της κατάστασης που έχει διαμορφωθεί εξαιτίας, μεταξύ άλλων, της καθυστέρησης στην ψήφιση του προαναφερόμενου νόμου (έπρεπε να είχε ψηφιστεί από την άνοιξη) είναι προφανείς τόσο για το ΑΕΠ όσο και για την απασχόληση.
Την ίδια στιγμή για τους παροικούντες την Ιερουσαλήμ των δημόσιων έργων η ημερήσια ατζέντα δεν περιλαμβάνει μόνο τα θέματα της ολοκλήρωσης των μεγάλων οδικών αξόνων (αφορά κυρίως τις μεγάλες εργολαβικές επιχειρήσεις), τις εξελίξεις στην Επιτροπή Ανταγωνισμού (επίσης αγγίζει κυρίως τους μεγάλους ομίλους) ή το τι θα γίνει τα επόμενα χρόνια, αφού -μέχρι στιγμής τουλάχιστον- τα ώριμα μεγάλα έργα είναι ελάχιστα, όπως και οι διαθέσιμοι πόροι, αλλά και το πώς θα διαμορφωθεί το νέο θεσμικό πλαίσιο. Και αυτό γιατί ο ν. 4412/2016 αποτελεί στην ουσία νόμο-πλαίσιο, που για να λειτουργήσει χρειάζεται σειρά από αποφάσεις, κυρίως του υπουργού Υποδομών.
Για τον σκοπό αυτό έχουν δημιουργηθεί ομάδες εργασίας εντός του υπ. Υποδομών και συγκεκριμένα στη Γενική Γραμματεία Υποδομών, οι οποίες εργάζονται για τη σύνταξη των προσχεδίων των υπουργικών αποφάσεων και εγκυκλίων με το σύνολο του τεχνικού κόσμου -εταιρείες και ενώσεις εταιρειών- να παρακολουθεί τις εξελίξεις με μεγάλο ενδιαφέρον.
Μεταξύ άλλων, το νέο θεσμικό πλαίσιο αφήνει στη διακριτική ευχέρεια των αναθετουσών αρχών (κεντρικές υπηρεσίες υπουργείων, δήμοι και περιφέρειες) τον καθορισμό των κριτηρίων επιλογής και ανάθεσης ενός έργου. Πρόκειται για το κρισιμότερο ζήτημα που θα προδιαγράψει αν θα προχωρήσουμε με σχετική ομαλότητα στον τομέα αυτόν ή με άλλα λόγια, αν θα επιτευχθεί πρόοδος στην αντικειμενικότητα και στη διαφάνεια των διαδικασιών ανάθεσης δημόσιων έργων.
Το θέμα αυτό δεν ανησυχεί μόνον τις τεχνικές εταιρείες, αλλά και τους δημοσίους υπάλληλους - στελέχη υπηρεσιών που σχετίζονται με τα δημόσια έργα (τη μεγάλη πλειονότητα που δεν είναι επιρρεπής σε άλλου είδους πρακτικές). Όπως εξηγούν, είναι χίλιες φορές προτιμότερο το βασικό κριτήριο να είναι η πιο συμφέρουσα από οικονομική άποψη προσφορά και αυτό γιατί είναι δύσκολο, εφόσον τα κριτήρια δεν είναι απολύτως αντικειμενικά, να δικαιολογηθεί γιατί προκρίνεται η τάδε προσφορά με έκπτωση 44% και όχι αυτή με 44,3%.
Εξάλλου, όπως θυμίζει ο πρόεδρος του Συνδέσμου Τεχνικών Εταιρειών (ΣΑΤΕ) Ζαχαρίας Αθουσάκης, «υπάρχει το πολύ δυσάρεστο προηγούμενο του συστήματος των υποκειμενικών αιτιολογήσεων του Ν. 2229/1994, το οποίο έχει συνδεθεί με μνήμες φαυλότητας, αυθαιρεσίας και διαφθοράς. Κατά το σύστημα εκείνο, η αναθέτουσα αρχή αποφάσιζε με δικά της, απολύτως ανέλεγκτα κριτήρια, πρώτον ποιο ήταν το όριο της έκπτωσης πέραν του οποίου μία οικονομική προσφορά χαρακτηριζόταν ως υπερβολικά χαμηλή και δεύτερον εάν θα γινόταν μία αιτιολόγηση αποδεκτή ή μη.
