Από την έντυπη έκδοση
Της Άννας Δόγα
[email protected]
Μόλις τα 3 από τα 100 ρυθμισμένα δάνεια περνούν εκ νέου και διατηρούνται σε εξυπηρέτηση και αυτός είναι ένας μόνο από τους δείκτες που καταδεικνύει ότι η διαχείριση των NPLs θα είναι για τις ελληνικές τράπεζες «μάχη», αιματηρή και μακροχρόνια, αλλά με ανάγκη να υπάρξουν μικρές και καίριες νίκες άμεσα.
Ήδη από τον Σεπτέμβριο, όταν θα κλειδώσουν οι στόχοι της επόμενης τριετίας και παρότι ο κλάδος θα είναι σε μεγάλο βαθμό «ακέφαλος», οι επιδόσεις θα μετρώνται έναντι του αυστηρού πήχη που θέτει ο SSM και οι θεσμοί. Ο όγκος του προβλήματος είναι τεράστιος - περί τα 110 δισ. ευρώ μη εξυπηρετούμενα ανοίγματα, τα νομοθετικά εργαλεία ακόμη ελλιπή και ο πιο σημαντικός εχθρός, η βαθιά ύφεση, παραμένει ισχυρός με αποτέλεσμα οι διοικήσεις των τραπεζών να βλέπουν ότι η απόρριψη της λύσης της bad bank στις αρχές του μνημονίου ήταν μια χαμένη ευκαιρία.
Οι αιτιάσεις των θεσμών ότι η πρόοδος στη διαχείριση των «κόκκινων» δανείων είναι μικρή έχουν βάση αφού οι εγχώριες τράπεζες άργησαν να αποκτήσουν υποδομές και τεχνογνωσία και μπλοκαρίστηκαν από νομοθετήματα όπως ο νόμος Κατσέλη και η απαγόρευση των πλειστηριασμών. Σε σημαντικό βαθμό, όμως, όπως παραδέχονται παράγοντες της τραπεζικής αγοράς, και οι ίδιες οι τράπεζες φάνηκαν απρόθυμες να προχωρήσουν σε ριζικές κινήσεις, ειδικά στην επιχειρηματική πίστη.
Ο δείκτης εξυγίανσης
Ο δείκτης εξυγίανσης, o λεγόμενος cure rate, είναι χαρακτηριστική ένδειξη των ισχνών επιδόσεων, αφού διαμορφώνεται στο 2,8% και είναι μάλιστα χαμηλότερος από τον δείκτη αθέτησης, τον default rate, που κινείται στο 3,5%. Επίσης χαρακτηριστικό στοιχείο, το οποίο αναδεικνύει μετ’ επιτάσεως η Τράπεζα της Ελλάδος, είναι ότι οι τράπεζες μέχρι σήμερα επέλεγαν σε συντριπτικό ποσοστό βραχυπρόθεσμες λύσεις, ως δύο χρόνια, ειδικά στα επιχειρηματικά και στεγαστικά δάνεια.
Στο «κόκκινο» μάλιστα έχουν μείνει ξεχασμένα για περισσότερο από ένα έτος τα δύο στα τρία καθυστερούμενα δάνεια και μάλιστα το 40% αυτής της κατηγορίας δεν εξυπηρετούνται για τουλάχιστον δύο έτη. Συγκεκριμένα, τα δύο τρίτα των μη εξυπηρετούμενων ανοιγμάτων έχουν καθυστέρηση μεγαλύτερη του έτους, ενώ το ίδιο ποσοστό στα στεγαστικά φθάνει το 70%, ενώ στο 76% για τα καταναλωτικά που έχουν καθυστέρηση μεγαλύτερη του εξαμήνου. Μάλιστα, ποσοστό μεγαλύτερο του 40% της κατηγορίας αυτής έχουν καθυστέρηση μεγαλύτερη των 720 ημερών - με αυξητικές τάσεις.
Ανησυχητική πορεία Στον δρόμο για το «κόκκινο», τα δάνεια δηλαδή που δεν είναι σε καθυστέρηση αλλά θεωρούνται αβέβαιης είσπραξης ή έχουν καθυστέρηση μικρότερη των 90 ημερών παρουσιάζουν επίσης ανησυχητική πορεία. Σε απόλυτους αριθμούς με βάση τα τελευταία επίσημα στοιχεία, δάνεια ύψους 47,5 δισ. ευρώ έχουν καταγγελθεί, άνω των 32 δισ. ευρώ εμφανίζουν καθυστέρηση μεγαλύτερη των 3 μηνών και ακόμη 28 δισ. ευρώ κινούνται προς το «κόκκινο».
