Ελάχιστη είναι - μέχρι στιγμής τουλάχιστον - η ελληνική συμμετοχή στο «πακέτο Γιούνκερ», παρότι οι υποσχέσεις για το μέλλον είναι πολλές. Μπορούν όμως να συγκεντρωθούν τα 315 δισ. ευρώ που έχει δεσμεύεται ο πρόεδρος της Κομισιόν;
Ήταν μία από τις βασικές εξαγγελίες του Ζαν Κλωντ Γιούνκερ, όταν ανέλαβε την προεδρία: Θα ίδρυε ένα Ευρωπαϊκό Ταμείο Στρατηγικών Επενδύσεων (EFSI) με αρχική «μαγιά» χρηματοδότησης 16 δισ. ευρώ από κοινοτικά προγράμματα συν άλλα 6 δισ. από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ). Με τη μέθοδο της «μόχλευσης» τα χρήματα αυτά θα κινητοποιούσαν ιδιωτικά κεφάλαια συνολικού ύψους 315 δισ. ευρώ.
Έναν χρόνο μετά την «πρεμιέρα» οι ευρωβουλευτές κάνουν έναν πρώτο απολογισμό και εμφανίζονται διχασμένοι. Ο Γερμανός ευρωβουλευτής, Μάρκους Φέρμπερ, δηλώνει στην Deutsche Welle: «Αν ο πρώτος απολογισμός είναι ενδεικτικός, τότε μπορούμε να είμαστε βέβαιοι ότι δεν θα πετύχουμε τον στόχο των 300 δισεκατομμυρίων. Από την αρχή έλεγα ότι για να τον πετύχουμε θα χρειαζόμαστε μία μόχλευση, έναν πολλαπλασιαστή επί 15 ή 16 του αρχικού κεφαλαίου. Σήμερα ο πολλαπλασιαστής είναι στο οκτώ με εννέα και δεν βλέπω πώς μπορεί να αλλάξει αυτό».
Ο συμπρόεδρος των ευρωπαίων Πρασίνων, Φίλιπ Λάμπερτς, επισημαίνει ότι η πρωτοβουλία Γιούνκερ δεν είναι κακή, πλην όμως «τα σχέδια που χρηματοδοτήθηκαν από το σχέδιο Γιούνκερ θα έβρισκαν χρηματοδότηση ούτως ή άλλως από την ιδιωτική οικονομία. Απλώς παρουσιάστηκε μία καλή ευκαιρία να βρουν χρηματοδότηση από δημόσιους πόρους. Και κάποιοι εκμεταλλεύτηκαν την ευκαιρία». Με άλλα λόγια - επισημαίνει - τα περισσότερα χρήματα πηγαίνουν σε επενδυτικές προτάσεις από τα μεγαλύτερα κράτη - μέλη που θεωρούνται ούτως ή άλλως κερδοφόρες, ενώ περνούν σε δεύτερη μοίρα οι επενδύσεις στις χώρες της κρίσης.
«Για παράδειγμα» λέει ο Βέλγος ευρωβουλευτής, «στη Γερμανία λείπουν οι επενδύσεις, όχι το επενδυτικό δυναμικό. Απλώς υπάρχει μία έμμονη ιδέα με τους ισοσκελισμένους προϋπολογισμούς και τα μηδενικά ελλείμματα. Όμως στην Ελλάδα ή στην Ισπανία δεν υπάρχουν ούτε επενδύσεις, ούτε επενδυτικό δυναμικό. Εκεί θα έπρεπε να δώσουμε προτεραιότητα».
Το «εμπόδιο» του ΑΑΑ
Πολλοί πιστεύουν ότι η υστέρηση των νοτιοευρωπαίων οφείλεται και στους κανονισμούς της (απαραίτητης για τη μόχλευση) Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων, η οποία χρηματοδοτεί μόνο επενδύσεις που θεωρεί κερδοφόρες, προκειμένου να μην διακινδυνεύσει την αξιολόγησή της με «ΑΑΑ» στις διεθνείς αγορές. Το συμπέρασμα του Μάρκους Φέρμπερ: «Σήμερα είμαστε αντιμέτωποι με την πραγματικότητα και βλέπουμε ότι η ΕΤΕπ στηρίζει μόνο επενδυτικά σχέδια που θεωρεί αποδοτικά και ώριμα. Στην ουσία δεν έχουμε παρά μία αναχρηματοδότηση επενδύσεων, οι οποίες παλαιότερα θα έβρισκαν χρηματοδότηση από τα διαρθρωτικά ταμεία ή τα διευρωπαϊκά δίκτυα. Δηλαδή δεν έχουμε επιπλέον επενδύσεις, απλά στέλνουμε αλλού τον λογαριασμό».