Η άκρα υποκειμενικότητα και το κατ’ ουσία ανέλεγκτο της άσκησής της οδήγησε το σύστημα αυτό σε παταγώδη αποτυχία, με συνέπεια να αντικατασταθεί άρον άρον από τον Ν. 2576/1998. Είναι βέβαιο ότι το ίδιο θα συμβεί και τώρα, εάν δεν θεσμοθετηθούν κανόνες αντικειμενικής και ελέγξιμης κρίσης ως προς τα δύο ουσιώδη ζητήματα του ελέγχου των ασυνήθιστα χαμηλών προσφορών: α) της μεθόδου εντοπισμού των ασυνήθιστα χαμηλών προσφορών και β) της διαδικασίας και των κριτηρίων αξιολόγησης των υποβαλλόμενων αιτιολογήσεων».
Η συμβολή των κατασκευών σε ΑΕΠ και απασχόληση
Αξίζει να σημειωθεί ότι βάσει των στοιχείων του Συνδέσμου Τεχνικών Εταιρειών (ΣΑΤΕ), ο κλάδος των κατασκευών συμβάλλει άμεσα και έμμεσα στο 22% των φόρων και εισφορών που εισπράττει το κράτος και καταγράφονται στο ΑΕΠ. Για κάθε ένα ευρώ που δαπανάται στον τομέα των κατασκευών, προστίθεται 1,8 ευρώ στο ΑΕΠ, εκ του οποίου 0,4 ευρώ καταλήγει άμεσα στα ταμεία του κράτους.
Αντίστοιχα, για κάθε 1 εκατ. ευρώ αξίας που παράγουν οι κατασκευές, δημιουργούνται 39 θέσεις εργασίας στην οικονομία, εκ των οποίων οι 13 αφορούν άμεσα τον κλάδο των κατασκευών.
Η απασχόληση στις κατασκευές παρουσίασε αύξηση 3,5% το δεύτερο τρίμηνο του 2016 (λόγω μεγάλων οδικών αξόνων που πρέπει να ολοκληρωθούν έως τον Μάρτιο του 2017), ενώ τα τελευταία οκτώ έτη 247,4 χιλ. εργαζόμενοι του κλάδου έχουν βρεθεί στην ανεργία.
Η συμμετοχή του κλάδου στο ΑΕΠ καταγράφει το χαμηλότερο ποσοστό τουλάχιστον των τελευταίων 16 ετών, φτάνοντας μετά βίας το 2,05% έναντι του 8,5% στο τέταρτο τρίμηνο του 2006.
Ο δείκτης παραγωγής κατασκευών στα δημόσια έργα παρουσιάζει σωρευτική μείωση από το πρώτο τρίμηνο του 2008 της τάξης του 52%.
Του Γιώργου Χατζηλίδη
[email protected]
Στον αέρα 130 εκατ. μόνο στην Κεντρική Μακεδονία
Δημοπρατήσεις και διαγωνισμούς έργων του νέου ΕΣΠΑ ύψους περίπου 130 εκατ. ευρώ, που επρόκειτο να βγουν στον «αέρα» μέχρι το τέλος του 2016, έχει παγώσει μόνο για την Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας η αλλαγή της νομοθεσίας, τον περασμένο Αύγουστο, που διέπει τις συμβάσεις δημόσιων έργων.
