Από την έντυπη έκδοση
Στον Βασίλη Κωστούλα
[email protected]
Το περιβάλλον αβεβαιότητας στην Ελλάδα θα συνεχίσει να βάζει τρικλοποδιές στην υλοποίηση του προγράμματος, εγείροντας κινδύνους για το προσφάτως ανακεφαλαιοποιημένο τραπεζικό σύστημα, με σημαντικότερους το υψηλό επίπεδο των «κόκκινων» δανείων και των αναβαλλόμενων φόρων, εκτιμά μιλώντας στη «Ν» ο διευθύνων σύμβουλος της Moody’s, για την περιφέρεια Ευρώπης, Μέσης Ανατολής και Αφρικής, Olivier Beroud.
Τονίζει ότι «η κυβέρνηση Τσίπρα αντιμετωπίζει αυτή τη στιγμή σημαντικούς μετωπικούς ανέμους» και πως «οι μεσοπρόθεσμες προοπτικές οικονομικής ανάπτυξης παραμένουν εύθραυστες», υπενθυμίζοντας ότι η πιστοληπτική ικανότητα της Ελλάδας είναι Caa3 με σταθερή προοπτική.
Το περιβάλλον που περιγράφει το υψηλόβαθμο στέλεχος του διεθνούς οίκου αξιολόγησης δεν αλλάζει το βασικό σενάριο της Moody’s: Η Ελλάδα δεν θα βγει από την Ευρωζώνη. Το 75% των παγκόσμιων αξιολογήσεων κρατικού χρέους της Moody’s φέρει σταθερή προοπτική, αν και δέχεται πιέσεις. Ο οίκος προβλέπει ότι τα επίπεδα δημόσιου χρέους θα σταθεροποιηθούν στην πλειονότητα των χωρών της Ευρωζώνης έως το τέλος του 2016. Καθοριστικός παράγοντας η «συνοχή της Ε.Ε.» που δοκιμάζεται επιπρόσθετα από τη μεταναστευτική κρίση. Ο διευθύνων σύμβουλος της Moody’s χαρακτηρίζει περιορισμένο το αποτέλεσμα του QE της ΕΚΤ και ουδέτερο τον αντίκτυπο του φτηνού πετρελαίου στην Ε.Ε. Στο 2,6% του ΑΕΠ η ανάπτυξη στο G20 το 2016. Στο 2,9% το 2017.
Πώς εξελίσσεται το παγκόσμιο χρέος το 2016;
«Τα επόμενα δύο χρόνια η ανάπτυξη στην παγκόσμια οικονομία δεν αναμένεται να βγάλει ατμούς. Αρα, το παγκόσμιο χρέος είναι εκτεθειμένο σε διάφορα πεδία ρίσκου, που περιλαμβάνουν την επιβράδυνση στην Κίνα, τις χαμηλότερες τιμές εμπορευμάτων και τις πιο “σφιχτές” συνθήκες χρηματοδότησης σε ορισμένες χώρες. Το 75% των δικών μας παγκόσμιων αξιολογήσεων κρατικού χρέους φέρει σταθερή προοπτική, όμως, διαπιστώνουμε πίεση στην πιστοληπτική ικανότητα εξαγωγέων εμπορευμάτων, όπως και σε ορισμένες αναδυόμενες αγορές που εξαρτώνται ιδιαίτερα από εξωτερικούς όρους χρηματοδότησης».
Ποια είναι τα καλά και ποια τα κακά νέα για την Ευρωζώνη;
«Η Ευρώπη είναι σε τροχιά ανάκαμψης, υποστηριζόμενη από ένα σχετικά αδύναμο ευρώ και χαμηλές τιμές εμπορευμάτων. Επιπλέον, παρατηρούμε μια δημοσιονομική σταθεροποίηση και συνέχιση μιας μέτριας οικονομικής ανάκαμψης, παρά το γεγονός ότι η μεσοπρόθεσμη δυναμική μεγέθυνσης κινείται χαμηλά, κάτω από το 2%. Προβλέπουμε επίσης ότι τα επίπεδα δημόσιου χρέους θα σταθεροποιηθούν έως το τέλος του 2016 στην πλειονότητα των χωρών της Ευρωζώνης. Ωστόσο, μια σημαντική παράμετρος που παρακολουθούμε στην Ευρώπη το 2016 είναι η συνοχή της Ε.Ε. Εκτός από την αντιπαράθεση γύρω από τη λιτότητα, η μεταναστευτική κρίση είναι ακόμη ένα παράδειγμα της απόκλισης απόψεων ανάμεσα στους φορείς χάραξης πολιτικής στην Ευρώπη. Οι πρόσφατες εκλογές στην Πορτογαλία, στην Ισπανία και την Ιρλανδία παρήγαγαν αμφίβολα αποτελέσματα.
