Κυκλοφόρησε το τεύχος Ιουλίου/Αυγούστου 2005 της περιοδικής έκδοσης South Eastern Europe and Mediterranean Emerging Market Economies Bulletin. Πρόκειται για το τρίτο τεύχος του 2005 από τη σειρά «Οικονομικές, Τραπεζικές, Χρηματοοικονομικές Εξελίξεις και Προοπτικές». Τα κυριότερα συμπεράσματα που διατυπώνονται είναι τα εξής:
Τουρκία: Θετικές εξελίξεις στους περισσότερους τομείς παρά την ανησυχία ενόψει της απόφασης της ΕΕ
«Μετά την έναρξη λειτουργίας του ποινικού κώδικα την 1η Ιουνίου, η Τουρκία προχώρησε στην ικανοποίηση και του δεύτερου βασικού όρου για την έναρξη διαδικασιών ένταξης στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) στις 3 Οκτωβρίου: υπέγραψε το Πρωτόκολλο επέκτασης της τελωνιακής ένωσης με την ΕΕ στα 10 νέα κράτη περιλαμβανομένης και της Κύπρου. Όμως, η κυβέρνηση δήλωσε ταυτόχρονα ότι η υπογραφή του Πρωτοκόλλου δεν συνεπάγεται αναγνώριση της Κυπριακής Δημοκρατίας, γεγονός που έχει δημιουργήσει τριβές μεταξύ της Τουρκίας και κρατών-μελών της ΕΕ. Συνεπώς, ακόμη και αν οι διαπραγματεύσεις ένταξης της Τουρκίας στην ΕΕ ξεκινήσουν στις αρχές Οκτωβρίου, η διαδικασία αναμένεται να είναι χρονοβόρα και το αποτέλεσμα αβέβαιο, εξαιτίας και ενός γενικότερου σκεπτικισμού, που έχει αναπτυχθεί τελευταία, όσον αφορά τη διεύρυνση ευρύτερα και την Τουρκία ειδικότερα.
Στον οικονομικό τομέα, η ανάπτυξη θα κυμανθεί σε υψηλά καίτοι χαμηλότερα των προηγούμενων ετών επίπεδα (πρόβλεψη για αύξηση του ΑΕΠ 5% έναντι 8,8% το 2004), ενώ αναμένεται περαιτέρω αποκλιμάκωση του πληθωρισμού στο τέλος του έτους (7% έναντι 9,3% το 2004) ως αποτέλεσμα και της συνεχιζόμενης περιοριστικής δημοσιονομικής πολιτικής (στόχος για πρωτογενές πλεόνασμα 6,5% του ΑΕΠ για τρίτη συνεχή χρονιά) σε συνδυασμό με την ανατίμηση της συναλλαγματικής ισοτιμίας. Πάντως, παρά την επιβράδυνση της οικονομικής δραστηριότητας αναμένεται διεύρυνση του ελλείμματος του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών (5,5% του ΑΕΠ έναντι 5% το 2004) εξαιτίας της αύξησης της τιμής του πετρελαίου διεθνώς, της πραγματικής ανατίμησης της τουρκικής λίρας στη διάρκεια των προηγούμενων τεσσάρων ετών καθώς και του υψηλού ρυθμού επέκτασης των καταναλωτικών δανείων. Όμως, το εξωτερικό άνοιγμα της οικονομίας αναμένεται ότι θα καλυφθεί άνετα από άμεσες ξένες επενδύσεις, λόγω της συνέχισης του προγράμματος των ιδιωτικοποιήσεων και της διπλής προσέγγισης – από την ΕΕ και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ).
Ρουμανία: Η επομένη των πλημμυρών θέτει διλήμματα πολιτικής
Στη Ρουμανία, η ανάγκη επίσπευσης των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων και τήρησης του επίσημου χρονοδιαγράμματος για ένταξη της χώρας στην ΕΕ, το 2007, συνέβαλλε στην υποχώρηση της πολιτικής αβεβαιότητας σχετικά με την προκήρυξη πρόωρων εκλογών τουλάχιστον το επόμενο διάστημα. Όμως, η παραμονή στην εξουσία μιας κυβέρνησης μειοψηφίας ενδέχεται να καθυστερήσει περαιτέρω την υλοποίηση των αναγκαίων διαρθρωτικών αλλαγών. Πάντως, παρά τις καθυστερήσεις, θεωρείται πολύ πιθανή η ένταξη της χώρας στην ΕΕ, σύμφωνα με το επίσημο χρονοδιάγραμμα, το 2007.