Στη διάρκεια μάλιστα ενός δωδεκαμήνου καταγράφηκε άνοδος κατά 21% των δανείων που ακόμη δεν έχουν υπερβεί σε καθυστέρηση τις 90 ημέρες, ενώ και τα αμιγώς «κόκκινα» αυξήθηκαν κατά 16%. Το στοκ των καθυστερούμενων δανείων περιλαμβάνεται σε 3 εκατομμύρια φακέλους δανείων επί συνόλου 9 εκατ. φακέλων, με τους ενεργά απασχολούμενους στη χώρα να είναι μόλις 3,6 εκατ. άτομα.
Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, τα NPEs, δηλαδή όλη η περίμετρος των προβληματικών δανείων -«κόκκινα» και «επίφοβα»- έφθασαν τα 108 δισ. ευρώ το 2015, με ετήσια άνοδο κατά 9 δισ. ευρώ, ενώ ανέρχονται στα 108,7 δισ. ευρώ με στοιχεία Μαρτίου 2016. Τα δάνεια με καθυστέρηση άνω των 90 ημερών είναι το 30% του συνόλου και τα αβέβαιης είσπραξης το 26% των ΝPEs, ενώ το 44% είναι καταγγελμένες απαιτήσεις.
Ο λόγος των μη εξυπηρετούμενων ανοιγμάτων προς το σύνολο των ανοιγμάτων σε ατομική βάση αυξήθηκε και διαμορφώθηκε στο 44,2% το 2015 έναντι 39,9% το 2014, ενώ στις επιμέρους κατηγορίες, για το καταναλωτικό χαρτοφυλάκιο διαμορφώθηκε στο 54,7% το 2015 έναντι 51,2% το 2014, για το επιχειρηματικό χαρτοφυλάκιο στο 43,8% το 2015 έναντι 39,8% το 2014, ενώ για το στεγαστικό χαρτοφυλάκιο παρατηρήθηκε μεγαλύτερη αύξηση και ο λόγος διαμορφώθηκε στο 41% το 2015 έναντι 35,6% το 2014.
Στο πρώτο τρίμηνο του 2016 ο λόγος των μη εξυπηρετούμενων ανοιγμάτων προς το σύνολο αυξήθηκε στο 45,1%, για το καταναλωτικό χαρτοφυλάκιο στο 55,2%, για το επιχειρηματικό χαρτοφυλάκιο στο 44,6%, ενώ για το στεγαστικό χαρτοφυλάκιο στο 42%.
Κρίσιμο τετράμηνο
Το τελευταίο τετράμηνο του έτους είναι κρίσιμο για τις κινήσεις της επόμενης τριετίας μέσα στην οποία οι τράπεζες καλούνται να «καθαρίσουν» προβληματικά δάνεια άνω των 40 δισ. ευρώ, έως τα τέλη του 2019, σύμφωνα με τους στόχους. Η πρώτη αξιολόγηση των επιδόσεων θα γίνει στις αρχές Νοεμβρίου, με βάση τα μεγέθη του γ’ τριμήνου, ενώ το μεγαλύτερο βάρος όσον αφορά τη μείωση των NPEs πέφτει στη διετία 2018-2019. Το μίγμα της στρατηγικής έχει δοθεί στα βασικά του σημεία και δίνει έμφαση σε αναδιαρθρώσεις και ρυθμίσεις και σε μικρότερο ποσοστό, της τάξης του 12% επί του συνόλου του όγκου των μη εξυπηρετούμενων ανοιγμάτων που σήμερα φθάνει τα 108,6 δισ., σε πωλήσεις δανείων και ρευστοποιήσεις εξασφαλίσεων.
Η παράμετρος «ανάκαμψη» είναι η πιο κρίσιμη για την επιτυχία του σχεδιασμού και αν δεν εξελιχθεί κατά τα αναμενόμενα, θα μεταβληθεί και η αναλογία του μίγματος επί το επιθετικότερον, με έμφαση σε ρευστοποιήσεις και πωλήσεις.