Οι προσδοκίες μας για τη συνοχή της Ε.Ε. και τις σημαντικές μεταρρυθμιστικές προσπάθειες σε ευρωπαϊκό ή εθνικό επίπεδο αντιμετώπιζαν ήδη μια σειρά προκλήσεων, οι οποίες μαζί με τις διαφωνίες για τους πρόσφυγες περιορίζουν κι άλλο τις πιθανότητες να δούμε πολιτικές που θα ενισχύουν τις πιστοληπτικές δυνατότητες. Ωστόσο, οι εξελίξεις αυτές δεν συνιστούν από μόνες τους απειλές, εκτός και αν το ρεύμα εναντίον της λιτότητας αρχίσει πραγματικά να ξηλώνει τις βελτιώσεις που σημειώθηκαν τα τελευταία χρόνια. Ενα δυνητικό Brexit θα ήταν ακόμη πιο σημαντική εξέλιξη αν πυροδοτούσε την υποστήριξη άλλων κινήσεων εξόδου, σηματοδοτώντας την αρχή μιας ολισθηρούς κατηφόρας».
Ποιος είναι ο αντίκτυπος του προγράμματος ποσοτικής χαλάρωσης (QE) της ΕΚΤ;
«Το QE της ΕΚΤ έχει περιορισμένο αποτέλεσμα στην ανάπτυξη, τις πιστώσεις και τον πληθωρισμό στην Ευρωζώνη. Η πιστωτική επίδραση διαφέρει ανά τομέα, αλλά συνολικά θεωρούμε πως είναι περιορισμένη. Πάντως, η αποδυνάμωση του ευρώ βοηθά τους εξαγωγείς της Ευρωζώνης και πιθανώς να αποτελέσει το πιο αποτελεσματικό κανάλι του QE. Για τις τράπεζες, τα άμεσα αποτελέσματα του QE είναι ανάμικτα, καθώς οι θετικές οικονομικές επιπτώσεις αντισταθμίζονται από τον αρνητικό αντίκτυπο των παρατεταμένα χαμηλών επιτοκίων, γεγονός που συμπιέζει τα περιθώρια».
Το φτηνό πετρέλαιο; Είναι τελικά θετική ή και αρνητική εξέλιξη για την παγκόσμια οικονομία;
«Σε πολλά μέρη του κόσμου ο θετικός αντίκτυπος έχει γίνει αισθητός περισσότερο μέσω των δημόσιων οικονομικών παρά μέσω της ανάπτυξης, καθώς επέτρεψε την περικοπή των επιδοτήσεων για πετρέλαιο. Το ερώτημα είναι αν οι χαμηλότερες επιδοτήσεις θα παραμείνουν μόλις ανέβουν οι τιμές. Για την Ε.Ε. θεωρούμε ότι οι χαμηλότερες τιμές στην ενέργεια, μαζί με την υποτίμηση του ευρώ λόγω του QE, είναι μέρος της ελαφρώς θετικής ανάπτυξης, αλλά επίσης τροφοδότησαν τον χαμηλό πληθωρισμό - αρνητικό στοιχείο. Λαμβάνοντας, λοιπόν, υπ’ όψιν αυτούς τους παράγοντες, ο αντίκτυπος είναι μάλλον ουδέτερος. Λόγω της περαιτέρω πτώσης των τιμών του πετρελαίου, τους τελευταίους μήνες έχουν αυξηθεί οι καθοδικοί κίνδυνοι για την παγκόσμια ανάπτυξη. Οι ανησυχίες για μια πιο αδύναμη ανάπτυξη στην Κίνα και η δυναμική περαιτέρω νομισματικής αποδυνάμωσης ορισμένων αναδυόμενων αγορών οδηγούν σε αύξηση της αποστροφής κινδύνου και σε “σφίξιμο” στις χρηματαγορές για κάποιες αναδυόμενες αγορές».
Ποιο είναι το βασικό σενάριο της Moody’s εν όψει της αξιολόγησης του προγράμματος στην Ελλάδα;
«Ο βαθμός μας για την πιστοληπτική ικανότητα της Ελλάδας είναι Caa3 με σταθερή προοπτική. Ακόμη και μετά τις εκλογές του Σεπτεμβρίου εξακολουθεί να εμφανίζεται δύσκολη η εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων υπό το πρόγραμμα στήριξης που χρηματοδοτεί ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας (ESM). Η κυβέρνηση Τσίπρα αντιμετωπίζει αυτή τη στιγμή σημαντικούς μετωπικούς ανέμους».