Στον οικονομικό τομέα, αναμένεται σημαντική επιβράδυνση της οικονομικής δραστηριότητας (πρόβλεψη για αύξηση του ΑΕΠ 5,1% έναντι 8,3% το 2004) εξαιτίας της αρνητικής επίδρασης από την ανατίμηση της πραγματικής ισοτιμίας στις καθαρές εξαγωγές, αλλά και της καταστροφής της αγροτικής παραγωγής από τις εκτεταμένες πλημμύρες. Σημαντική είναι η επίπτωση των φυσικών καταστροφών και στη δημοσιονομική πολιτική καθώς, παρά την καλύτερη της αναμενόμενης επίδοση κατά το πρώτο εξάμηνο του έτους, η επίτευξη του δημοσιονομικού στόχου του 2005 (έλλειμμα 0,7% του ΑΕΠ έναντι 1,2% το 2004) είναι πλέον δύσκολη, μετά την αύξηση των δαπανών για αποζημιώσεις και επισκευές. Έτσι, η ολοκλήρωση των διαπραγματεύσεων με το ΔΝΤ για την 4η ανασκόπηση του προγράμματος, τον Οκτώβριο, θα εξαρτηθεί από σκληρές διαπραγματεύσεις σχετικά με την επίτευξη αναθεωρημένου δημοσιονομικού στόχου (πιθανότατα για έλλειμμα 1% του ΑΕΠ) δεδομένων και των πληθωριστικών πιέσεων, αλλά και της επιδείνωσης του ισοζυγίου πληρωμών (πρόβλεψη για 9% του ΑΕΠ έναντι 8% το 2004). Όσον αφορά τη νομισματική πολιτική, σημαντική εξέλιξη αποτελεί η αλλαγή νομισματικού καθεστώτος από τις 15 Αυγούστου, με επίσημη υιοθέτηση από την κεντρική τράπεζα συστήματος καθορισμού επίσημων στόχων πληθωρισμού (inflation targeting regime). Σε πρώτη φάση τέθηκε στόχος για πληθωρισμό 7,5% για το 2005 με περιθώριο διακύμανσης ±1%. Όμως, η κεντρική τράπεζα διατηρεί, παράλληλα, και το σύστημα ελεγχόμενης διακύμανσης της συναλλαγματικής ισοτιμίας ώστε να αποτραπεί η υπέρμετρη ενίσχυση του RON και η συνακόλουθη απώλεια στον τομέα της ανταγωνιστικότητας από τις συνεχιζόμενες κερδοσκοπικές εισροές κεφαλαίων ενόψει της σταδιακής απελευθέρωσης της κίνησης κεφαλαίου. Η επίτευξη πάντως του διπλού στόχου για μείωση του πληθωρισμού και αποφυγή υπερβολικών κερδοσκοπικών εισροών κεφαλαίου δεν φαίνεται να είναι εύκολη. Παρά την υιοθέτηση νέων διοικητικών μέτρων περιορισμού της πιστωτικής επέκτασης, οι πληθωριστικές πιέσεις αναμένεται να ενταθούν (πρόβλεψη για πληθωρισμό 8,9% στο τέλος του έτους) καθώς τα πραγματικά επιτόκια παραμένουν αρνητικά.
Βουλγαρία: Οι καταστροφές από τις πλημμύρες θα εκτροχιάσουν το οικονομικό πρόγραμμα;
Στη Βουλγαρία, ένα σύντομο πολιτικό αδιέξοδο, μετά την ισχνή νίκη του σοσιαλιστικού κόμματος της αντιπολίτευσης (BSP) τον περασμένο Ιούνιο, ακολούθησε ο σχηματισμός κυβέρνησης ευρύτερου συνασπισμού κομμάτων με ισχυρή πλειοψηφία συμπεριλαμβανομένου και του κόμματος του απερχόμενου Πρωθυπουργού Συμεών (NMSII). Ως εκ τούτου ακολούθησε καθυστέρηση σε σχέση με την ολοκλήρωση των νομοθετικών αλλαγών που θα κρίνουν την ένταξη της χώρας στην ΕΕ το 2007, υπάρχει όμως ακόμα χρόνος μέχρι τον Απρίλιο του 2006 για την ολοκλήρωσή τους.