Σύμφωνα με πληροφορίες της «Ν», πρόκειται για έργα που αφορούν τη διαχείριση απορριμμάτων (ύψους 35 εκατ. ευρώ), την κατασκευή σχολικών συγκροτημάτων (18 εκατ. ευρώ) και προνοιακών υποδομών (8 εκατ. ευρώ), έργα αντιπλημμυρικά (20 εκατ. ευρώ), καθώς και ύδρευσης-αποχέτευσης (Ταμείο Συνοχής, 50 εκατ. ευρώ). Εάν δεν είχε αλλάξει η νομοθεσία, εκτιμάται ότι για τα έργα των σχολείων και των προνοιακών υποδομών οι διαγωνισμοί δεν θα είχαν απλώς προκηρυχθεί αλλά θα είχαν ήδη γίνει συμβασιοποιήσεις και πληρωμές (προκαταβολές). Στα υπόλοιπα, που είναι και τα περισσότερα, καθυστερεί η δημοπράτησή τους η οποία μετατίθεται για το 2017 και, κάπως έτσι, η ασθμαίνουσα τοπική οικονομία στερείται πολύτιμους πόρους, σε μία ιδιαίτερα δυσχερή οικονομική συνθήκη που τα κοινοτικά κονδύλια του ΕΣΠΑ συνήθως αποτελούν το μόνο αναπτυξιακό εργαλείο.
Αξίζει να σημειωθεί ότι ο περιφερειάρχης Κεντρικής Μακεδονίας Απόστολος Τζιτζικώστας έθεσε το μείζον ζήτημα υπ’ όψιν του πρωθυπουργού, στη συνάντηση που είχαν οι δύο άνδρες στη Θεσσαλονίκη, στο πλαίσιο της ΔΕΘ, παρουσία και του δημάρχου. Επιπλέον, ο πρόεδρος της Περιφερειακής Ένωσης Δήμων Κεντρικής Μακεδονίας Λάζαρος Κυρίζογλου υπογραμμίζει ότι η έλλειψη μεταβατικού διαστήματος για την εφαρμογή του νόμου, προκειμένου να υπάρξει η ομαλή προσαρμογή των φορέων στο νέο πλαίσιο, έχει προκαλέσει παράλυση στις δραστηριότητες της τοπικής αυτοδιοίκησης και μπλακ άουτ στα τεχνικά τους προγράμματα.
Κόντρα, πάντως, στις αντιξοότητες η Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας φαίνεται να εξαντλεί τις δικές της επιχειρησιακές δυνατότητες αποτελώντας μία από τις πέντε Περιφέρειες σε όλη την Ευρώπη που δήλωσαν δαπάνες στο πλαίσιο της νέας Προγραμματικής Περιόδου (2014-2020). Σύμφωνα με τα στοιχεία, η ΠΚΜ έχει εξειδικεύσει έργα και δράσεις 737 εκατ. ευρώ, που ανεβάζουν το συνολικό ποσοστό εξειδίκευσης σε 76,5%. Επίσης, έχει εντάξει 59 πράξεις ύψους 324 εκατ. ευρώ που θα αυξηθούν σημαντικά τις επόμενες μέρες, ενώ έχει ήδη εκδώσει 37 προσκλήσεις στο νέο ΕΣΠΑ, συνολικού προϋπολογισμού 421 εκατ. ευρώ.
Το παράδειγμα του Πάτρα-Πύργος
Ένα τρέχον παράδειγμα για τις ασυνήθιστα χαμηλές προσφορές αποτελούν οι διαγωνισμοί για τον αυτοκινητόδρομο Πάτρα-Πύργος, όπου για τα τρία τμήματα που έχουν δημοπρατηθεί οι εκπτώσεις είναι πολύ μεγάλες. Αν η εταιρεία που έδωσε τη μεγαλύτερη (Τοξότης - Ομάδα Κατασκευών) δεν καταφέρει να δικαιολογήσει επαρκώς την προσφορά της, όπως της έχει ζητηθεί, η επιτροπή θα πρέπει να επιλέξει τον αμέσως επόμενο κατασκευαστή με τη μεγαλύτερη έκπτωση, όμως σε κάποιες περιπτώσεις οι διαφορές στα ποσοστά της έκπτωσης είναι ελάχιστες…
