Από την έντυπη έκδοση
Του Στέλιου Παπαπέτρου
[email protected]
Στο τελικό στάδιο της επεξεργασίας βρίσκεται το υπόμνημα της επιτροπής εμπειρογνωμόνων για τις αλλαγές στις εργασιακές σχέσεις, το οποίο αναμένεται να επιδοθεί στον υπουργό Εργασίας στις αρχές της ερχόμενης εβδομάδας.
Ο κ. Κατρούγκαλος, κατά τη διάρκεια του διεθνούς συνεδρίου για τις εργασιακές σχέσεις, ανέφερε ότι υπάρχουν 8 θεματικοί άξονες οι οποίοι αποτελούν τα σημεία «κλειδιά» και επί των οποίων θα υπάρξουν οι απαντήσεις της αρμόδιας επιτροπής.
Αξίζει να επισημάνουμε ότι το υπόμνημα της επιτροπής, εκτός από τις συγκλίσεις των επιστημόνων στις επιμέρους θεματικές ενότητες, θα περιέχει και τις διαφορετικές προσεγγίσεις, όπου αυτές υπάρχουν.
Σύμφωνα με ασφαλείς πληροφορίες της «Ναυτεμπορικής», οι οκτώ θεματικές ενότητες που συγκροτούν τον βασικό πυρήνα του υπομνήματος είναι οι εξής:
1 Ομαδικές απολύσεις. Η αλλαγή του νομικού πλαισίου των ομαδικών απολύσεων που ισχύει σήμερα στη χώρα μας αποτελεί αναμφίβολα ένα από τα μείζονα νομικά ζητήματα των εργασιακών σχέσεων, ειδικά στις περιπτώσεις που προκαλούνται εξαιτίας της αναδιάρθρωσης επιχειρήσεων ή επιχειρηματικών ομίλων.
Η κοινή βάση των εθνικών αλλά και των ευρωπαϊκών ρυθμίσεων για την προστασία από τις ομαδικές απολύσεις είναι η οδηγία 98/59/ΕΚ του συμβουλίου της 20ής Ιουλίου του 1998, η οποία εισήγαγε άγνωστους έως τότε θεσμούς στην ελληνική έννομη τάξη, οι οποίοι είχαν δοκιμαστεί αρκετά χρόνια πριν στα υπόλοιπα ευρωπαϊκά κράτη (είχε προηγηθεί η κοινοτική οδηγία 75/129, η οποία τροποποιήθηκε αργότερα με την οδηγία 92/56).
Σε επίπεδο συγκριτικού δικαίου, η εικόνα που υπάρχει σήμερα είναι ότι το ελληνικό σύστημα, αν και ιδιόμορφο, είναι εναρμονισμένο με τα ευρωπαϊκά και διεθνή πρότυπα.
Η ιδιομορφία του έγκειται κυρίως στο ότι το κύρος των απολύσεων εξαρτάται ουσιαστικά από την έγκριση του εκάστοτε υπουργού Εργασίας. Αυτό ισχύει παρά το ότι οι κοινωνικοί εταίροι επιβεβαίωσαν την εμπιστοσύνη τους στην τριμερή διαδικασία του Ανωτάτου Συμβουλίου Εργασίας.
Έτσι, παρά τον κυρίαρχο και καθοριστικό ρόλο που θα έχει για την εξέλιξη του θέματος η απόφαση του ευρωπαϊκού δικαστηρίου για την υπόθεση «Lafarge - ΑΓΕΤ ΗΡΑΚΛΗΣ», η επιτροπή εμπειρογνωμόνων του υπουργείου Εργασίας θα πρέπει να παρουσιάσει τις θέσεις της για το βέτο του υπουργού Εργασίας, αλλά και για την κλίμακα των απολύσεων, δηλαδή για το ενδεχόμενο αύξησης του ποσοστού απολύσεων στη χώρα μας.
2 Βέτο υπουργού Εργασίας. Κρίνοντας το θέμα του ρόλου του υπουργού Εργασίας στις ομαδικές απολύσεις από την άποψη του θεσμικού πλαισίου που ισχύει στις διάφορες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, προκύπτει το συμπέρασμα ότι εκτός από την Ελλάδα υπάρχουν άλλες δύο χώρες, η Ισπανία και η Ολλανδία, στις οποίες οι ομαδικές απολύσεις υπάγονται σε καθεστώς διοικητικής προέγκρισης.
3 Κλίμακα απολύσεων. Η ελληνική νομοθεσία προβλέπει τη δυνατότητα έως και 6 απολύσεων τον μήνα για επιχειρήσεις ή εκμεταλλεύσεις που απασχολούν από 20 έως 150 άτομα και το 5% του προσωπικού (και έως 30 εργαζόμενοι μηνιαίως) για επιχειρήσεις ή εκμεταλλεύσεις που απασχολούν πάνω από 150 εργαζόμενους. Τα ποσοστά των απολύσεων διαφέρουν στις περισσότερες των περιπτώσεων από χώρα σε χώρα στην Ε.Ε. Συνεπώς και στο θέμα αυτό υπάρχουν διαφορετικές προσεγγίσεις μέσα στο πλαίσιο της επιτροπής εμπειρογνωμόνων.
4 Συλλογικές διαπραγματεύσεις. Αποτελούν αναμφίβολα μαζί με το ζήτημα των ομαδικών απολύσεων τα δύο πιο «καυτά» θέματα των εργασιακών σχέσεων.
Η ΓΣΕΕ, αλλά και ορισμένες από τις εργοδοτικές οργανώσεις όπως η ΕΣΕΕ τάσσονται υπέρ της επέκτασης των κλαδικών και ομοιοεπαγγελματικών συμβάσεων εργασίας.