Στον οικονομικό τομέα, αναμένεται μικρή επιβράδυνση της οικονομικής δραστηριότητας (πρόβλεψη για αύξηση του ΑΕΠ 5% έναντι 5,6% το 2004) λόγω κάμψης της ιδιωτικής κατανάλωσης, εξαιτίας μείωσης του ρυθμού αύξησης της πιστωτικής επέκτασης αλλά και καταστροφών στην αγροτική παραγωγή από τις εκτεταμένες πλημμύρες. Το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών αναμένεται να διευρυνθεί περαιτέρω (9% του ΑΕΠ έναντι 7,5% το 2004), εν μέρει εξαιτίας της επιβάρυνσης από τις αυξημένες τιμές πετρελαίου διεθνώς. Σε ό,τι αφορά τις τιμές, παρά τη διαφαινόμενη επιτυχία του τελευταίου διοικητικού μέτρου, τον περασμένο Απρίλιο, στη συγκράτηση της πιστωτικής επέκτασης καθώς και τη συνετή εισοδηματική πολιτική, προβλέπεται ότι ο πληθωρισμός θα φτάσει στο 4,2% στο τέλος του έτους και θα ξεπεράσει, έτσι, το στόχο του 3,6% (έναντι 3,9% το 2004), εν μέρει λόγω αυξητικών πιέσεων από την καταστροφή της εσοδείας. Σημαντικές είναι και οι επιπτώσεις από τις φυσικές καταστροφές και για τη δημοσιονομική πολιτική, καθώς τα αυξημένα έκτακτα έξοδα του προϋπολογισμού για αποζημιώσεις και επισκευές αναμένεται να οδηγήσουν σε ισοσκελισμό του προϋπολογισμού έναντι στόχου για πλεόνασμα 1% του ΑΕΠ (και έναντι πλεονάσματος 1,7% το 2004). Έτσι, η επιβάρυνση του προϋπολογισμού από τις πλημμύρες αναμένεται να αποτελέσει το επίκεντρο και των διαπραγματεύσεων με το ΔΝΤ στην επόμενη, δεύτερη, ανασκόπηση του Οκτωβρίου.
Σερβία και το Μαυροβούνιο: Οι σχέσεις με την ΕΕ και το ΔΝΤ σε κρίσιμη καμπή
Οι σχέσεις της Σερβίας και του Μαυροβουνίου με το ΔΝΤ και την ΕΕ βρίσκονται σε κρίσιμη καμπή. Στο τέλος Ιουνίου, το Ταμείο ενέκρινε εννεάμηνη παράταση του ισχύοντος προγράμματος χρηματοδοτικής ενίσχυσης μέχρι το τέλος του τρέχοντος έτους. Όμως, η Κυβέρνηση μειοψηφίας δεν έχει μέχρι σήμερα προχωρήσει στην υλοποίηση των δύο βασικών μεταρρυθμίσεων-όρων για την υλοποίηση του προγράμματος – την αναμόρφωση του συνταξιοδοτικού συστήματος και την αναδιάρθρωση και ιδιωτικοποίηση των δύο κρατικών διυλιστηρίων NIS – λόγω αντιδράσεων στο εσωτερικό του συνασπισμού και την αντιπολίτευση. Παράλληλα, η προγραμματισμένη για τις αρχές Οκτωβρίου έναρξη συνομιλιών για Συμφωνία Σταθεροποίησης και Σύνδεσης με την ΕΕ ενδέχεται να καθυστερήσει, εάν δεν υπάρξει εποικοδομητική συνεργασία με το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, σε πρώτη φάση, στην περίπτωση του καταζητούμενου Ράτκο Μλάντικ. Όσον αφορά την οικονομία, είναι πλέον ορατή η επιβράδυνση του ρυθμού ανάπτυξης (πρόβλεψη για αύξηση του ΑΕΠ κατά 4,7% έναντι 7,5% το 2004) εξαιτίας της συνέχισης περιοριστικής νομισματικής και δημοσιονομικής πολιτικής (στόχος του αναθεωρημένου προϋπολογισμού του 2005 πλεόνασμα 0,2% του ΑΕΠ έναντι ελλείμματος 1,4%) με στόχο την αντιμετώπιση των ισχυρών πληθωριστικών πιέσεων (17,5% τον Ιούλιο) και του ελλείμματος του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών. Πάντως, το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών μειώθηκε σημαντικά (πρόβλεψη για έλλειμμα 10,4% του ΑΕΠ έναντι 14,4% το 2004), ενώ η χρηματοδότησή του φαίνεται ότι δεν θα παρουσιάσει δυσκολίες καθώς αναμένεται αύξηση των άμεσων ξένων επενδύσεων (πρόβλεψη για 5,3% του ΑΕΠ έναντι 4% το 2004), κυρίως από ιδιωτικοποιήσεις στον τραπεζικό τομέα.