Νέο ψαλίδι στην προσδοκία για επάνοδο των καταθέσεων
Αναγνωριστικές κινήσεις πρόσβασης της αγοράς χρήματος πραγματοποιούν οι τράπεζες, ενώ περιορίζουν τις προσδοκίες για επάνοδο καταθέσεων εντός του 2016.
Η ρευστότητα παραμένει το ζητούμενο για τον κλάδο, καθώς οι προοπτικές ουσιαστικής ανάκαμψης της καταθετικής βάσης θα εξακολουθήσουν να είναι πολύ περιορισμένες, όπως τονίζει και η Τράπεζα της Ελλάδος.
Από τις εκτιμήσεις των αρχών του έτους για επάνοδο περί των 6 δισ. ευρώ, σταδιακά η προσδοκία «ψαλιδίστηκε» και περιορίστηκε στα 4 δισ. ευρώ, ενώ πλέον κινείται σε ποσό της τάξης των 2 δισ. ευρώ.
Ο τόνος που έδωσε η απελευθέρωση του νέου χρήματος είναι θετικός, αλλά όχι αρκετός για θεαματικές επιδόσεις, αφού θα χρειαστεί μια περίοδος που δεν θα χαρακτηρίζεται από συγκυριακούς παράγοντες, όπως ο τουρισμός ή η εισροή καταθέσεων για πληρωμή φόρων και άλλων υποχρεώσεων, για να επιβεβαιωθεί ότι έχουμε βελτίωση της καταθετικής βάσης.
Σε εξέλιξη βρίσκεται πάντως εκστρατεία προώθησης καταθετικών προϊόντων από πλευράς των τραπεζών με στόχο τη διαμόρφωση μιας τάσης επιστροφής καταθέσεων από τα 15 με 20 δισ. ευρώ που, σύμφωνα με εκτιμήσεις, βρίσκονται αποθησαυρισμένα, αλλά με ισχνά επί του παρόντος αποτελέσματα.
Ζητούμενο το κλίμα εμπιστοσύνης
Η δεύτερη αξιολόγηση που επίκειται δεν διευκολύνει την εμπέδωση εμπιστοσύνης, αφού το track record της κυβέρνησης παραπέμπει σε μακροχρόνιες διαπραγματεύσεις, ενώ τα ανοικτά μέτωπα του τραπεζικού συστήματος και κυρίως τα «κόκκινα» δάνεια, δεν επιτρέπουν την εμπέδωση ενός κλίματος εμπιστοσύνης, επισημαίνουν οι τραπεζίτες.
Εύλογα και οι αυξημένες φορολογικές υποχρεώσεις λειτουργούν ανασταλτικά σε συνδυασμό με το μπαράζ κατασχέσεων σε τραπεζικούς λογαριασμούς που κάνουν ακόμη και όσους δεν έχουν σωρεύσει οφειλές να ανησυχούν. Μέχρι το τέλος του 2016 οι Έλληνες καλούνται να πληρώσουν φόρους άνω των 20 δισ. ευρώ, ενώ το επόμενο τετράμηνο βαρύνεται από σειρά δαπανών για τα νοικοκυριά με αποτέλεσμα να «καίγονται» οι αποταμιεύσεις είτε βρίσκονται σε θυρίδες και σεντούκια, είτε σε τραπεζικούς λογαριασμούς.
Οι τράπεζες κάνουν πάντως δειλά προσπάθειες να αποκτήσουν πρόσβαση στις αγορές, πέραν της μικρής δραστηριότητας που έχουν στη διατραπεζική αγορά repos.
Έτσι, η Εθνική άντλησε ρευστότητα ύψους 300 εκατ. ευρώ μέσω τιτλοποίησης επιχειρηματικών δανείων, μέσω της τοποθέτησης χρεογράφων υψηλής εξασφάλισης στην Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, το Ευρωπαϊκό Ταμείο Επενδύσεων και την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης, ενώ σε προχωρημένες συζητήσεις για ανάλογη κίνηση βρίσκεται και η Alpha Bank, ώστε να αποκτήσει μεσοπρόθεσμου χαρακτήρα χρηματοδότηση με χαμηλό κόστος για δανειοδότηση μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων.