Για το θέμα αυτό υπάρχουν αντίθετες απόψεις και ανάμεσα στις εργοδοτικές οργανώσεις, αλλά και ανάμεσα στα μέλη της επιτροπής εμπειρογνωμόνων.
Το ζήτημα της συρροής των συλλογικών συμβάσεων εργασίας είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με τη δυνατότητα ή μη επέκτασης των κλαδικών συμβάσεων εργασίας, καθώς σε περίπτωση συρροής διαφορετικών συμβάσεων εργασίας με διαφορετικούς μισθολογικούς και θεσμικούς όρους θα πρέπει η επιτροπή να καταλήξει σε συμπεράσματα ή να καταθέσει τις διαφορετικές απόψεις για το τι πρέπει να γίνει.
Ένα από τα θέματα των συλλογικών διαπραγματεύσεων που προκαλεί την έντονη αντίδραση των συνδικάτων είναι η δυνατότητα που παρέχει το ισχύον θεσμικό πλαίσιο για υπογραφή επιχειρησιακών συμβάσεων, κυρίως στις μικρές επιχειρήσεις, από τις «ενώσεις προσώπων», δηλαδή από τα 3/5 του προσωπικού μιας επιχείρησης έστω και 10 ατόμων. Το θέμα έχει ιδιαίτερη σημασία, καθώς στη χώρα μας σχεδόν το 95% των επιχειρήσεων απασχολεί έως και 20 εργαζόμενους.
5 Κατώτατος μισθός. Το μείζον ερώτημα που απασχολεί την επιτροπή εμπειρογνωμόνων και επί του οποίου υπάρχουν αποκλίνουσες απόψεις είναι εάν ο κατώτατος μισθός θα προσδιορίζεται νομοθετικά, όπως προβλέπουν οι ρυθμίσεις του 2ου μνημονίου, ή θα αποτελεί αντικείμενο διαβούλευσης και διαπραγμάτευσης μεταξύ των κοινωνικών εταίρων.
Σύμφωνα με στοιχεία που παρουσίασε η διοικήτρια του ΟΑΕΔ Μαρία Καραμεσίνη στο πρόσφατο διεθνές συνέδριο για τις εργασιακές σχέσεις, «22 κράτη-μέλη της Ε.Ε. διαθέτουν σήμερα κατώτατο μισθό στη διαμόρφωση του οποίου εμπλέκονται οι κοινωνικοί συνομιλητές είτε μέσω διμερών επαφών είτε διαβουλευόμενοι με το κράτος που τελικά αποφασίζει.
Η Ελλάδα αποτελεί τη μοναδική εξαίρεση μονομερούς καθορισμού του κατώτατου μισθού αποκλειστικά από το κράτος για το χρονικό διάστημα 2012 - 2017».
6 Απεργιακός νόμος - Lock out: Από τα συμπεράσματα της αξιολόγησης για το Lock out, δηλαδή για τον αποκλεισμό από τη μισθοδοσία εκείνων των εργαζομένων που δεν απεργούν, ως μέτρο πίεσης για διακοπή της απεργιακής κινητοποίησης, προκύπτει ότι:
α) επιθετικό Lock out δεν υφίσταται πουθενά,
β) αμυντικό Lock out, αλλά υπό αυστηρές προϋποθέσεις, υπάρχει σήμερα σε Γερμανία, Αγγλία, Βέλγιο, Ισπανία,
γ) ρητή απαγόρευση του Lock out υπάρχει σε Ελλάδα, Πορτογαλία, Βουλγαρία.
Αξίζει να επισημάνουμε ότι για το ζήτημα αυτό η ελληνική νομοθεσία προβλέπει θεσμικά μέσα για την προστασία του καλόπιστου εργοδότη και συγκεκριμένα τα μέτρα που πηγάζουν από το άρθρο 656 του Α.Κ.
Συγκεκριμένα η νομολογία του Αρείου Πάγου αναγνωρίζει με βάση το άρθρο 656 του Α.Κ., τη δυνατότητα του εργοδότη να μην καταβάλει μισθούς σε απεργούς, όταν βρίσκεται σε αδυναμία αποδοχής των υπηρεσιών τους.
7 Συνδικαλιστικά προνόμια - Λόγος απόλυσης συνδικαλιστών. Στις περισσότερες χώρες που προβλέπεται ειδικό καθεστώς για τις απολύσεις συνδικαλιστικών στελεχών, ορίζεται ότι είναι δυνατή η καταγγελία της σύμβασης εργασίας του συνδικαλιστικού στελέχους για «σπουδαίο λόγο», ο οποίος κρίνεται από το αρμόδιο δικαστήριο. Στο ζήτημα αυτό η ελληνική νομοθεσία είναι εξαιρετικά προστατευτική, αφού οι λόγοι απόλυσης συνδικαλιστή είναι μόνο εκείνοι που ρητά προβλέπονται στο άρθρο 14 του ν.1264/1982.
8 Κήρυξη απεργιών: Από την επισκόπηση του ευρωπαϊκού δικαίου για τους όρους και τις προϋποθέσεις κήρυξης των απεργιών, προκύπτει ότι η Ελλάδα εντάσσεται στα συστήματα εκείνα που περιλαμβάνουν συγκεκριμένες ρυθμίσεις για την κήρυξη απεργιών στον ιδιωτικό τομέα. Αντίθετα, δεν περιλαμβάνουν ρυθμίσεις ή περιέχουν ελάχιστες ρυθμίσεις για την κήρυξη των απεργιών τα συστήματα της Γαλλίας και της Ιταλίας.