FYROM: Η συνεπής άσκηση πολιτικής οδηγεί την οικονομία σε ενάρετο κύκλο ανάπτυξης
Στη FYROM, η πλήρης εφαρμογή της συνθήκης της Οχρίδας και η υπογραφή, την 1η Σεπτεμβρίου, νέας τριετούς προληπτικής συμφωνίας με το ΔΝΤ, ύψους 75,8 εκατ. δολαρίων με άμεση καταβολή της πρώτης δόσης ποσού 15,4 εκατ. δολαρίων, φαίνεται ότι ενισχύουν την εσωτερική πολιτική σταθερότητα και την εμπιστοσύνη επενδυτών και καταναλωτών. Στον τομέα της ανάπτυξης, η ενίσχυση της διεθνούς ζήτησης και των τιμών των βασικών μετάλλων σε συνδυασμό με την αναμενόμενη χαλάρωση της νομισματικής πολιτικής (πρόβλεψη για μείωση του βασικού επιτοκίου κατά 200-250 μονάδες βάσης μέχρι το τέλος του τρέχοντος έτους) αναμένεται ότι θα συμβάλουν στην επιτάχυνση της οικονομικής δραστηριότητας (πρόβλεψη για αύξηση του ΑΕΠ κατά 3,8% έναντι 2,9% το 2004). Εξάλλου, παρά την ενίσχυση της ανάπτυξης και τη διατήρηση υψηλών τιμών πετρελαίου διεθνώς, αναμένεται μείωση του ελλείμματος του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών (7,8% του ΑΕΠ έναντι 9,2% του ΑΕΠ το 2004) λόγω αύξησης των εξαγωγών και των ιδιωτικών μεταβιβάσεων.
Αλβανία: Η ανανεωμένη εσωτερική πολιτική σταθερότητα λαμπρύνει τις οικονομικές προσδοκίες
Στην Αλβανία, οι γενικές εκλογές στις 3 Ιουλίου οδήγησαν στο σχηματισμό κυβέρνησης συνασπισμού με επικεφαλής τον αρχηγό του Δημοκρατικού κόμματος, πρώην Πρόεδρο Σ. Μπερίσα, εξέλιξη που θα ενισχύσει την εσωτερική πολιτική σταθερότητα. Στον οικονομικό τομέα, αναμένεται ενίσχυση της οικονομικής δραστηριότητας για τρίτο συνεχές έτος (πρόβλεψη για αύξηση του ΑΕΠ κατά 6,1% έναντι 5,9% το 2004), ενώ στον τομέα της νομισματικής πολιτικής, νέα μείωση του βασικού επιτοκίου σε 4,5% στο τέλος του τρέχοντος έτους. Η εξέλιξη αυτή θα συμβάλει στην ενίσχυση της πιστωτικής επέκτασης στον ιδιωτικό τομέα χωρίς, όμως, αρνητικές συνέπειες στον πληθωρισμό και την εξωτερική κατάσταση της οικονομίας λόγω του χαμηλού βαθμού τραπεζικής διείσδυσης. Πάντως, παρά την εντυπωσιακή επίδοση της χώρας στο δημοσιονομικό τομέα και την προώθηση του σωστού συνδυασμού πολιτικών, αναμένεται επιδείνωση του ελλείμματος του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών (πρόβλεψη για έλλειμμα 7% του ΑΕΠ έναντι 6% το 2004). Όμως, η χρηματοδότηση του ελλείμματος θα καλυφθεί άνετα από άμεσες ξένες επενδύσεις και διεθνή χρηματοδοτική ενίσχυση, υπό την προϋπόθεση ότι η τρέχουσα συμφωνία με το ΔΝΤ θα ολοκληρωθεί επιτυχώς το Νοέμβριο και θα εξασφαλισθεί σύντομα νέα συμφωνία μέχρι τις αρχές του 2006.