Πότε θα μπορέσει πρακτικά η Ελλάδα να «κοιτάξει» ξανά στις αγορές; Ποιες είναι οι προϋποθέσεις βάσει των κριτηρίων της Moody’s; «Ως οίκος αξιολόγησης δεν θέτουμε κριτήρια για τη συμμετοχή εκδοτών χρεογράφων σε δραστηριότητες των κεφαλαιαγορών. Η πρόσβαση σε χρηματοδότηση είναι ένας από τους παράγοντες στις αξιολογήσεις μας περί πιστοληπτικής ικανότητας. Αναμένουμε ότι το περιβάλλον αβεβαιότητας στην Ελλάδα θα συνεχίσει να θέτει προκλήσεις συγκεκριμένα για τις τράπεζες, για τις οποίες εξακολουθεί να αποτελεί ρίσκο το υψηλό επίπεδο των μη εξυπηρετούμενων δανείων».
Το 2014 η Ελλάδα προέβη σε περιορισμένο δανεισμό από τις αγορές. Ηταν μια ένδειξη ανάκαμψης που έπειτα διακόπηκε ή επρόκειτο για μεμονωμένο περιστατικό;
«Δεδομένης της αδύναμης οικονομίας και των πολιτικών και κοινωνικών εντάσεων που σχετίζονται με τη συνεχιζόμενη δημοσιονομική λιτότητα, αναμένουμε ότι το περιβάλλον αβεβαιότητας στην Ελλάδα θα συνεχίσει να ενισχύει την πρόκληση της εφαρμογής του προγράμματος. Οι μεσοπρόθεσμες προοπτικές οικονομικής ανάπτυξης παραμένουν εύθραυστες».
Ενα περαιτέρω έμμεσο «κούρεμα» του δημόσιου χρέους θα λειτουργούσε θετικά ή αρνητικά για το προφίλ της Ελλάδας στις αγορές;
«Ως οίκος αξιολόγησης δεν είναι ο ρόλος μας να προσφέρουμε συμβουλές χάραξης πολιτικών».
Πώς αξιολογείτε τα δεδομένα αναφορικά με τις ελληνικές τράπεζες;
«Εχουμε δει βελτίωση στη φερεγγυότητα των ελληνικών τραπεζών. Τον προηγούμενο μήνα αναβαθμίσαμε τα μακροπρόθεσμα ομόλογα υψηλής εξασφάλισης τεσσάρων ελληνικών τραπεζών και επιβεβαιώσαμε την αξιολόγηση των καταθέσεων μιας πέμπτης τράπεζας. Αυτό αντανακλά την επιτυχημένη ολοκλήρωση της ανακεφαλαιοποίησης με αποτέλεσμα μια ενδυναμωμένη κεφαλαιακή βάση και την προσδοκία για μέτριες και σταδιακές βελτιώσεις στη χρηματοδότηση και τη ρευστότητα. Ωστόσο, μέσα σε ένα περιβάλλον αβεβαιότητας και δυνητικής αστάθειας, το υψηλό επίπεδο των μη εξυπηρετούμενων δανείων (NPLs) και των αναβαλλόμενων φόρων (DTAs) συνιστούν σημαντικούς κινδύνους για το πιστωτικό προφίλ των ελληνικών τραπεζών».
Υπάρχει σενάριο Grexit στο τραπέζι;
«Το βασικό μας σενάριο, σύμφωνα με το οποίο η Ελλάδα δεν θα βγει από την Ευρωζώνη, παραμένει».
Πόσο ανησυχητικές είναι οι πρόσφατες πιέσεις στην Deutsche Bank; Αντανακλούν ευρύτερες ανησυχίες για τη γερμανική και ευρωπαϊκή οικονομία;
«Στον βαθμό που μπορούμε να κρίνουμε, οι πιέσεις στην Deutsche Bank δεν αντανακλούν τα βασικά μεγέθη της τράπεζας, παρά ανησυχίες επενδυτών ως προς τη διαθεσιμότητα επαρκών διανεμητέων πόρων για την εξυπηρέτηση κουπονιών AT1 υβριδικών τίτλων το 2016. Ευρύτερα, παρατηρούμε ότι στις ευρωπαϊκές τράπεζες έχουν βελτιωθεί η φερεγγυότητα και η ρευστότητα, αλλά η κερδοφορία εξακολουθεί να προβληματίζει, εξαιτίας των χαμηλών αξιών, των επιπτώσεων της επιβράδυνσης στην Κίνα και των χαμηλών τιμών εμπορευμάτων για τα αναμενόμενα επίπεδα ανάπτυξης».
Αντιμετωπίζει η παγκόσμια οικονομία τον κίνδυνο μιας νέας κρίσης;
«Αναμένουμε ακόμη ένα έτος σταθερής αν και υποτονικής παγκόσμιας ανάπτυξης. Προβάλλουμε τη μεγέθυνση του G20 στο 2,6% του ΑΕΠ το 2016, στα επίπεδα του προηγούμενου έτους, και μια αύξηση μόλις στο 2,9% το 2017».