Για τον Φίλιπ Λάμπερτς, υπάρχει ένα ακόμη πρόβλημα: ότι η Ε.Ε. χρηματοδοτεί «λίγο απ' όλα». Θα ήταν προτιμότερο και πιο ωφέλιμο για χώρες όπως η Ελλάδα, υποστηρίζει, να υπάρχει συγκεκριμένη στόχευση, για παράδειγμα στην ενέργεια. «Η περιφέρεια της Ευρώπης έχει το μεγαλύτερο δυναμικό για ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, ενώ την ίδια στιγμή το κέντρο της Ευρώπης έχει τη μεγαλύτερη κατανάλωση. Αυτό τι σημαίνει; Ότι αν επενδύαμε στις ανανεώσιμες πηγές, θα είχαμε τη στόχευση που σήμερα λείπει από το πακέτο Γιούνκερ» λέει ο Βέλγος ευρωβουλευτής στην Deutsche Welle.
Προς το παρόν, η Ελλάδα συμμετέχει μόνο με δύο επενδυτικά σχέδια του ιδιωτικού τομέα. Πάντως το υπουργείο Ανάπτυξης υπόσχεται μία «επενδυτική αντεπίθεση» και, τον περασμένο Μάρτιο, πρότεινε για χρηματοδότηση 42 έργα υποδομής, ύψους 5,6 δισ. ευρώ. Στο μέλλον λοιπόν, η Ελλάδα και άλλα κράτη - μέλη που έχουν σήμερα μηδαμινή ή ελάχιστη συμμετοχή, θα μπορούσαν να δώσουν πιο δυναμικό «παρών» στο πακέτο Γιούνκερ.
Κατάινεν: Μου έλεγαν ότι δεν ενδιαφέρονται
Μέχρι τότε όμως, ο αντιπρόεδρος της Κομισιόν, Γίρκι Κατάινεν, θα καλείται να δώσει εξηγήσεις στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, όπως έγινε την Τετάρτη. Ο ίδιος, χωρίς να αναφέρει παραδείγματα, επιμένει ότι υπάρχει λόγος για την «αποχή» ορισμένων κρατών-μελών:
«Οφείλεται κυρίως στο γεγονός ότι οι τοπικές αρχές και άλλοι αρμόδιοι δεν έχουν προαγάγει τις ευκαιρίες αυτές, όπως θα έπρεπε. Εδώ υπάρχουν τεράστιες διαφορές μεταξύ των κρατών-μελών. Ακόμη και κάποιοι υπουργοί μου έλεγαν όταν τους συναντούσα, ότι αφού δεν υπάρχουν περισσότερα χρήματα, τότε δεν μας ενδιαφέρει. Και τους έλεγα: εντάξει, αφού δεν ενδιαφέρεστε, ενημερώστε τουλάχιστον τους ιδιώτες επενδυτές ότι μπορούν να έρθουν σε απευθείας επαφή με την ΕΤΕπ».
Λύνεται τόσο απλά το πρόβλημα; Ο ιδιώτης επενδυτής δεν θα χρειαστεί και την τράπεζά του; Και γι’ αυτό υπάρχει λύση, υποστηρίζει ο Κατάνινεν, λέγοντας μάλιστα ότι έχει συζητήσει το ζήτημα με τις ελληνικές τράπεζες. «Επισκέφθηκα την Ελλάδα πριν από έναν μήνα και συνάντησα εκπροσώπους των πέντε μεγαλύτερων τραπεζών. Κάναμε μία προσπάθεια να εξηγήσουμε τι μπορούν να κάνουν για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Ήταν η πρώτη φορά που οι ελληνικές τράπεζες μάθαιναν ότι μπορούν να αντλήσουν απευθείας πόρους από το επενδυτικό πακέτο για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις», λέει ο αντιπρόεδρος της Κομισιόν.