Κύπρος: Η συνεπής άσκηση πολιτικής διατηρεί την οικονομία σε στέρεες βάσεις
Στην Κύπρο, η εντυπωσιακή δημοσιονομική προσαρμογή του προηγούμενου έτους και η αξιοπιστία στην εκτέλεση του προϋπολογισμού του 2005 (πρόβλεψη για μείωση του ελλείμματος σε 2,9% του ΑΕΠ) εξασφάλισαν είσοδο της νήσου στον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Συναλλαγματικών Ισοτιμιών στα τέλη Απριλίου. Η ανωτέρω εξέλιξη ανοίγει το δρόμο για χαλάρωση της νομισματικής πολιτικής. Παράλληλα, θετικές είναι οι εξελίξεις και στον τομέα της ανάπτυξης. Πρόσφατοι οικονομικοί δείκτες επιβεβαιώνουν διατήρηση ικανοποιητικού ρυθμού ανάπτυξης και κατά το τρέχον έτος (πρόβλεψη για αύξηση του ΑΕΠ κατά 3,5% έναντι 3,7% το 2004). Εξάλλου, η συνεχιζόμενη δημοσιονομική προσαρμογή σε συνδυασμό με τη βελτίωση των εσόδων από τον τουρισμό αναμένεται ότι θα συμβάλουν σε μείωση του ελλείμματος του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών (πρόβλεψη για έλλειμμα 5,2% του ΑΕΠ έναντι 5,7% του ΑΕΠ το 2004).
Αίγυπτος: Η οικονομική πολιτική αναμένεται να επικεντρωθεί στο δημοσιονομικό έλλειμμα μετά τις εκλογές του φθινοπώρου
Στην Αίγυπτο, σημειώθηκε ενίσχυση του ρυθμού αύξησης του ΑΕΠ για δεύτερο συνεχές έτος (4,9% το 2004/05 έναντι 4,2% το 2003/04), ενώ αναμένεται επιτάχυνση της οικονομικής δραστηριότητας και κατά το τρέχον δημοσιονομικό έτος 2005/06 (αύξηση του ΑΕΠ κατά 5,2%) λόγω και νέων μέτρων ενίσχυσης της εγχώριας ζήτησης (όπως η εφαρμογή της νέας φορολογικής μεταρρύθμισης από την 1η Ιουλίου). Στον τομέα των τιμών σημειώθηκε εντυπωσιακή αποκλιμάκωση του πληθωρισμού (4,7% στο τέλος του 2004/05 έναντι 11,7% στο τέλος του προηγούμενου έτους) κυρίως λόγω της ανατίμησης της αιγυπτιακής λίρας έναντι του δολαρίου (κατά 7,6% από την αρχή του 2005), καθώς και της διατήρησης περιοριστικής νομισματικής πολιτικής. Εξάλλου, η προώθηση των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων και η επανεργοποίηση του προγράμματος ιδιωτικοποιήσεων - ιδιαίτερα μετά τα φιλικά προς τις δυνάμεις της αγορά αποτελέσματα των πρόσφατων προεδρικών εκλογών - αναμένεται ότι θα συμβάλουν στην προσέλκυση άμεσων ξένων επενδύσεων και στην περαιτέρω ενίσχυση της εξωτερικής θέσης της χώρας. Όμως, στο δημοσιονομικό τομέα, η επιβάρυνση της ήδη προβληματικής δημοσιονομικής κατάστασης της οικονομίας, εξαιτίας και της δασμολογικής και φορολογικής μεταρρύθμισης (πρόβλεψη για έλλειμμα 6,8% του ΑΕΠ το 2005/06 έναντι 6,6% το 2004/05), επιβάλλει τη λήψη μέτρων περιορισμού των δαπανών (μεταξύ άλλων και με εξορθολογισμό των επιδοτήσεων στα τρόφιμα και των διοικητικά καθοριζόμενων τιμών στα ενεργειακά προϊόντα) μετά τις βουλευτικές εκλογές του ερχόμενου Νοεμβρίου.
